نوشته : موژان زرگرزاده زير نظر: دكتر احمدرضا درستي
شیمی درمانی چیست؟هیچ کس نمی‌تواند و نباید مدعی شود که شیمی‌درمانی آخر خط است. این واژه در حقیقت همان دارو درمانی است که همه ما یکبار آن را در زندگی تجربه می‌کنیم، با این تفاوت که امروزه شیمی‌درمانی صرفا برای درمان سرطان بکار می‌رود و بایدها و نبایدهایی دارد که در صورت رعایت نکردنشان، عوارضی سخت‌تر از سهل‌انگاری درباره دیگر داروها را تجربه می‌کنیم.
همانطور که تحقیقات اخیر نشان داده تغذیه نقش بسزايی در انواع بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و ... دارد.
چگونه با عوارض شیمی درمانی مبارزه کنیم؟
زمانی که در خوردن غذا مشکل دارید، از غذاهای مایع مثل آبمیوه، سوپ، شیر و... استفاده کنید.
به جای قطعات بزرگ از تکه‌های کوچک غذا استفاده کنید، زیرا بلع آنها آسانتر است و احساس پری و سیری ایجاد نمی‌کنند.
غذاهای آماده مثل کلوچه، فرنی و بستنی را در دسترس داشته باشید تا هر موقع میل داشتید، مصرف کنید.
با تزئین غذا به رفع بی اشتهایی کمک کنید.
غذاهای نرم و سرد مثل شیر میوهای و ماست میل کنید.
حین صرف غذا سعی کنید مایعات کمتری بنوشید تا از سیری کاذب پیشگیری کنید.
چند نکته تغذیه‌ای در مورد بیمارانی که کاهش اشتها پیدا می‌کنند:
این نوع بیماران باید ازغذاها و میان‌وعده‌های با کالری و پروتئین کافی استفاده کنند.
برخی از این بیماران در وعده صبحانه اشتهای بهتری دارند. این افراد می‌توانند غذای اصلی را در ابتدای روز میل کنند.
آمادگی برای شروع درمان:
رعایت یک رژیم غذايی سالم برای اینکه اعمال حیاتی بدن به بهترین نحو انجام شود، برای بیماران مبتلا به سرطان ضروری است.
همه روش‌های درمان سرطان شامل جراحی، پرتو درمانی و هورمون درمانی می‌باشند. اگرچه در این درمان‌ها هدف تخریب سلول‌های سرطانی می‌باشد، ولی در طی درمان تعدادی از سلول‌های سالم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند، مانند سلول‌های مخاط دهان و دستگاه گوارش و مو كه در نتیجه مشکلات تغذیه‌ای از جمله کاهش اشتها و کاهش یا افزايش وزن و سوزش دهان یا گلو، مشکلات دندانی و لثه، تغییر حس چشايی یا بویایی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، عدم تحمل گوارشی لا کتوز، یبوست و... بوجود می‌آید.
عفونت:
اغلب بیماران سرطانی دچار عفونت می‌شوند.
پيشگيـــري از عفونت:
كاهش نوتروفيل‌‌ها يك عارضه مورد انتظار شيميدرماني است. تحقيقات نشان داده‌اند كه شستن دست‌ها و رعايت بهداشت مؤثرترين راه پيشگيري از عفونت است.
روش‌هــاي پيشگيــــري:
دست‌هاي خود را قبل از غذا خوردن و بعد از اجابت مزاج و عطسه كردن خوب بشوييد.
مطمئن شويد كه تمام قسمت‌هاي دست خود را شسته‌‌ايد، 10 ثانيه زمان مناسبي جهت شستن دست‌ها مي‌باشـــد.
رعايت بهداشت دهان ضروري است. دندان‌هاي خود را با مسواك نرم بعد از صرف غذا و قبل از خواب مسواك بزنيـــد.
هر روز دوش آب گرم بگيريد (دوش آب داغ مي‌تواند باعث خشكي پوست گردد).
از تماس نزديك با افراد بيمار شامل كودكان مبتلا به سرخك و آبله‌‌مرغان يا بزرگسالان مبتلا به سرماخوردگي بپرهيـــزيد .
از تماس با افــرادي كه به تازگي واكسن زده‌‌اند بپرهيزيـــد .
اگر نياز به اقدامات دندانپزشكي داريد، حتماً با پزشك معالج خود در اين مورد مشورت كنيد و به دندانپزشك اطلاع دهيــد كه تحت درمان با داروهاي شيميدرماني هستيد.
از حضور در اماكن شلوغ بخصوص 7 تا 14 روز بعد از دريافت داروهاي شيميدرماني اجتناب كنيد.
از ايجاد يبوست پيشگيري نماييد و از وارد شدن صدمه به پوست و مخاط دهان پيشگيري كنيد.
درد گلو یا دهان:
از دیگر عوارض شیمی درمانی می توان درد دهان و یا حساسیت لثه‌ها و یا سوزش گلو را نام برد كه بايد از خوردن غذاهايي که بلع مشکل دارند پرهیز شود.
پیشنهاد می‌شود:
از غذاهای نرم که بلعشان آسان است استفاده شود، مانند شیر میوهای، انواع پوره‌ها، فرنی، ماست و ... . از خوردن غذاهايی که باعث تحریک دهان می‌شوند، اجتناب کنيد (مانند انواع غذاهای سرخكردنی و یا غذاهای ادویه‌دار و نان تست و غذاهای خشک).
از خوردن غذاهای خیلی داغ بپرهیزید.
تهوع و استفراغ:
تهوع با یا بدون استفراغ از عوارض شایع شیمی درمانی و پرتو درمانی است. اغلب بیماران بعد از دو یا سه روز پس از درمان حالت تهوع پیدا می‌کنند.
برای کنترل تهوع توصیه می شود:
حجم غذای هر وعده را کاهش دهيد.
حفظ آرامش در هنگام غذا خوردن بسیار مهم است.
از غذاهايی که هضمشان راحت است، استفاده كنيد.
از غذاهای پرچرب و یا سرخکرده، بسیار داغ و پرادویه بپرهیزید.
اگر غذای خاصی باعث بروز حالت تهوع می‌شود، آن را حذف کنید.
در هنگام صرف کردن غذا لباس های گشاد و راحت بپوشید.
خشکی دهان:
خشکی دهان از دیگر عوارض شیمی درمانی و یا پرتو درمانی می‌باشد، در نتیجه خوردن غذا را برای این بیماران مشکل می کند.
پیشنهاد می‌شود:
هر چند دقیقه کمی آب بنوشید و نگذارید دهانتان خشک شود.
از آبنبات و آدامس برای ترشح بیشتر بزاق استفاده کنید.
اگر خشکی دهانتان شدید بود، از پزشکتان بخواهید بزاق مصنوعی تجویز کند.
کاهش وزن:
در هنگام درمان ممکن است با کاهش وزن نیز روبرو شوید. در این صورت پیشنهاد می‌شود از مواد غذايی با کالری و پروتئين بالا مانند پنیر خامه‌ای، شیر خشک، مایونز، عسل، مربا، دانه‌ها، مغزها و... استفاده کنید.
لــــرز:
در صورت داشتن تب، به ميزان كافي مايعات بنوشيد، مصرف مايعات باعث توليد بيشتر ادرار شده و از ايجاد مشكلات كليوي پيشگيري مي‌كند. آب، آبميوه، قهوه، چاي، سوپ و بستني مي‌توانند مايعات مصرفي شما را تشكيل دهند (در صورتي كه از رژيم خاصي پيروي مي‌كنيد، در اين مورد با پزشك يا پرستار مشورت نماييد).
مشكلات كليه‌ها و مثانه :
برخي از داروهاي شيميدرماني مي‌توانند موجب تحريك مثانه شوند يا صدمات كليوي دائمي يا موقت ايجاد كنند. اين داروها ممكن است موجب تغيير رنگ ادرار شوند (نارنجي، قرمز يا زرد) يا باعث افزايش بوي ادرار يا ايجاد بويي شبيه دارو در ادرار شوند.
ممكن است رنگ و بوي مايع مني نيز براي مدت كوتاهي تغيير يابد. از پزشك خود در مورد اينكه آيا داروهاي شما داراي چنين اثراتي هستند سؤال كنيد.
خود را از نظر وجود علائم زير بررسي نماييــد:
درد يا سوزش هنگام دفع ادرار
تكـــرر ادرار
احســاس فوريت در دفع ادرار
ادرار قرمز رنگ يا خوني (بعضي داروهاي شيمي درماني رنگ ادرار را تغيير مي‌دهند. در صورت ايجاد اين وضعيت به پزشك يا پرستــار اطلاع دهيـــد).
اسها ل:
از دیگر عوارض شیمی درمانی یا پرتودرمانی، اسهال می‌باشد.
در صورت بروز اسهال:
مایعات زیاد میل کرده و از غذاهای سبک استفاده کنید.
از مواد غذايی که حاوی پتاسیم و سدیم هستند استفاده کنید.
از مصرف مواد حاوی کافئین مثل قهوه و شکلات و همچنين غذاهای چرب و سرخ‌كرده بپرهیزید.
ساير مشكلات:
از دیگر مشکلات شیمی درمانی مشکلات دندان‌ها و لثه می‌باشد که بیماران باید قبل از شروع درمان به دندانپزشک مراجعه نمايند و همچنین از مسواک نرم استفاده کنند.
علاوه بر این بیماران تغییر حس چشایی هم پیدا می‌کنند و اغلب در طول درمان طعم گوشت و مرغ برایشان نامطبوع می‌شود که طعم تلخ برایشان پیدا می‌کند.
منبع: دنیای تغذیه ش 110
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر