نوشته : بهناز عباسي‌مقدم كارشناس ارشد تغذيه اسيدوز حالتي است كه افزايش اسيد در خون موجب كاهش PH به پايين‌تر از 35/7 مي‌شود و برعكس در حالت آلكالوز خون قليايي شده و PH آن به بالاتر از 45/7 مي‌رسد.
در واقع در طي مراحل متابوليسمي بدن مقادير زيادي اسيد توليد مي‌شود كه بايد خنثي و يا حذف شود تا PH بدن در محدوده مشخصي ثابت بماند.
كدام ارگان‌ها در تنظيم PH بدن دخالت دارند؟
اصلي‌ترين ارگان‌هاي دخيل در تنظيم PH، شش‌ها و كليه‌ها هستند. شش‌ها
توسط دفع CO2 و كليه‌ها نيز با دفع اسيد در ادرار اين عمل را انجام
مي‌دهند. سيستم بافري بدن نيز در اين مهم دخالت دارد. مهم‌ترين بافرهاي بدن، هموگلوبين پروتئين‌هاي پلاسما، بيكربنات و فسفات موجود در خون هستند.
چه آزمايشاتي براي تعيين اسيدوز و آلكالوز به‌كار مي‌روند؟
تست‌هاي تشخيص اوليه شامل: گازهاي خون و الكتروليت‌ها هستند.1- گازهاي خون: شامل گروهي از تست‌ها است كه با همديگر انجام مي‌شوند. PO2 (ميزان اكسيژن موجود در خون) و PCO2 (ميزان دي‌اكسيدكربن موجود در خون)، كه بعد از اندازه‌گيري اين دو گاز، ميزان بيكربنات (HCO3) خون محاسبه مي‌شود.
2- الكتروليت‌ها: اندازه گيري چهار عنصر شامل Na (سديم)، K(پتاسيم)، CL(كلرايد) و بيكربنات (HCO3)، سطح مايعات بدن، غلظت الكتروليت‌ها و بالانس اسيد و باز همه با هم مرتبط هستند و هرگونه افزايش يا كاهش هر يك از اين چهار عنصر بر روي تعادل PH موثر مي‌باشد.
تقسيم‌بندي اسيدوز و آلكالوز:
هر يك از اين حالات مي‌توانند در دو بخش متابوليك و تنفسي رخ دهند. در
جدول زير چهار حالت اصلي اسيدوز و آلكالوز و غلظت گازهاي خون و PH مربوطه
آورده شده است.
طعم ترش به‌معناي اسيديته نيست
!در زمينه اسيديته غذاها چند استثنا وجود دارد. معمولاً تصور عموم اين
است كه غذاهاي ترش‌مزه باعث افزايش اسيديته بدن مي‌شوند، در حاليكه كاملاً
خلاف آن صحيح است. دليل آن هم روشن مي‌باشد. از آنجايي كه اعصاب حسي زبان
ما تنها اسيد را تشخيص داده و قادر به تشخيص باز نيستند، معمولاً ما قادر
به حس كردن طعم بازي نيستيم. ميوه‌هايي كه طعم ترش دارند (نظير مركبات)
حاوي مقادير زيادي باز (به‌علت دارا بودن مواد معدني باندشده به‌طور طبيعي)
هستند كه ما قادر به تشخيص آن نيستيم، ولي آنها نقش مهمي در تنظيم اسيديته
و تأمين قلياي بدن بر عهده دارند. از آنجايي كه تركيبات معدني نظير سديم،
پتاسيم، منيزيم و كلسيم به سيترات متصل هستند (كه مخصوصاً در مركبات،
سبزيجات و برگ‌هاي سبز وجود دارد)، هنگامي كه در بدن متابوليزه مي‌شوند،
اين مواد معدني طبيعي، اسيد بدن را خنثي نموده، بنابراين اسيديته بدن را به
ميزان نرمال برمي‌گردانند.چه موادي حالت اسيديته بدن را افزايش مي‌دهند؟
موادي كه توانايي توليد اسيد در بدن دارند، قاعدتاً بايد حاوي پروتئين باشند. محتواي سولفور زياد در مواد پروتئيني همچنين فسفر و كلر موجود در آنها پيش‌سازهاي اسيدهاي بدن (نظير اسيدفسفريك، اسيد هيدروكلريك) هستند.
واضح است كه اين اسيدهاي قوي نبايد در بدن حمل شوند، اما سيستم بازي بدن آنقدر قوي است كه به سرعت اين اسيدها را خنثي مي‌كند، ولي در شرايط غيرطبيعي و بيماري ممكن است فرد دچار اسيدوز شود. به همين دليل در بيماران كليوي مصرف پروتئين بايد كنترل شود، چون به‌علت آسيب‌ديدگي كليه‌ها سيستم دفعي اسيد به‌طور موثر عمل نمي‌كند و احتمال بروز اسيدوز در آنها افزايش مي‌يابد.
در حالت روزه‌داري يا رژيم چه حالتي اتفاق مي‌افتد؟
در مواقعي كه فرد رژيم غذايي محدود از نظر كالري دارد يا در هنگام
روزه‌داري، در واقع ذخاير چربي به تدريج در خون رها مي‌شود كه البته بسيار
خوب است، اما اكسيداسيون چربي‌ها منجر به توليد اسيد بيشتر مي‌شود كه
اصطلاحاً به آن كتو اسيدوز هم گفته مي‌شود. در حقيقت ممكن است بعد از 5-4 روز از شروع رژيم يا روزه شروع شود. در اين حالات بايد اسيد اضافي توليد شده را با مصرف بيشتر ميوه‌ها و سبزيجات جبران نمود تا بار كمتري به بدن وارد شود. به همين دليل در ماه رمضان توصيه به دريافت بيشتر ميوه و سبزي مي‌شود. ضمن اينكه رژيم صحيح و متعادل (حتي در غير روزه داري) بايد حتماً حاوي 3-2 واحد ميوه بوده و مقادير سالاد و سبزيجات به وفور در آن لحاظ شده باشد.
نقش تغذيه در اسيديته بدن:
نحوه تغذيه امروزي، مقادير بسيار زيادي اسيد را وارد بدن مي‌كند. اين
ممكن است به‌علت مواد غذايي فرآوري‌شده باشد كه در آن محتواي تركيبات بازي
ضروري كاهش يافته است. به هر حال افزايش مصرف پروتئين حيواني (گوشت، تخم
مرغ و مرغ) و محصولات غله‌اي و نشاسته‌اي و كاهش چشمگير دريافت ميوه‌هاي
تازه، سبزيجات و سالاد همه در افزايش اسيديته خون موثر هستند.
توصيه‌هاي غذايي:
ميوه‌ها، سبزيجات و آبميوه‌هاي طبيعي غني از منابع باز هستند. مخصوصاً
ميوه‌هاي خشك نظير كشمش سياه. رازيانه و كلم سبز هم از بهترين نمونه‌ها
مي‌باشند. غذاهاي پروتئيني نظير گوشت، ماهي، سس‌ها، پنير، نان و غلات در
بدن اسيد آزاد مي‌كنند. ماست، پنير خامه‌اي و شير اسيديته كمتري دارند، اما
به هرحال اسيد در بدن آزاد مي‌كنند. شيريني‌جات، چربي‌ها و روغن‌ها خنثي
هستند و در تعادل اسيد و باز نقشي ندارند.
توصيه‌هاي كلي:
انجام ورزش منظم به‌وسيله تسريع در عملكرد تنفسي و سيستم گردش خون
باعث كاهش اسيديته بدن شده و در تنظيم اسيديته نقش موثري دارد. بهترين
ورزش‌ها، پياده‌روي، دو و دوچرخه‌سواري است. آب زياد بنوشيد. هر روز حدود 8-6 ليوان آب بنوشيد كه 1 تا 2 فنجان آن مي‌تواند چاي گياهي يا ميوه‌اي باشد. هيدراسيون زياد باعث دفع اسيديته بيشتر از كليه‌ها مي‌شود.
سعي كنيد با ريلكسيشن، تمركز و انجام تنفس‌هاي عميق و گرفتن دوش در هنگام شب، بالانس بدن خود را تنظيم كنيد.
منبعک دنیای تغذیه ش۱۰۵
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر