عوامل تغذيه‌اي معجزه‌آسا يا صرفا يك تبليغات رسانه‌اي؟ در اين مطلب مي‌بينيم كه آيا حرف‌هايي كه درباره آنتي‌اكسيدان‌ها مي‌گويند واقعيت است يا افسانه.
آنتي‌اكسيدان‌ها حالا مثل اسرار باستاني به‌نظر مي‌رسند. مثل نبرد ازلي ميان خير و شر. عوامل شر عبارتند از راديكال‌هاي آزاد؛ راديكال‌هاي آزاد سمومي هستند كه در زندگي مدرن امروزي وجود دارند و به DNA سلولي حمله مي‌كنند و سلول‌ها و بعد كل بدن را دچار مشكل مي‌كنند، مدافعان بي‌باك ما آنتي‌اكسيدان‌ها هستند كه ما را در برابر همه چيز محافظت مي‌كنند. آيا اين مسئله صحيح است؟ حتما شنيده‌ايد كه آنتي‌اكسيدان‌هاسرطان را درمان مي‌كنند. آيا اين واقعيت دارد؟
آيا آن‌ها جلوي پيري را مي‌گيرند؟
سيستم ايمني بدن را به‌شدت تقويت مي‌كنند
درحالي‌كه همه ما فكر مي‌كنيم مي‌دانيم آنتي‌اكسيدان‌ها چه مي‌كنند اما واقعا تعداد اندكي از ما مي‌دانيم كه عملكرد آنتي‌اكسيدان‌ها واقعا چيست. شركت‌هاي توليدكننده مواد‌غذايي هم اين ماجرا را مي‌دانند و بعضا از آن سوءاستفاده مي‌كنند. پروفسور ماريون ناست استاد تغذيه دانشگاه نيويورك مي‌گويد: «آنتي اكسيدان‌ها با هاله‌اي از اسطوره و افسانه احاطه شده‌اند. آن‌ها قرار است با چيزهاي بد در بدن ما مقابله كنند. چه كسي بدش مي‌آيد چنين چيزهايي در بدنش وجود داشته باشد؟»شكي وجود ندارد كه آنتي‌اكسيدان‌ها براي بدن ما مفيد هستند اما براي به حداكثر رساندن تاثير آن‌ها ابتدا بايد برخي تصورات را اصلاح كنيم.
افسانه شماره 1
راديكال‌هاي آزاد بايد نابود شوندآنها نقش منفي نيستند
نه چندان درست
اصول: آنتي‌اكسيدان‌ها با راديكال‌هاي آزاد مقابله مي‌كنند. راديكال‌هاي آزاد مولكول‌هايي بي‌ثبات در بدن هستند كه باعث جهش DNA مي‌شوند. گرچه راديكال‌هاي آزاد با بروز بيماري‌هايي جدي مانند بيماري‌هاي قلبي، پاركينسون و سرطان ارتباط واضحي دارند الزاما نقش منفي اين ماجرا محسوب نمي‌شوند. اين‌ها محصولات جانبي يك فرايند متابوليك به نام اكسيداسيون هستند. دكتر جفري بلومبرگ مدير مركز تحقيقات آنتي‌اكسيدان‌ها در دانشگاه تافتز مي‌گويد:«وجود آن‌ها براي ادامه حيات الزامي است. مثلا سلول‌هاي ايمني راديكال‌هاي آزاد را به داخل باكتري‌هاي مهاجم شليك كرده و آن‌ها را از بين مي‌برند. اين‌ها بخش مهمي از دفاع بدن هستند.»
در واقع اگر تعداد راديكال‌هاي آزاد بيش از حد مجاز باشد آنوقت مضر خواهند بود. آلاينده‌هاي محيطي، دود سيگار و قرارگرفتن در معرض آفتاب باعث ايجاد تعداد بسيار زيادي راديكال آزاد مي‌شود كه دفاع عادي به واسطه آنتي‌اكسيدان‌ها را از بين برده و شما را نسبت به آسيب سلولي و بيماري حساس مي‌سازد. محققان اكسيداسيون راديكال‌هاي آزاد را با پيري مرتبط مي‌دانند. اين همان جايي است كه آنتي‌اكسيدان‌ها وارد مي‌شوند. دكتر بلومبرگ مي‌گويد:«ما بايد مطمئن شويم براي مقابله با راديكال‌هاي آزاد اضافي به حد كافي آنتي‌اكسيدان در اختيار داريم.»
كار درست: فرض كنيم شما عادات بدي داريد از قبيل سيگار كشيدن يا قرارگرفتن بيش از حد در معرض آفتاب؛ غير از اين‌كه بهتر است در وهله اول آن‌ها را ترك كنيد، اگر بخواهيم از جنبه رژيم غذايي به ماجرا نگاه كنيم شما بايد خوردن مقدار زياد و متنوعي ميوه و سبزي را در برنامه غذايي روزانه‌تان بگنجانيد تا مقدار زيادي آنتي‌اكسيدان طبيعي وارد بدن شود. مطالعات مختلف پيشنهاد مي‌كنند دست‌كم 5 نوع ميوه و سبزي در روز مصرف كنيد تا از مزاياي آن بهره‌مند شويد.
افسانه شماره 2
یك لشكر ژنرال به درد شما نمي‌خورد
عملكرد آنتي‌اكسيدان‌ها يكسان است
غلط
هر مولكولي كه از سلول‌هاي شما در برابر اكسيداسيون محافظت كند در واقع يك آنتي‌اكسيدان است. پروفسور جو وينسون استاد شيمي دانشگاه اسكرانتون پنسيلوانيا مي‌گويد:«آن‌ها آنتي‌اكسيدان(ضد‌اكسيداسيون) هستند». اين مواد شامل عوامل تغذيه‌اي آشنايي هستند مانند ويتامين‌ها و البته تعداد بسيار زيادي مواد ناشناخته و كمتر شناخته شده مثل فلاوينوئيد‌ها و پلي‌فنول‌ها؛ در مجموع چيزي در حدود 8 هزار آنتي‌اكسيدان اما تصور نكنيد همه آنتي‌اكسيدان‌ها عملكرد يكساني دارند. دكتر بلومبرگ مي‌گويد:«شما نمي‌توانيد بگوييد خوب اين‌كه من ويتامين E نخورده‌ام مهم نيست چون كلي ويتامين C خورده‌ام. تمام ويتامين C دنيا جايگزين كمبود ويتامينE در بدن شما نخواهند شد.» برخي از انواع آنتي‌اكسيدان‌ها براي مقابله با انواع خاصي از راديكال‌هاي آزاد كارايي دارند(بله! اين‌ها هم انواع مختلفي دارند) درحالي‌كه سايرين فقط روي بخش‌هاي خاصي از سلول‌ها موثر هستند. در عين حال برخي صرفا مي‌توانند تحت شرايط خاصي با راديكال‌هاي آزاد مقابله كنند.دكتر بلومبرگ مي‌گويد:« فرض كنيد آنتي‌اكسيدان‌ها يك لشكر هستند. شما به ژنرال، ستوان، سرجوخه و سرباز ساده نياز داريد و همه اين‌ها هم وظايف مشخصي دارند. شما نمي‌توانيد با يك لشكر از ژنرال‌ها به جنگ برويد». بنابراين شما چطور بايد يك سيستم دفاعي موثر را در زندگي خود طراحي كنيد؟ با ساختن يك رژيم غذايي جامع از تمامي اين عوامل دفاعي.
كار درست: سعي كنيد آنتي‌اكسيدان‌هاي جديد را وارد برنامه غذايي خود كنيد. در مطالعه‌اي كه در سال 2006 در دانشگاه ايالتي كلرادو انجام گرفت، افرادي كه به مقدار زياد انواع متنوعي از سبزي‌ها و ميوه‌ها را مصرف مي‌كنند بيشترين حفاظت از DNA سلول‌هاي خود (در واقع كمتر شدن احتمال بيماري) را خواهند داشت.
افسانه شماره 3
تمام آنتي‌اكسيدان‌ها در ميوه‌ها هستند
قدر گياهان را بدانيد
خير
بنابر تحقيقي كه اخيرا در دانشگاه اسكرانتون صورت گرفت تمام قلمرو گياهان از جمله لوبيا، مغزها، دانه‌هاي روغني و غلات همگي غني از آنتي‌اكسيدان هستند. دليل اين است كه گياهان براي مقابله با عوامل مخربي مانند اشعه ماوراي بنفش آنتي‌اكسيدان توليد مي‌كنند. استفاده از غلات اصلاح شده براي مقابله با عوامل مخرب محيطي توصيه مي‌شود گرچه بسياري از آنتي‌اكسيدان‌هاي آن‌ها در فرآيندهاي صنعتي از بين مي‌روند.حتي گوشت، لبنيات و تخم‌مرغ حاوي برخي از انواع آنتي‌اكسيدان‌ها هستند. منشا اين آنتي‌اكسيدان‌ها عمدتا از گياهاني است كه اين حيوانات آن‌ها را مصرف كرده‌اند.
كار درست: به‌طور منظم غذاهايي حاوي غلات، لوبيا، مغزها و حبوبات مصرف كنيد. وقتي به سراغ غذاهاي حيواني مي‌رويد مطمئن شويد كه آن‌ها از گياهان تغذيه كرده‌اند. مشخص شده كه گوشت و لبنيات سطح بالاتري از آنتي‌اكسيدان دارند. تخم‌مرغ‌هايي كه از مرغ‌هاي غيرپرورشي به دست مي‌آيد آنتي‌اكسيدان‌هاي بالاتري خواهد داشت. اين تخم‌مرغ‌ها را عمدتا بايد از بازارهاي محلي خريداري كنيد.
افسانه شماره 4
غذاهاي تقويت‌شده با آنتي‌اكسيدان سالم‌تر هستند
طبيعي بخوريد
نه دقيقا
هنوز مركب تحقيقات صورت‌گرفته روي آنتي‌اكسيدان‌ها خشك نشده بود كه شركت‌هاي توليدكننده مواد‌غذايي شروع‌كردند به توليد بسته‌هاي مواد‌غذايي كه روي آن‌ها حرف A (به معني آنتي‌اكسيدان دارد) درج شده بود. شما حتي مي‌توانيد نوشابه‌هاي گازداري تهيه كنيد كه با آنتي‌اكسيدان غني شده‌اند. در حال حاضر اداره دارو و غذا شركت‌ها را موظف كرده روي بسته‌هاي غذايي خود نام محتواي آنتي‌اكسيدان را ذكر كنند. اگر به فهرست مورد نظر روي بسته‌هاي غذايي دقت كنيم تازه متوجه مي‌شويم كه محتواي آنتي‌اكسيدان آن‌ها خيلي هم چيز دندان‌گيري نيست.
اگر مي‌خواهيد بر مبناي غذاهاي فرآوري شده آنتي‌اكسيدان دريافتي خود را بالا ببريد احتمالا تعجب خواهيد كرد اگر بدانيد اين غذاهاي صنعتي معمولا فقط حاوي يك يا 2 نوع آنتي‌اكسيدان هستند. با توجه به اهميت تنوع در مصرف آنتي‌اكسيدان‌ها اين غذاها چندان نمي‌توانند براي شما مفيد باشند.
كار درست: سراغ غذاهاي انرژي‌زا و حاوي آنتي‌اكسيدان نرويد. فايده غذاهاي طبيعي بيشتر از غذاهاي فرآوري‌شده است. در اين بين غذاهاي گياهي فرآوري شده مفيدتر هستند. دست‌كم آن‌ها را بيشتر مصرف كنيد.
افسانه شماره 5
اگر ورزش كنم و مكمل‌هاي آنتي‌اكسيدان هم مصرف كنم تناسب اندام بهتري پيدا مي‌كنم
ورزش كنيد اما
شايد هم نه
ورزش باعث اكسيداسيون بيشتر و آزاد شدن مقدار بيشتري راديكال آزاد مي‌شود. البته اين اتفاق اصلا بد نيست. دكتر آلن آراگون متخصص تغذيه و كاهش وزن مي‌گويد:«تا زماني كه توليد راديكال‌هاي آزاد به واسطه ورزش‌كردن باشد مصرف مقدار زيادي آنتي‌اكسيدان بلافاصله بعد از ورزش مي‌تواند موجب بر هم زدن پاسخ طبيعي و مثبت بدن به ورزش بشود.»منطق اين ماجرا غيرقابل انتظار اما واضح است: محققان معتقدند اكسيداسيون كه به واسطه ورزش صورت گيرد موجب حساسيت به انسولين و كاهش وزن مي‌شود و احتمالا خطر ابتلا به ديابت را كاهش مي‌دهد.در سال 2009 تحقيقي توسط دانشمندان آلماني صورت گرفت كه يافته‌هاي آن نشان مي‌داد، وقتي ورزشكاران مكمل‌هاي آنتي‌اكسيدان مصرف مي‌كنند(مثل ويتامين C يا E) حساسيت به انسولين بعد از ورزش در آن‌ها اتفاق نمي‌افتد. چنين نكته‌اي در مورد نوشابه‌هاي غني‌شده با آنتي‌اكسيدان هم صادق است. دكتر ميشاييل ريستو، سرپرست تيم تحقيقاتي و مدير بخش تغذيه دانشگاه جنا در آلمان معتقد است كه ساير مكمل‌هاي آنتي‌اكسيدان احتمالا تاثير منفي مشابهي در اين جريان خواهند داشت گرچه روي نياز به انجام تحقيقات بيشتر در اين زمينه تاكيد مي‌كند.اين مكمل‌ها حتي ممكن است نيروي شما را كاهش دهند. مطالعه‌اي كه توسط دانشمندان انگليسي در سال 2006 صورت گرفت نشان داد دوندگاني كه به‌مدت يك هفته روزانه هزار ميلي‌گرم ويتامين C مصرف كنند قدرت عضلاني خود را از دست مي‌دهند.
كار درست: اگر به‌منظور كاهش وزن ورزش مي‌كنيد بايد آنتي‌اكسيدان مورد نياز را از غذا تامين كنيد نه از مكمل‌هاي آنتي‌اكسيدان يا غذاهاي غني‌شده صنعتي. وقتي صحبت از آنتي‌اكسيدان مي‌شود بيشتر هميشه به معناي بهتر نيست.
آنتي‌اكسيدان‌ها چطور كار مي‌كنند
فرآيندهاي طبيعي سلولي به اضافه عوامل استرس‌زا مانند دود سيگار و سوختگي با نور خورشيد بدن شما را وادار مي‌كند تا مقدار زيادي مولكول مربوط به آسيب سلولي آزاد كند كه به آن‌ها راديكال آزاد مي‌گويد. اما شيوه دفاعي آنتي‌اكسيدان‌ها.
1. وقتي يك مولكول يك الكترون از دست بدهد تبديل مي‌شود به يك راديكال آزاد و يك الكترون تكي
2. راديكال آزاد تلاش مي‌كند تا از يك مولكول نزديك خود يك الكترون بدزدد تا تعادل خود را به دست آورد.
3. با اين كار يك راديكال آزاد جديد ايجاد مي‌شود. در نتيجه واكنش زنجيره‌اي به راه مي‌افتد كه مي‌تواند به محتويات سلول آسيب برساند از جمله به DNA. اين كار باعث ايجاد مشكلاتي در سلامت فرد مي‌شود كه طيف بسيار گسترده‌اي دارند؛ از يك بيماري خفيف در سيستم ايمني تا سرطان.
4. يك مولكول آنتي‌اكسيدان با دادن يكي از الكترون‌هايش راديكال آزاد را خنثي مي‌كند. ولي برخلاف راديكال‌هاي آزاد مي‌تواند با توزيع مجدد الكترون‌هايش كماكان پايدار باقي بماند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر