نوشته : برليانت بزرگمهر
دلايل اهميت تغذيه دختران نوجوان:دختران نوجوان در سنين رشد سريع هستند و براي تامين رشد، نياز به تغذيه‌اي كافي، مناسب و متنوع دارند.
دختران نوجوان امروزي مادران فردا هستند. سلامت مادران در دوران بارداري و شيردهي ارتباط تنگاتنگي با وضعيت تغذيه آنان در كودكي و نوجواني دارد.
سلامت جنين و كودك شيرخوار به ميزان زيادي تحت تأثير تغذيه مادر در دوران كودكي و نوجواني مي‌باشد.
خانم‌هايي كه در دوران كودكي و نوجواني از تغذيه كافي و مناسب برخوردار نيستند، بطور معمول در سنين ميانسالي و سالمندي، خيلي بيشتر از ساير خانمها در معرض پوكي استخوان قرار مي‌گيرند.
خانمها چنانچه در دوران قبل از بارداري و بخصوص دوران كودكي و نوجواني تغذيه كافي، متعادل و متنوع نداشته باشند، در دوران بارداري و شيردهي ذخاير بدنشان را به ميزان قابل توجهي از دست مي‌دهند و اين امر موجب بروز لطمات مهمي به سلامت جنين، كودك شيرخوار و مادر مي‌شود.
بنابراين به دلايل ذكرشده، لازم است دختران نوجوان به تغذيه خود توجه و دقت فراوان نموده و از الگوي غذايي مناسب و متعادلي برخوردار باشند.
مواد مؤثر در رشد:
دختران نوجوان به‌علت آنكه در مرحله رشد سريع هستند، لازم است موادي استفاده كنند كه تكافوي رشد سريع آنان را بنمايد. هر نوع اختلالي در تغذيه، بخصوص در اين دوران حساس از زندگي مي‌تواند به رشد آنان لطمات جدي وارد سازد. چنانچه در دوران رشد، مواد مغذي لازم براي اين فرآيند به ميزان كافي دريافت نشود، در رشد جسمي اختلال ايجاد شده و پس از پايان گرفتن دوران رشد، ديگر اين اختلال قابل جبران نخواهد بود و شخص كوتاه قد باقي خواهد ماند.
حال بهتر است بررسي داشته باشيم بر فاكتورهاي غذايي كه در رشد مؤثرند. بطور كلي برخورداري از تغذيه كافي و متنوع مي‌تواند رشد كودكان و نوجوانان را به خوبي تأمين نمايد، ولي برخي فاكتورهاي غذايي در اين مورد، اثر اختصاصي‌تر دارند، از جمله انرژي.
انرژي كه عمدتاً از كربوهيدرات‌ها (مواد قندي- نشاسته‌اي) و چربي‌ها تأمين مي‌شود، لازم است به مقدار كافي و لازم به بدن نوجوانان برسد تا بتواند رشد سريع آنان را تامين نمايد.
ساير فاكتورهاي غذايي مؤثر در رشد عبارتند از ويتامين‌هاي A و D و املاحي از قبيل كلسيم، فسفر، روي و يد كه به استثناء ويتامين D كه بايد در اثر تابش مستقيم نور خورشيد به پوست، در بدن توليد شود، ساير مواد مغذي فوق‌الذكر بايد از طريق مواد غذايي دريافت گردند.
مواد مؤثر در پيشگيري از كم‌خوني:
دختران نوجوان اكثراً در معرض كم‌خوني فقر آهن قرار مي‌گيرند و لازم است با تنظيم برنامه غذايي صحيح و مناسب براي خود تحت نظر رژيم شناس، از اين مشكل شايع در جامعه خود را مصون نگاه دارند.
كم‌خوني فقر آهن عارضه‌اي است كه سلامت بسياري از افراد جامعه بخصوص جوانان و نوجوانان را به خطر انداخته و آنان را در برابر بيماري‌ها ناتوان و آسيب‌پذير مي‌نمايد. از آنجايي كه كم‌خوني در بين دختران در سن بلوغ و نيز خانم‌هاي باردار و مادران شيرده شيوع زيادي دارد، لذا لازم است اين گروه از افراد از موادي كه در خونسازي مؤثر هستند و از كم‌خوني پيشگيري مي‌نمايند، به ميزان كافي و لازم استفاده كنند.
چه مواد غذايي در پيشگيري از كم‌خوني مؤثرند؟
مواد غذايي حاوي آهن مي‌توانند از بروز كم‌خوني در افراد پيشگيري نمايند. منابع غني آهن عبارتند از جگر و دل و قلوه، گوشت قرمز، ماهي و مرغ. اين مواد نظر به اينكه حاوي مقدار قابل توجهي آهن هستند و ضمناً قابليت جذب آهن آنها نيز در دستگاه گوارش بالا است، لذا لازم است در دوران نوجواني كه نياز به آهن افزايش مي‌يابد، حتماً به ميزان كافي مورد استفاده قرار گيرند. البته اختلالات دستگاه گوارش از قبيل سوء جذب يا كمبود اسيدكلريدريك معده و همچنين خونريزي‌هاي شديد يا خفيف و مكرر و يا انگل‌هاي مختلف بخصوص انواع انگل‌هاي خونخوار نيز مي‌توانند ايجاد كم‌خوني بنمايند كه در اين صورت لازم است حتماً به رفع علت يا علل ايجاد‌كننده كم‌خوني، پرداخته شود.
مواد مؤثر در استحكام استخوان‌ها:
در زندگي صنعتي امروزه بعلت آنكه افراد اكثراً در فضاهاي بسته اوقات خود را مي‌گذرانند و خيلي كم در معرض نور آفتاب قرار مي‌گيرند و ضمناً بدليل تغيير الگوي غذايي از فرم سنتي به الگوي غذاهاي آماده و فرآوري شده، همچنين بدليل كمبود تحرك جسمي و ورزش، عارضه‌اي به نام نرمي استخوان در بين جوانان و نوجوانان بخصوص دختران نوجوان و خانم‌هاي جوان رو به گسترش است. در دختران نوجوان اين عارضه اهميت بيشتري دارد، زيرا در سنين بالاتر و پس از ازدواج، بعلت حاملگي و شيردهي اين عارضه در حد وسيعي تشديد خواهد شد.
بنابراين، دختران از سنين نوجواني بايد به برنامه غذايي خود توجه دقيق نموده و با اين عارضه موذي به مبارزه برخيزند. موادي كه در استحكام استخوان‌ها و پيشگيري از نرمي استخوان مؤثرند، عبارتند از كلسيم، فسفر، فلوئور، ويتامين‌هاي D و C و نيز مقدار كافي پروتئين. كلسيم و فسفر كه منبع مهم و اصلي آنها لبنيات است و بايد به ميزان 4-3 واحد در روز دريافت گردد. البته كلسيم و فسفر در صورتي قابل جذب بوده و در استخوان‌سازي مؤثرند كه همراه با مصرف آنها، مقدار كافي ويتامين D نيز از طريق نور مستقيم خورشيد و يا منابع دارويي به بدن برسد.
ويتامين C كه از بهترين منابع آن سبزيجات داراي برگ سبز، گوجه‌فرنگي و فلفل‌دلمه‌اي و ميوه‌هايي مانند مركبات، توت‌فرنگي و كيوي است، در سلامت و استحكام استخوان‌ها مؤثر مي‌باشد. دختران نوجوان بعلت شرايط خاص سني خود و نيز در آينده جهت ذخيره‌سازي كافي پروتئين براي دوران بارداري و شيردهي، لازم است از انواع پروتئين‌هاي باارزش بيولوژيكي بالا مانند پروتئين‌هاي حيواني (گوشت قرمز و سفيد، تخم‌مرغ و لبنيات) به مقدار كافي استفاده نمايند، البته بهتر است مخلوطي از پروتئين‌هاي گياهي (حبوبات، غلات و مغز دانه‌ها) را نيز در برنامه غذايي خود بگنجانند.
چاقـــــي:
يكي از اختلالات مهمي كه دختران نوجوان را در اين دوران بسيار حساس زندگي تهديد مي‌نمايد و مي‌تواند منشأ و اساس بسياري از بيماري‌ها در سال‌هاي بعدي عمر در آنان بشود، افزايش وزن و چاقي است. اين عارضه ناگوار كه ارمغان جوامع متمدن و صنعتي است و متأسفانه سال به سال رو به گسترش مي‌باشد، يكي از مشكلات مهم و به عبارتي غيرقابل حل در دوران رشد است.
لازم به ذكر است كه افزايش وزن و چاقي، بخودي خود عارضه‌اي پيچيده و غيرقابل درمان نيست، بلكه راه رفع آن ساده و بسيار عملي است، ولي رويارويي نوجوانان با اين مسأله آن را پيچيده و غيرقابل علاج مي‌نمايد. به اين ترتيب كه نوجوانان بخصوص دختران نوجوان به محض مشاهده كمترين افزايش غيرطبيعي (خارج از حد استاندارد) وزن در خود، معمولاً به دو ترفند متوسل مي‌شوند. گروهي از آنان به طور خودسرانه به پيروي از رژيم‌هاي لاغري بسيار ناكافي و نامناسب پرداخته و خود را از مصرف مواد مغذي ضروري و اساسي محروم مي‌نمايند كه اين امر با وجود آنكه ممكن است مقداري از وزن آنان را كاهش دهد، ولي عوارض بسيار نامطلوب و ناگواري در آنان ايجاد نموده و سلامتي آنها را بشدت به خطر مي‌اندازد، به اضافه آنكه پس از مدت زمان كوتاهي، نه تنها وزن از دست رفته را دوباره كسب مي‌كنند، بلكه افزايش وزن بيشتري نسبت به گذشته خواهند داشت، زيرا بدن خود را به دريافت انرژي پايين عادت مي‌دهند و چون ادامه دادن اين قبيل رژيم‌هاي بسيار محدود، براي آنها قابل تحمل نيست، لذا به محض پيروي از برنامه غذايي عادي، بدن آنان عكس‌العمل نشان داده و افزايش وزن خواهند يافت، بنابراين اين قبيل رژيم‌هاي لاغري بسيار زيان‌آور هستند. عده‌اي ديگر از دختران نوجوان هنگامي كه با افزايش وزن مواجه مي‌شوند به جاي يافتن علل آن و پرداختن به راه‌هاي صحيح كاهش وزن، دچار يأس، افسردگي و عناد به خود مي‌شوند كه از عوارض مهم آن، پرخوري و بدخوري عصبي است. بدين‌گونه كه به خوردن مواد نامناسب مانند غذاهاي چرب، انواع شيريني، نوشابه و مواد شيرين و نيز غذاها و ميان‌وعده‌هاي سرخكرده و پر نمك روي مي‌آورند. در اين حالت بدون آنكه از خوردن لذت ببرند، به علت يأس از داشتن اندامي متناسب و زيبا، به پرخوري و مصرف مواد چاق‌كننده پناه مي‌برند. اين نوع الگوي غذايي موجب افزايش بيشتر وزن در آنان شده و زمينه بدن را براي ابتلا به بيماري‌هاي خطرناك و ناگوار در آينده، مهيا مي‌سازد.
راه حل چيست؟
در چنين شرايطي، بهترين و مهم‌ترين اقدام، توجه به شيوه زندگي و علل ايجاد چاقي است. نوجوانان و عمدتاً دختران نوجوان اكثراً از الگوي غذايي نامناسب و فاقد ارزش تغذيه‌اي كافي استفاده مي‌نمايند. غذاها و ميان‌وعده‌هاي آماده فرآوري شده بعلت آنكه اكثراً سرخكرده و بسيار چرب و پر نمك و يا حاوي شكر زياد هستند (انواع شيريني و نوشابه‌هاي گازدار) تأثير مهمي در افزايش وزن دارند.
كمبود تحرك جسمي و ورزش نيز يكي ديگر از عوامل ايجاد‌كننده چاقي است. در بسياري از موارد، صرفاً با تغيير شيوه زندگي و پيروي از برنامه غذايي صحيح و انجام ورزش مداوم روزانه، افزايش وزن خود بخود اصلاح خواهد شد. در غير اين صورت، لازم است دختران نوجوان تحت نظر رژيم شناس به پيروي از برنامه غذايي كافي، متعادل، متنوع و مناسب بپردازند.
منبع: دنیای تغذیه ش110
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر