نوشته : منيره دادخواه كارشناس ارشد تغذيه و رژيم‌درماني
صرع (Epilepsy) بيماري است كه بدنبال اختلال در عملكرد طبيعي دستگاه مغز و اعصاب ايجاد مي‌شود، مشخصه اصلي آن بروز حملات عصبي (تشنج) تكرارشونده به‌دليل وضعيت غير طبيعي امواج مغزي است.
در واقع اين تشنج‌ها در اثر اختلالات الكتريكي در دسته‌اي از سلول‌هاي عصبي مغز بطور موقت و گذرا بوجود مي‌آيند.
با اينكه در برخي موارد علت ايجاد حملات صرعي ناشناخته است، ولي گاهي اوقات عوامل متعددي در بروز آنها نقش دارند. به عنوان مثال مشكلاتي مانند سكته مغزي، ضربات مغزي، عوامل مادرزادي، تومورهاي مغزي و ساير بيماري‌هاي تحليل برنده مغز در اين زمينه بي‌تاثير نيستند.
برنامه غذايي:
برنامه غذايي اين بيماران بايد منظم و شامل سه وعده اصلي و حداقل دو ميان وعده باشد، چرا كه نوسانات قند خون در بعضي از اين بيماران مي‌تواند بروز حمله عصبي را تحريك كند.
پيروي از نوعي رژيم غذايي خاص به نام «رژيم كتوژنيك» در اين بيماران، علاوه بر كم‌هزينه‌تر بودن، باعث كم شدن دفعات تشنج و در نتيجه كاهش نياز به دارو مي‌گردد. البته اين نوع رژيم غذايي بايد زير نظر متخصص تغذيه تنظيم گردد.
درمان صرع:
در بيماري صرع، تشخيص درست نوع تشنج‌ها در تعيين شكل صحيح درمان و به كار بردن دارودرماني مناسب، اهميت فراوان دارد. از داروهاي مختلفي (مثل فني‌توئين، فنوباربيتال، پيريميدين و اخيراً گاباپنتين) در درمان استفاده مي‌گردد و گاهي اوقات، بنابر تشخيص از روش‌هاي جراحـــي هم كمك گرفتــه مي‌شود.
در بيماري صرع نيز همانند بسياري از بيماري‌هاي ديگر پيروي از يك برنامه غذايي مناسب و متعادل به درمان و كنترل بهتر كمك مي‌نمايد.
مصرف تعدادي از داروهاي ضد تشنج متداول سبب سوءجذب و اختلال در متابوليسم برخي از مواد مغذي (كلسيم و ويتامين D) در بدن مي‌شود. به همين منظور در درمان تغذيه‌اي اين بيماران بايد علاوه بر تنظيم برنامه غذايي، نسبت به دريافت كافي انواع ريز مغذي‌هاي مورد نياز نيز دقت كافي داشت.
تحقيقات علمي نشان داده‌اند كه شيوه زندگي سالم، دوري از استرس و تنش‌هاي عصبي، خواب كافي، عدم مصرف نوشيدني‌هاي الكلي، محدود كردن مصرف نوشيدني‌هاي كافئين دار (قهوه، كولا و چاي) و داشتن عادات صحيح غذايي در كاهش دفعات حمله‌ها نقش بسزايي دارند.
رفع عوارض جانبي داروها:
استفاده از بعضي از مواد غذايي در كمتر شدن عوارض جانبي داروها در اين بيماري كمك كننده خواهد بود، به‌عنوان مثال مصرف انواع نان و ماكاروني تهيه شده با آرد كامل به‌جاي ساير انواع، به دليل داشتن فيبر غذايي فراوان از بروز يبوست در اين افراد پيشگيري مي‌كند.
براي كنترل حالت تهوع كه يكي از عوارض جانبي مصرف برخي از داروها در اين بيماري است، خوردن مقدار كمي بيسكويت خشك، نان سوخاري يا تست خشك مي‌تواند موثر باشد.
براي دريافت بهتر اسيد فوليك، مصرف متعادل ميوه، انواع سبزي و برخي حبوبات توصيه مي‌گردد.
رژيم كتوژنيك:
با پيروي از اين رژيم توليد تركيبات كتوني در بدن افزايش و سطــح آنها در خـــون، ادرار و هـواي بازدم بالا مي‌رود. به عبارتي در اين رژيم از چربــي‌ها به جاي كربوهيدرات به عنوان منبع اصلـي تامين انرژي استفاده مي‌شود. مكانيسم عمل مواد كتوني در اين رژيم هنوز بطور كامل مشخص نشده، اما اثرات سودمند آن در صرع احتمالاً به خاطر تغييراتي در عملكرد امواج عصبي است كه اثرات ضد تشنج دارد.
طبق مطالعات انجام شده، در كودكاني كه از اين رژيم استفاده مي‌كنند، تعداد حملات صرع تا 50 درصد كاهش يافته و يا كاملاً از بين رفته است. در رژيم كتوژنيك، دريافت انرژي از چربي‌ها 3 تا 4 برابر پروتئين و كربوهيدرات مي‌باشد. چربي‌هاي مورد استفاده بيشتر حاوي اسيدهاي چرب با زنجيره متوسط هستند كه در مقايسه با اسيدهاي چرب بلند زنجير با سرعت بيشتري حالت كتوز ايجاد مي‌كنند. بعد از تعيين سهم چربي در تامين انرژي روزانه، مقدار پروتئين مورد نياز براساس شرايط فيزيولوژيك بيمار محاسبه شده و بقيه انرژي از كربوهيدرات‌ها تامين مي‌گردد.
دريافت مقدار كافي آب و مايعات نيز بايد دقيقاً مورد توجه قرار گيرد، زيرا با پيروي از اين نوع رژيم غذايي احتمال كم آبي بدن وجود دارد. در اين رژيم از مقدار متعادلي ميوه و سبزي تازه و مقدار كمي نان و مواد نشاسته‌اي نيز استفاده مي‌گردد. همچنين بهتر است مصرف قند و شكر محدود شود.
مشكلات رژيم كتوژنيك:
به ياد داشته باشيد با اين رژيم احتمال ايجاد مشكلاتي مثل سنگ كليه، يبوست، كم آبي بدن، افزايش خطر شكستگي استخوان و بالا رفتن سطح كلسترول خون نيز وجود دارد و چون اين نوع رژيم غذايي قادر به تامين تمام نياز به مواد مغذي نيست و از آنجايي كه مصرف داروهاي مختلف هم با جذب پاره اي از مواد مغذي تداخل پيدا مي‌كند، مكمل ياري با برخي از ويتامين‌ها و مواد معدني مثل ويتامين‌هاي گروه B، ويتامين D، ويتامين K، منيزيم و كلسيم ضروري به نظر مي‌رسد.
رژيم كتوژنيك، تا كِي:
گاهي اوقات تحمل اين نوع رژيم غذايي به‌ويژه براي كودكان سخت مي‌باشد، ولي در بسياري از موارد با رعايت رژيم، حملات بيماري كنترل مي‌گردد. خوشبختانه دوران اعمال اين نوع رژيم غذايي محدود بوده و معمولاً بعد از 2 تا 3 سال بنابر نظر متخصص قطع مي‌گردد.
منبع: دنیای تغذیه ش 109
در واقع اين تشنج‌ها در اثر اختلالات الكتريكي در دسته‌اي از سلول‌هاي عصبي مغز بطور موقت و گذرا بوجود مي‌آيند.
با اينكه در برخي موارد علت ايجاد حملات صرعي ناشناخته است، ولي گاهي اوقات عوامل متعددي در بروز آنها نقش دارند. به عنوان مثال مشكلاتي مانند سكته مغزي، ضربات مغزي، عوامل مادرزادي، تومورهاي مغزي و ساير بيماري‌هاي تحليل برنده مغز در اين زمينه بي‌تاثير نيستند.
برنامه غذايي:
برنامه غذايي اين بيماران بايد منظم و شامل سه وعده اصلي و حداقل دو ميان وعده باشد، چرا كه نوسانات قند خون در بعضي از اين بيماران مي‌تواند بروز حمله عصبي را تحريك كند.
پيروي از نوعي رژيم غذايي خاص به نام «رژيم كتوژنيك» در اين بيماران، علاوه بر كم‌هزينه‌تر بودن، باعث كم شدن دفعات تشنج و در نتيجه كاهش نياز به دارو مي‌گردد. البته اين نوع رژيم غذايي بايد زير نظر متخصص تغذيه تنظيم گردد.
درمان صرع:
در بيماري صرع، تشخيص درست نوع تشنج‌ها در تعيين شكل صحيح درمان و به كار بردن دارودرماني مناسب، اهميت فراوان دارد. از داروهاي مختلفي (مثل فني‌توئين، فنوباربيتال، پيريميدين و اخيراً گاباپنتين) در درمان استفاده مي‌گردد و گاهي اوقات، بنابر تشخيص از روش‌هاي جراحـــي هم كمك گرفتــه مي‌شود.
در بيماري صرع نيز همانند بسياري از بيماري‌هاي ديگر پيروي از يك برنامه غذايي مناسب و متعادل به درمان و كنترل بهتر كمك مي‌نمايد.
مصرف تعدادي از داروهاي ضد تشنج متداول سبب سوءجذب و اختلال در متابوليسم برخي از مواد مغذي (كلسيم و ويتامين D) در بدن مي‌شود. به همين منظور در درمان تغذيه‌اي اين بيماران بايد علاوه بر تنظيم برنامه غذايي، نسبت به دريافت كافي انواع ريز مغذي‌هاي مورد نياز نيز دقت كافي داشت.
تحقيقات علمي نشان داده‌اند كه شيوه زندگي سالم، دوري از استرس و تنش‌هاي عصبي، خواب كافي، عدم مصرف نوشيدني‌هاي الكلي، محدود كردن مصرف نوشيدني‌هاي كافئين دار (قهوه، كولا و چاي) و داشتن عادات صحيح غذايي در كاهش دفعات حمله‌ها نقش بسزايي دارند.
رفع عوارض جانبي داروها:
استفاده از بعضي از مواد غذايي در كمتر شدن عوارض جانبي داروها در اين بيماري كمك كننده خواهد بود، به‌عنوان مثال مصرف انواع نان و ماكاروني تهيه شده با آرد كامل به‌جاي ساير انواع، به دليل داشتن فيبر غذايي فراوان از بروز يبوست در اين افراد پيشگيري مي‌كند.
براي كنترل حالت تهوع كه يكي از عوارض جانبي مصرف برخي از داروها در اين بيماري است، خوردن مقدار كمي بيسكويت خشك، نان سوخاري يا تست خشك مي‌تواند موثر باشد.
براي دريافت بهتر اسيد فوليك، مصرف متعادل ميوه، انواع سبزي و برخي حبوبات توصيه مي‌گردد.
رژيم كتوژنيك:
با پيروي از اين رژيم توليد تركيبات كتوني در بدن افزايش و سطــح آنها در خـــون، ادرار و هـواي بازدم بالا مي‌رود. به عبارتي در اين رژيم از چربــي‌ها به جاي كربوهيدرات به عنوان منبع اصلـي تامين انرژي استفاده مي‌شود. مكانيسم عمل مواد كتوني در اين رژيم هنوز بطور كامل مشخص نشده، اما اثرات سودمند آن در صرع احتمالاً به خاطر تغييراتي در عملكرد امواج عصبي است كه اثرات ضد تشنج دارد.
طبق مطالعات انجام شده، در كودكاني كه از اين رژيم استفاده مي‌كنند، تعداد حملات صرع تا 50 درصد كاهش يافته و يا كاملاً از بين رفته است. در رژيم كتوژنيك، دريافت انرژي از چربي‌ها 3 تا 4 برابر پروتئين و كربوهيدرات مي‌باشد. چربي‌هاي مورد استفاده بيشتر حاوي اسيدهاي چرب با زنجيره متوسط هستند كه در مقايسه با اسيدهاي چرب بلند زنجير با سرعت بيشتري حالت كتوز ايجاد مي‌كنند. بعد از تعيين سهم چربي در تامين انرژي روزانه، مقدار پروتئين مورد نياز براساس شرايط فيزيولوژيك بيمار محاسبه شده و بقيه انرژي از كربوهيدرات‌ها تامين مي‌گردد.
دريافت مقدار كافي آب و مايعات نيز بايد دقيقاً مورد توجه قرار گيرد، زيرا با پيروي از اين نوع رژيم غذايي احتمال كم آبي بدن وجود دارد. در اين رژيم از مقدار متعادلي ميوه و سبزي تازه و مقدار كمي نان و مواد نشاسته‌اي نيز استفاده مي‌گردد. همچنين بهتر است مصرف قند و شكر محدود شود.
مشكلات رژيم كتوژنيك:
به ياد داشته باشيد با اين رژيم احتمال ايجاد مشكلاتي مثل سنگ كليه، يبوست، كم آبي بدن، افزايش خطر شكستگي استخوان و بالا رفتن سطح كلسترول خون نيز وجود دارد و چون اين نوع رژيم غذايي قادر به تامين تمام نياز به مواد مغذي نيست و از آنجايي كه مصرف داروهاي مختلف هم با جذب پاره اي از مواد مغذي تداخل پيدا مي‌كند، مكمل ياري با برخي از ويتامين‌ها و مواد معدني مثل ويتامين‌هاي گروه B، ويتامين D، ويتامين K، منيزيم و كلسيم ضروري به نظر مي‌رسد.
رژيم كتوژنيك، تا كِي:
گاهي اوقات تحمل اين نوع رژيم غذايي به‌ويژه براي كودكان سخت مي‌باشد، ولي در بسياري از موارد با رعايت رژيم، حملات بيماري كنترل مي‌گردد. خوشبختانه دوران اعمال اين نوع رژيم غذايي محدود بوده و معمولاً بعد از 2 تا 3 سال بنابر نظر متخصص قطع مي‌گردد.
منبع: دنیای تغذیه ش 109
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر