نوشته : مینا کاویانی سرپرست واحد آموزش همگاني انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور
تغذيه مناسب از جمله مهم‌ترين عوامل موثر بر رشد و تكامل نوزادان و كودكان است. بر اين اساس بهترين تغذيه تا پايان 6 ماهگي تغذيه انحصاري با شير مادر است كه از لحظه تولد شروع شده و برحسب تقاضاي كودك در تمام ساعات شبانه‌روز ادامه مي‌يابد كه از جمله فوايد آن مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: دارا بودن كليه مواد مغذي مورد نياز شيرخوار، عاري از ميكروب بودن شير، دارا بودن مواد موثر براي سيستم ايمني جهت مقابله با بيماري‌ها، در دسترس بودن و عدم نياز به فرآوري و آماده كردن. همچنين برقراري ارتباط عاطفي هرچه بيشتر در آغوش گرم مادر و احساس امنيت از ديگر فوايد تغذيه با شير مادر براي شيرخوار مي‌باشد.
تغذيه تكميلي و اهميت آن
همزمان با تكامل توانايي‌هاي جسمي كودك و افزايش نيازهاي تغذيه‌اي او در پايان 6 ماهگي، شير مادر به تنهايي قادر به تأمين نيازهاي تغذيه‌اي كودك نيست و بنابراين شروع تغذيه تكميلي ضروري است. تغذيه تكميلي به معني دادن غذاهاي ديگر علاوه بر شير مادر به كودك است. اين غذاهاي نيمه‌جامد و جامد، غذاهاي تكميلي ناميده مي‌شوند. در طول دوره تغذيه تكميلي، كودك به تدريج به خوردن غذاهاي خانواده عادت داده مي‌شود. بايد دانست تغذيه تكميلي مرحله بسيار مهمي در ايجاد عادات غذايي كودك است، چرا كه كودك علاوه بر شيرمادر از ساير غذاها نيز تغذيه مي‌شود.
در پايان اين دوره كه معمولاً حدود 2 سالگي است، غذاي خانواده به‌طور كامل جايگزين شيرمادر مي‌شود، گرچه ممكن است گاهي اوقات براي آرام كردن كودك از شيرمادر استفاده شود.
چه وقت كودك آمادگي دريافت غذاي كمكي را پيدا مي‌كند؟
براي دريافت غذاي تكميلي كودك بايد به سني برسد كه قادر به نشستن بوده و كنترل لازم را بر بدن خود داشته باشد. او بايد بتواند با جلو آوردن سر و حركات دهانش، تمايل و علاقه‌مندي خود را به غذاخوردن به والدين نشان دهد. در سن 5 تا 7 ماهگي شيرخوار ياد مي‌گيرد كه مواد نيمه‌جامد را از قاشق بخورد و تا
8 ماهگي قادر خواهد بود با جلو آوردن سر و با استفاده از هر دو لب خود به خوبي غذا را از قاشق به دهان ببرد. در حدود 6 ماهگي عمل جويدن به صورت حركات عمودي فك شروع مي‌شود و در نتيجه كودك مي‌تواند با لثه‌هاي خود به غذاهايي كه غليظ‌تر از شير مادر هستند و يا غذاهايي كه تكه‌هاي كوچك دارند، فشار وارد كند. حركات عمودي فك و نشستن بدون نياز به حمايت، بلعيدن غذاهاي غليظ را آسان‌تر مي‌كند. همچنين در پايان 6 ماهگي دستگاه گوارش كودك نيز توانايي هضم و جذب غذاهاي نيمه جامد را پيدا مي‌كند.
خصوصيات غذاهاي تكميلي خوب چيست؟
در اين بخش به ذكر خصوصياتي كه يك غذاي تكميلي خوب بايد داشته باشد، پرداخته مي‌شود:
غني از انرژي، پروتئين، ويتامين‌ها و مواد معدني باشد.
تميز و سالم باشد: هيچگونه ميكروب، سم يا مواد شيميايي مضر در آن نباشد.
بدون استخوان و يا تكه‌هاي سفت باشد تا براي كودك خطر خفگي ايجاد نكند.
نرمي غذا متناسب با سن كودك باشد.
خيلي شور، شيرين يا تند و تيز نباشد.
خوردن آن براي كودك راحت باشد.
كودك آن را دوست داشته باشد.
مواد اوليه آن در دسترس باشد و به راحتي تهيه شود.
تغذيه تكميلي به چه مقدار و چند مرتبه در روز بايد باشد؟
طعم غذاي جديد ممكن است موجب تعجب كودك شود و او را غافلگير كند، بنابراين مادران بايد آگاه باشند كه:
يك غذاي جديد را در ابتدا دو بار در روز و هربار به اندازه يك تا دو قاشق چايخوري به كودك بدهند.
مقدار و تنوع غذا را به تدريج افزايش دهند، به‌طوري كه در سن 9 ماهگي كودك بتواند انواع غذاهاي خانواده را بخورد.
چه كنيم تا از اُفت رشد احتمالي كودك در دوره تغذيه تكميلي پيشگيري كنيم؟
در اين دوره اغلب كودكان به دلايل مختلفي كه اكثر آنها به راحتي قابل پيشگيري هستند، دچار كم‌وزني و اُفت رشد مي‌شوند كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:
شيردهي ناكافي
شروع غذاي كمكي زودتر از پايان 6 ماهگي يا ديرتر از آن
تغذيه كودك با غذاهاي شكم پُركن يا رقيق با ارزش تغذيه‌اي پايين
استفاده از روش‌هاي نادرست غذا دادن به كودك
رعايت نكردن اصول بهداشتي در تهيه غذاي كودك
نكات مهم در تغذيه تكميلي:
تا يك سالگي، در هر بار تغذيه با غذاي كمكي، اول شير مادر بدهيد.
غذاي جديد را از مقدار كم شروع كرده، به تدريج متناسب با اشتهاي شيرخوار بيشتر كنيد.
از يك نوع غذاي ساده شروع كنيد و به تدريج تنوع آن را بيشتر نماييد.
از مواد غذايي تازه براي تهيه غذا استفاده كنيد.
غذاي باقيمانده از قبل را براي مصرف دوباره، كاملاً داغ كنيد (گرم كردن كافي نيست).
از دادن غذايي كه بيش از يك بار گرم شده، به كودك خودداري كنيد.
تا پايان يكسالگي به غذا نمك اضافه ننماييد.
بعد از يكسالگي مقدار كمي نمك تصفيه شده يُددار به غذاي كودك اضافه كنيد.
غذاي كمكي را چگونه شروع كنيم؟
هنگام شروع تغذيه تكميلي بايد چهار نكته مهم را در نظر داشته باشيد:
اول اينكه هميشه ابتدا شير و سپس غذاي كمكي را به كودك بدهيد.
غذاي كودك را از مقدار كم شروع نموده و به تدريج مقدار آن را بيشتر كنيد.
غلظت غذاي كودك را به مرور زمان بيشتر نماييد.
بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف به غذا،
5 تا 7 روز فاصله بدهيد تا اگر شيرخوار به يك ماده غذايي ناسازگاري و حساسيت نشان داد، بتوانيد آن را شناسايي و حذف كنيد.
در شماره آينده مطالبي را در خصوص غذاي كمكي در ماه‌هاي مختلف حضور شما خوانندگان گرامي ارائه خواهيم نمود.
تغذيه تكميلي و اهميت آن
همزمان با تكامل توانايي‌هاي جسمي كودك و افزايش نيازهاي تغذيه‌اي او در پايان 6 ماهگي، شير مادر به تنهايي قادر به تأمين نيازهاي تغذيه‌اي كودك نيست و بنابراين شروع تغذيه تكميلي ضروري است. تغذيه تكميلي به معني دادن غذاهاي ديگر علاوه بر شير مادر به كودك است. اين غذاهاي نيمه‌جامد و جامد، غذاهاي تكميلي ناميده مي‌شوند. در طول دوره تغذيه تكميلي، كودك به تدريج به خوردن غذاهاي خانواده عادت داده مي‌شود. بايد دانست تغذيه تكميلي مرحله بسيار مهمي در ايجاد عادات غذايي كودك است، چرا كه كودك علاوه بر شيرمادر از ساير غذاها نيز تغذيه مي‌شود.
در پايان اين دوره كه معمولاً حدود 2 سالگي است، غذاي خانواده به‌طور كامل جايگزين شيرمادر مي‌شود، گرچه ممكن است گاهي اوقات براي آرام كردن كودك از شيرمادر استفاده شود.
چه وقت كودك آمادگي دريافت غذاي كمكي را پيدا مي‌كند؟
براي دريافت غذاي تكميلي كودك بايد به سني برسد كه قادر به نشستن بوده و كنترل لازم را بر بدن خود داشته باشد. او بايد بتواند با جلو آوردن سر و حركات دهانش، تمايل و علاقه‌مندي خود را به غذاخوردن به والدين نشان دهد. در سن 5 تا 7 ماهگي شيرخوار ياد مي‌گيرد كه مواد نيمه‌جامد را از قاشق بخورد و تا
8 ماهگي قادر خواهد بود با جلو آوردن سر و با استفاده از هر دو لب خود به خوبي غذا را از قاشق به دهان ببرد. در حدود 6 ماهگي عمل جويدن به صورت حركات عمودي فك شروع مي‌شود و در نتيجه كودك مي‌تواند با لثه‌هاي خود به غذاهايي كه غليظ‌تر از شير مادر هستند و يا غذاهايي كه تكه‌هاي كوچك دارند، فشار وارد كند. حركات عمودي فك و نشستن بدون نياز به حمايت، بلعيدن غذاهاي غليظ را آسان‌تر مي‌كند. همچنين در پايان 6 ماهگي دستگاه گوارش كودك نيز توانايي هضم و جذب غذاهاي نيمه جامد را پيدا مي‌كند.
خصوصيات غذاهاي تكميلي خوب چيست؟
در اين بخش به ذكر خصوصياتي كه يك غذاي تكميلي خوب بايد داشته باشد، پرداخته مي‌شود:
غني از انرژي، پروتئين، ويتامين‌ها و مواد معدني باشد.
تميز و سالم باشد: هيچگونه ميكروب، سم يا مواد شيميايي مضر در آن نباشد.
بدون استخوان و يا تكه‌هاي سفت باشد تا براي كودك خطر خفگي ايجاد نكند.
نرمي غذا متناسب با سن كودك باشد.
خيلي شور، شيرين يا تند و تيز نباشد.
خوردن آن براي كودك راحت باشد.
كودك آن را دوست داشته باشد.
مواد اوليه آن در دسترس باشد و به راحتي تهيه شود.
تغذيه تكميلي به چه مقدار و چند مرتبه در روز بايد باشد؟
طعم غذاي جديد ممكن است موجب تعجب كودك شود و او را غافلگير كند، بنابراين مادران بايد آگاه باشند كه:
يك غذاي جديد را در ابتدا دو بار در روز و هربار به اندازه يك تا دو قاشق چايخوري به كودك بدهند.
مقدار و تنوع غذا را به تدريج افزايش دهند، به‌طوري كه در سن 9 ماهگي كودك بتواند انواع غذاهاي خانواده را بخورد.
چه كنيم تا از اُفت رشد احتمالي كودك در دوره تغذيه تكميلي پيشگيري كنيم؟
در اين دوره اغلب كودكان به دلايل مختلفي كه اكثر آنها به راحتي قابل پيشگيري هستند، دچار كم‌وزني و اُفت رشد مي‌شوند كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:
شيردهي ناكافي
شروع غذاي كمكي زودتر از پايان 6 ماهگي يا ديرتر از آن
تغذيه كودك با غذاهاي شكم پُركن يا رقيق با ارزش تغذيه‌اي پايين
استفاده از روش‌هاي نادرست غذا دادن به كودك
رعايت نكردن اصول بهداشتي در تهيه غذاي كودك
نكات مهم در تغذيه تكميلي:
تا يك سالگي، در هر بار تغذيه با غذاي كمكي، اول شير مادر بدهيد.
غذاي جديد را از مقدار كم شروع كرده، به تدريج متناسب با اشتهاي شيرخوار بيشتر كنيد.
از يك نوع غذاي ساده شروع كنيد و به تدريج تنوع آن را بيشتر نماييد.
از مواد غذايي تازه براي تهيه غذا استفاده كنيد.
غذاي باقيمانده از قبل را براي مصرف دوباره، كاملاً داغ كنيد (گرم كردن كافي نيست).
از دادن غذايي كه بيش از يك بار گرم شده، به كودك خودداري كنيد.
تا پايان يكسالگي به غذا نمك اضافه ننماييد.
بعد از يكسالگي مقدار كمي نمك تصفيه شده يُددار به غذاي كودك اضافه كنيد.
غذاي كمكي را چگونه شروع كنيم؟
هنگام شروع تغذيه تكميلي بايد چهار نكته مهم را در نظر داشته باشيد:
اول اينكه هميشه ابتدا شير و سپس غذاي كمكي را به كودك بدهيد.
غذاي كودك را از مقدار كم شروع نموده و به تدريج مقدار آن را بيشتر كنيد.
غلظت غذاي كودك را به مرور زمان بيشتر نماييد.
بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف به غذا،
5 تا 7 روز فاصله بدهيد تا اگر شيرخوار به يك ماده غذايي ناسازگاري و حساسيت نشان داد، بتوانيد آن را شناسايي و حذف كنيد.
در شماره آينده مطالبي را در خصوص غذاي كمكي در ماه‌هاي مختلف حضور شما خوانندگان گرامي ارائه خواهيم نمود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر