عفونت‌ها را با غذا برانيد

نوشته : دکتر پروین ميرميران 

مدت و شدت بسیاری از بیماری‌های عفونی به سیستم ایمنی و وضعیت تغذیه‌ای افراد بستگی دارد. فقدان برخی از مواد غذایی خاص ممکن است باعث اختلال یا ناکارآمدی سیستم ایمنی و به دنبال آن افزایش ميزان ابتلا و مرگ و مير شود.

از تولد تا بزرگسالي:
غذا از دوران جنینی در تکامل سیستم ایمنی بدن نوزاد نقش دارد. در این دوره مادر باید دریافت کافی از پروتئین، ویتامين‌ها و املاح بخصوص آهن داشته باشد تا نوزادی با وزن طبیعی بدنیا آورد، زیرا بهترین شاخص سلامتی جنین داشتن وزن طبیعی است. از این رو، سوء‌تغذیه در دوران جنینی باعث رشد ناقص سیستم ایمنی جنین و در نتیجه ناتوانی این سیستم در مقابله با عوامل بیماریزا در سنین بالاتر مي‌‌شود.
بعد از تولد، نوزاد باید با شیر مادر که حاوی مقادیر کافی از ویتامين‌ها و املاح است تغذیه شود تا به رشد طبیعی خود ادامه دهد. شیر مادر نقش مهمي در رشد سیستم ایمنی بدن دارد و کودکانی که از شیر مادر تغذيه نمي‌شوند استعداد بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های عفونی دارند.
در سنین بالاتر نیز برخی از ریزمغذی‌ها و مواد غذایی با تاثیر بر سیستم ایمنی و تقویت آن به پیشگیری از بیماری‌های عفونی کمک مي‌‌کنند و مصرف مکرر مواد مغذي ذكر شده در اين مقاله در برنامه غذایی روزانه توصیه مي‌‌شود.

ویتامين A:

اين ويتامين نقش مهمي در عملکرد سیستم ایمنی دارد. کمبود اين ویتامين باعث کاهش پرزهای مجاری تنفسی، گوارشی و ادراری و خشک شدن این مجاری، کاهش انسجام و یکپارچگی مجاری مذکور، تغییر در ترشح ایمنوگلوبین A و اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی (مونوسیت‌ها و ماکروفاژها) و در نتیجه افزایش ابتلا به بیماری‌های عفونی تنفسی، گوارشی و ادراری مي‌‌شود. مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل ویتامين A خطر ابتلا و مرگ و مير ناشی از سرخک و سرخجه، اسهال و ایدز را در کودکان کاهش مي‌‌دهد. مهم‌ترین منابع غذایی ویتامين A عبارتند از: جگر، شیر، تخم مرغ، روغن کبد ماهی، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج، هویج، آب پرتقال، سیب زمينی شیرین، طالبی، هلو و زردآلو.

ویتامين C:

اين ويتامين دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و عملکرد ایمنی مهمي‌‌است. کمبود اين ویتامين باعث اختلال در مقاومت بدن نسبت به عوامل بیماریزای مختلف و افزایش مصرف آن باعث افزایش فعالیت آنتی‌بادی‌ها و مقاومت در برابر عفونت‌ها مي‌‌گردد. مهم‌ترین منابع ویتامين C عبارتند از: ميوه‌ها بخصوص آب پرتقال تازه، آب گریپ فروت، توت فرنگی، طالبی و انبه، سبزیجات به خصوص براکلی، آب گوجه فرنگی، فلفل شیرین و کلم بروکسل.

روی:

اين ماده معدني نیز در سیستم ایمنی نقش مهمي‌‌دارد و کمبود آن باعث اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی مي‌‌شود، در حالی که مکمل روی باعث کاهش شیوع و مدت اسهال و عفونت‌های تنفسی مي‌‌شود. روی به مقدار فراوان در گوشت قرمز، ماهی‌ها، ماکیان، شیر و لبنیات، جگر، غلات کامل، لوبیاها و مغزها و در مقادیر متوسط در سویا وجود دارد.

ویتامين D:

اين ويتامين باعث افزایش مقاومت بدن به عفونت مي‌‌شود. دریافت پايین ویتامين D با افزایش تکرر ابتلا به عفونت‌های تنفسی ارتباط دارد. همچنین یک کارآزمایی بالینی نشان داده است که مکمل ویتامين D باعث کاهش معنی‌دار علائم سرماخوردگی در زمستان مي‌شود و ترکیب آن با ویتامين A نتایج بهتری به دنبال دارد. روغن کبد ماهی، ماهی‌ها، زرده تخم مرغ، جگر، کره، خامه، شیر و محصولات غنی شده با ویتامين D از منابع خوب این ویتامين هستند.

 

ساير مواد مفيد:
 بررسی‌ها نشان داده‌اند که از بین مواد غذایی، غذاهای پرفیبر مانند غلات کامل، حبوبات، ميوه‌ها و سبزیجات در پیشگیری از بیماری‌های عفونی موثر هستند. این غذاها به دلیل تحریک رشد ميکروارگانیسم‌های مفید برای بدن و مهار رشد باکتری‌های مضر باعث محافظت بدن در برابر برخی از بیماری‌های عفونی مي‌شوند. ماست، محصولات لبنی تخمير یافته، سیر، پیاز و جو نیز با تحریک رشد باکتری‌های مفید از ابتلا به عفونت‌های روده‌ای جلوگیری مي‌کنند. علاوه بر این ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، لیگنان‌ها و ترکیبات سولفاتی که در برخی ميوه­‌ها و سبزیجات وجود دارند نيز باعث تقویت سیستم ایمنی مي‌­شوند و بهتر است بطور مرتب مصرف شوند. مصرف ماهی و مکمل‌­های امگا-3 نیز در بهبود عملکرد سیستم ایمنی موثرند. تحقیقات نشان داده‌اند که اسیدهای چرب امگا-3 که در ماهی و روغن ماهی وجود دارند با سرکوب فعالیت عوامل و سیستم‌های التهابی، توانایی سیستم ایمنی را بالا مي‌‌برند و منجر به افزایش مقاومت بدن در برابر عوامل بیماریزا مي‌‌شوند.

عوامل بهداشتي:
توجه به اين نكته نيز حائز اهميت مي‌‌باشد كه اگرچه غذاهاي مفيد ذكر شده مي‌‌توانند از ابتلا به برخی از بیماری‌های عفونی واگیر جلوگیری کنند، همچنين ممكن است بعلت عدم رعايت بهداشت مواد غذايي، عامل ایجاد برخی از بیماری‌های عفونی بویژه بیماری‌های گوارشی و مسموميت غذایی شوند. احتمال ابتلا به این بیماری‌ها بخصوص وبا در فصل تابستان بیشتر است. شستن صحیح ميوه‌ها و سبزیجات تازه و نیز استفاده از آب سالم و مواد ضدعفونی کننده برای شستشوی این مواد غذایی نقش مهمي‌‌در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی واگیر مانند انگل‌های روده‌ای، اسهال، حصبه، وبا و اپیدمي‌‌آنها دارد. پخت کامل گوشت‌های قرمز، استفاده از شیر و فرآورده‌های لبنی پاستوریزه، مصرف کمتر شیرینی‌های خامه‌ای و تر در فصول گرم و نگهداری کلیه مواد غذایی در یخچال نقش مهمي‌‌در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی به ویژه انگل‌های روده‌ای و تب مالت دارد. شستشوي دست­‌ها هنگام طبخ و مصرف غذا نيز يكي ديگر از عوامل بهداشتي، در پيشگيري از بروز عفونت‌هاي گوارشي مي‌‌باشد.

منبع: دنیای تغذیه  ش ۱۱۱