انتخاب سرنوشت ساز!
نوشته : آتنا رمضانی کارشناس ارشد علوم تغذیه، دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
نیازهای
تغذیه‌ای در دوران نوجوانی نسبت به هر دوره دیگری به دلیل رشد و تکامل
سریع بیشتر است و بسیاری از عادت‌های شیوه زندگی در طول کودکی و نوجوانی
ایجاد می‌شود.در این دوره نوجوانان علاوه بر رشد فیزیکی از نظر روانی و عقلی نیز رشد می‌کنند، وعده‌های غذایی نامناسب، کم خوردن غذا، خارج از خانه غذا خوردن و تغییر برنامه‌های غذایی، نوع عادت غذایی نوجوانان را توصیف می‌کنند. این عادت‌ها بیشتر تحت تاثیر خانواده، گروه هم سن و سال، رسانه‌های گروهی، محیط و عوامل اجتماعی قرار دارند.
رفتارهاي غذایی نوجوانان اغلب نادرست است و همانطوری که سن نوجوان بیشتر می‌شود، از خوردن غذای خانه بیشتر اجتناب می‌کند.
صبحانه و ناهار اغلب بیشترین وعده‌هایی هستند که مکررا حذف می‌شوند، البته فعالیت‌های اجتماعی و مدرسه هم می‌توانند باعث شوند که نوجوان از خوردن میان وعده عصر خودداری کند.
انتخاب‌هاي غذايي در نوجوانان:
در این دوران انتخاب نوع غذا خیلی مهم‌تر از زمان و مکان غذا خوردن است،
مصرف غذاهای آماده به جای غذاهای اصلی یا میان وعده‌ها با استقبال نوجوان
روبرو می‌شود. در غذاهای آماده، اسید فولیک، آهن، کلسیم، ریبوفلاوین،
ویتامین A و ویتامین C کم است، بیش از 50درصد کالری غذاهای رستورانی از
چربی تامین می‌شود و غذاهای تبلیغ شده توسط رسانه‌های گروهی، تلویزیون و
مجلات، اغلب غذاهای با چربی بسیار متراکم و کربوهیدرات‌های ساده می‌باشند و
بیشتر از 65 درصد این تبلیغات را نوشیدنی‌ها و شیرینی‌جات تشكيل مي‌دهند. یک رژیم ناسالم در دوره نوجوانی می‌تواند بر روی رشد و تکامل تاثیر منفی بگذارد و این مسأله احتمالا تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا می‌كند و می‌تواند با ریسک بالا برای اضافه وزن، چاقی، دیابت، افزایش فشارخون، سرطان و بیماری قلبی- عروقی مرتبط گردد.
انتخاب‌های غذایی بین نوجوانان متعدد است و شامل رژیم‌های غیرسالم می‌باشد، دریافت بالای غذاهاي آماده و دیگر غذاهای با چربی بالا و دریافت کم میوه و سبزی و فرآورده‌های لبنیاتی و رفتارهای خوردن عجیب و غریب مثل صرف‌نظر کردن از یک وعده غذایی در این گروه فراوان دیده می‌شود.
محيط خانواده و مدرسه:
در محيط خانواده دسترسي به فرآورده‌هاي غذايي سالم و غير سالم، هزينه براي انتخاب و خريد غذاها، رفتارهاي والدين، مسأله فرهنگ و قوميت و مذهب خانواده، پختن و خريد غذا، توجه والدين در مورد تغذيه نوجوانان، الگوي وعده غذايي خانواده و ارتباط والدين و نوجوان و تحصيلات والدين مي توانند روي رفتارهاي انتخاب غذايي در نوجوانان تاثير بگذارند. همچنين تماشا كردن تلويزيون و قانون‌هاي غذايي در خانواده مانند اينكه نوجوان بدون اجازه والدين بتواند هر غذايي را انتخاب كند، مي‌تواند روي انتخاب غذايي آنان تاثير بگذارد.
همچنين در محيط مدرسه نيز تاثير پذيرفتن از همكلاسي، نبود غذاهاي سالم در كافه ترياي مدرسه و موجود بودن انواع غذاهاي آماده و انواع چيپس، پفك و لواشك هم مي‌تواند بر روي رفتار خوردن نوجوان تاثير بگذارد.
علاوه بر موارد فوق محله و محيط زندگي يعني به عبارتي زندگي در نواحي شهري و روستايي هم در رفتار خوردن نوجوان تاثير دارند، بررسي‌هاي مختلف در سطح جهان نشان مي‌دهند كه در محيط روستايي دسترسي آسان‌تر به ميوه و دسترسي كمتر به غذاهاي رستوراني وجود دارد. در واقع نوجوانان روستايي نسبت به نوجوانان شهري مصرف بالاتر ميوه و مصرف كمتر چربي اشباع را دارند.
چه کنیم که نوجوانان سالم بخورند؟
بنابراين بهتر است غذاهای سالم را از نظر ظاهر بهتر و خوشمزه‌تر بسازیم
و آنها را تنها انتخاب در دسترس قرار دهیم، تبلیغات رادیو و تلویزیون را
بیشتر به سمت تبلیغ غذاهای سالم به جای تبلیغ غذاهای پرکالری وکم‌ارزش سوق
دهیم. همچنين به والدين توصيه مي‌شود كه به هيچ عنوان غذاهای ناسالم
خریداری نكنند و آبمیوه و میوه را روی میز و در دسترس نوجوان قرار دهند. به
نوجوانان خود در مورد خوردن غذاهاي سالم آموزش دهند. برنامه‌ای جهت وارد
کردن میوه و سبزی در رستوران‌ها تنظيم گردد. پیشنهاد برای قرار دادن
بسته‌هاي میوه و سبزی در کافه تریای مدرسه (هویج، کشمش، موز و غیره) هم
می‌تواند روش موثری باشد، بنابراین برنامه‌های مداخله زمانی موثر هستند و
بر رفتار خوردن در نوجوانان تاثير مي‌گذارند که علاوه بر مشارکت نوجوان
محدوده وسیعی از عوامل محیطی (خانه، مدرسه، همکلاسی و محله، دسترسی فیزیکی
به غذاهای سالم و غیرسالم، قانون‌های غذایی خانواده، عادت‌های تماشاکردن
تلویزیون، حمایت‌های والدین، مذهب، فرهنگ و سنت خانواده)، فاکتور‌های
اجتماعی- روانی، فاکتور‌های اجتماعی- اقتصادی و فاكتورهاي رفتاري و شخصي
باید مدنظر قرار گیرد.
ساير عوامل:
وضعيت اجتماعي اقتصادي و نگرش در مورد مصرف غذاهاي سالم هم در انتخاب
غذايي و خوردن در نوجوانان تاثير مي‌گذارد و اينكه چقدر براي نوجوان سخت
است كه از راهنمايي‌هاي ديگران براي خوردن استفاده كند (نوجوانان احساس
مي‌كنند هنوز خيلي زود است كه براي سلامتي آنها نگران باشند و توجه به
توصيه ديگران برايشان مشكل است، زيرا آنها غذاهاي آماده را بيشتر دوست
دارند و غذاهاي سالم مانند ميوه، سبزي و فرآورده‌هاي لبني به نظر آنها
غذاهاي خوشمزه‌اي نيستند كه ديگران توصيه به خوردن آن مي‌كنند. از جمله عوامل ديگري كه مي‌توانند بر روي انتخاب غذايي در اين دوره سني تاثير داشته باشند، موانع و فوايدي است كه نوجوان براي انتخاب و خوردن آن غذا احساس مي‌كند، مانند اينكه به نظر آنها ميوه و سبزي و فرآورده‌هاي لبني، مانند ديگر غذاها خوشمزه، آماده و راحت نيستند و بنابراين نوجوانان ترجيح مي‌دهند غذاهايي را بخرند كه هم خوشمزه‌تر، هم راحت‌تر و هم از نظر قيمت پايين‌تر باشند.
تصویر ذهنی نوجوان از خود، عامل مهم ديگر در انتخاب غذايي آنان مي تواند باشد. در واقع نوجوانان پسر دوست دارند غذاهايي را بيشتر بخورند كه به واسطه آن قد بلندتر و عضله‌دارتر شوند و وزن كسب كنند و يا از دست بدهند، ولي در دختران انتخاب غذايي بيشتر در رابطه با از دست دادن وزن مي باشد.
همچنين کسل بودن، شاداب بودن و استرس داشتن نوجوانان روي تصميم‌گيري براي انتخاب غذا و رفتار خوردن آنها تاثير مي‌گذارد.
در اين دوره، جنس مي‌تواند عامل مهمي در انتخاب غذايي توسط نوجوانان باشد، به‌عبارت ديگر دختران و پسران انتخاب‌هاي غذايي متفاوتي دارند. همچنين گرسنگي و ميل به غذا، خوشايند بودن غذا، زمان براي تهيه و آماده كردن غذا، وضعيت و موقعيتي كه نوجوان در آن قرار دارد و عادات غذايي مي‌توانند انتخاب‌هاي غذايي نوجوان را تغيير دهند. البته مطالعات در سطح جهان نشان داده‌اند در شرايطي كه نوجوان گرسنه هم نبوده، گاهي حتي به‌دليل تمايل به غذايي وي‍ژه، به دنبال آن غذا مي‌رفته و علاوه بر آن، آشنايي با غذا، ظاهر غذا، بو و اينكه چطور آماده و سرو مي‌شود و درجه حرارت غذا نيز مي‌تواند بر روي تصميم‌گيري افراد در مورد انتخاب غذاهاي مختلف اثر بگذارد.
مدت زماني كه يك نوجوان براي آماده كردن و خوردن غذا صرف مي‌كند مي‌تواند روي انتخاب غذاهاي مختلف اثر بگذارد. مطالعات نشان مي‌دهند نوجوان ترجيح مي‌دهد صبح بخوابد تا اينكه به آماده كردن صبحانه بپردازد و اينكه نمي‌خواهد مدت طولاني براي ناهار منتظر بماند و بنابراين به سمت غذاهاي رستوراني و انواع غذاهاي آماده تمایل پیدا می‌کنند.
حتی اگر وقت کافی برای آماده کردن داشته باشند، باز هم ترجیح می‌دهند که غذاهای آماده و سریع را میل کنند که حمل و نقل آن (در کوله پشتی و...) راحت باشد.
اینکه نوجوان کجا، با چه کسی، در چه ساعتی از شبانه‌روز و در چه فصلی باشد هم می‌تواند روی انتخاب غذایی او تاثیر بگذارد.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۵
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر