نوشته : بهناز عباسي‌مقدم
در طب سنتي، ظهور علائم بيماري در اثر به هم خوردن تعادل اخلاط چهارگانه (صفرا، سودا، بلغم و خون) رخ مي‌دهد. اين چهار خلط بايد در بدن به ميزان متعادل و طبيعي باشند، در غير اين صورت مضر هستند. زياد شدن خلط (خلط در لغت يعني آميزه يعني چيزي كه با چيز ديگر آميخته باشد)، سبب سنگيني، غلظت خون و بالا رفتن حرارت بدن مي‌شود، لذا فرد در خود احساس كسالت، سستي، ميل به خواب، سردرد و كندذهني مي‌كند.
علت اصلي همه اين حالات زياده‌روي در خوردن و آشاميدن، استراحت زياد، ورزش نكردن و استحمام كم است. بطور كلي علت پيدايش بيماري‌هاي مختلف به هم خوردگي اخلاط است كه با توجه به نوع خلط نشانه‌هاي مختلفي دارد. اين چهار خلط در بدن جايگاه مشخصي دارند: سودا در طحال، صفرا در كيسه صفرا، خون در كبد و بلغم در لنف (سرتاسر بدن) جاي گرفته‌اند.
در شماره گذشته در مورد خلط بلغم و غذاهاي مناسب براي اين مزاج صحبت كرديم. در اين شماره به ساير مزاج‌ها مي‌پردازيم:
صفــــرا:
غذاهاي چرب و شيرين صفرا را زياد مي‌كنند. از علائم غلبه اين مزاج مي‌توان به تلخ شدن دهان، عطش، عصبي شدن، سرگيجه، سردرد، گاهي يبوست، تندخو شدن، كدر شدن رنگ ادرار، كم شدن اشتها و ديدن خواب‌هاي هولناك اشاره نمود. اين افراد گاهي پرانرژي و گاهي كم‌انرژي هستند. طبع صفرا كاملا گرم و خشك است. از اين‌رو پوست اين افراد هم خشك و فاقد رطوبت مناسب است. رنگ پوست آنها گرايش به زردي دارد. اين افراد تمايل به گرمي‌ها دارند.
غذاهاي مفيد براي صفراوي مزاج‌ها:
غذاهاي سرد براي اين افراد بسيار مناسب است؛ مثل انواع ميوه‌ها نظير انار، هندوانه، مركبات، سبزيجات تازه، ليموترش، نخودفرنگي، قارچ، برنج سفيد، محصولات جو و آب زرشك. اين افراد بايد از غذاهاي ملين مثل خاكشير، آلو بخارا و اسفرزه به تناوب استفاده كنند.
غذاهاي مضـــــر بــــراي صفراوي مــــزاج‌ها:
غذاهاي آماده و سرخكرده، غذاي پرچرب، ماكاروني، آش رشته، شيريني‌جات، آجيل، گوشت، تنقلات زياد، بادمجان، غذاهاي حاضري مثل ساندويج، سوسيس، كالباس و ... . كلا غذاهاي گرم و ادويه‌جات گرم براي اين افراد مضر است، چون زياده‌روي در مصرف اين مواد باعث ترشح بيش از حد صفرا و ايجاد سنگ‌هاي صفراوي در آنها مي‌شود. ماست و لبنيات براي آنها مفيد است. كاهو هم بسيار مناسب مي‌باشد، چون برعكس صفرا سرد و تر است و باعث دفع صفرا مي‌شود.
غذاهاي مضــــر براي دموي مزاج‌ها:
پرخوري بدترين عادت اين افراد است، بخصوص مصرف غذاهاي سرخكرده و حجيم، انواع غذاهاي آماده و شيريني‌جات، كره، غذاهاي نشاسته‌اي، دوغ، نوشابه، آب يخ، گوشت زياد، مصرف زياد مواد و ادويه‌هاي گرم، مثل خرما، هل، دارچين، ماست، ترشيجات، سركه، غذاهاي آماده و بادمجان.
غذاهاي مضر براي افراد سوداوي:
غذاهاي شور، شورجات، غذاهاي مانده و غذاهاي دودي باعث افزايش سودا مي‌شوند لذا براي اين افراد مضر است. مصرف ماست، پنير، شيريني‌هاي آماده، غذاهاي فرآوري شده، غذاهاي سرخكرده و بادمجان نيز بايد براي آنها محدود شود.
اين افراد تمايل زيادي به خوردن چاي، دوغ و ماست دارند، ولي بايد از مصرف بي‌رويه آنها اجتناب شود. يخ نيز سودا را زياد مي‌كند و بهتر است همه مزاج‌ها از آن پرهيز كنند.
خــــون
مزاج مهم بعدي خون است كه مزه آن شيرين مي‌باشد و بوي بدي ندارد. مهم‌ترين وظيفه اين مزاج، تغذيه بدن است. به همين خاطر به همه بدن مي‌رود و تقريبا در همه‌جا حضور دارد. اين مزاج در تشكيل و توليد گوشت و عضلات بدن نقش اصلي را به عهده دارد. اين مزاج گرم و تر است. افراد دموي مزاج پوست مرطوب و گرم و منافذ پوستي بازي دارند، معمولا زياد عرق مي‌كنند و پر مو هستند. اين افراد اشتهاي خوبي داشته و تمايل به مواد گرم دارند. در صورتي كه بالعكس براي كاهش حرارت بدن بايد غذاهاي سرد را هم به تعادل مصرف كنند.
معمولا بيماري‌هاي افراد دموي در اثر افزايش حرارت و خون است. از اين‌رو حجامت به كنترل حرارت بدن اين افراد كمك مي‌كند. اگر در فردي اين مزاج غلبه كند، علائم آن سنگيني سر، كندي حواس، شيرين شدن دهان، سرخي پوست، قرمزي زبان و جوش‌هاي فراوان است. علت غلبه كردن اين مزاج عمدتا پرخوري و مصرف زياد غذاهاي پرادويه و سرخكرده است.
ســــودا:
مزاج بعدي سودا است كه سرد و خشك است. لازم به ذكر مي‌باشد كه غذاهاي مانده، شور، بيات و نمك سود، سودا را زياد مي‌كنند. پس در خوردن آنها بايد جانب احتياط را رعايت نمود. سودا سنگين‌ترين خلط بدن است. سوداي طبيعي همان رسوباتي است كه در خون تشكيل مي‌شود و تيرگي خون از آن است. پوست افراد سودايي خشك و رنگ پوست آنها تيره است. مزه دهان آنها هم شور يا ترش است و دهان خشك دارند. يبوست دارند. تمايل به گرمي‌ها دارند. در اثر غلبه سودا خستگي بدن حادث مي‌شود. بي‌نشاط و افسرده مي‌شوند و دچار خودخوري، شور بودن دهان، فكر بسيار، دلتنگي و بي‌حوصلگي هستند. اگر اين خلط به تعادل نرسد، مشكلات روحي و رواني بر فرد عارض مي‌شود.
غذاهاي مفيد براي دموي مزاج‌ها:
توصيه مهم براي اين افراد، نوشيدن آب زياد است، چون به رقيق شدن خون كمك مي‌كند و حرارت بدن را متعادل مي‌نمايد. از آنجايي كه اين افراد معمولا پرخور هستند، رعايت ميانه‌روي در خوردن قدم مهم بعدي براي آنهاست. بعلت گرم بودن مزاج آنها بهتر است از غذاهاي سرد و خنك بيشتر در برنامه‌غذايي خود بگنجانند؛ مثل محصولات حاوي جو (نان جو و سوپ جو)، ليموترش، انار، غذاهاي خام بخصوص ميوه‌جات و سبزيجات، زرشك، غذاهاي سبك و ساده، استفاده از روغن زيتون و همچنين از روغن، غذاهاي غيرسرخ‌كردني و بخارپز كمتر استفاده نمايند.
غذاهاي مفيد براي سوداوي مزاج‌ها:
چون اين طبع سرد است، خوردن غذاهاي با طبع گرم براي اين افراد مناسب‌تر است؛ مثل گوشت ماكيان، مرغ خانگي، شتر، گوسفند، سبزيجات و ادويه‌جات گرم مثل زنجبيل، هل، دارچين، نعنا، مرزه، زعفران و ... ، عسل و خرما كه براي اين افراد مفيد است.
كلام پاياني:
به هر حال با رعايت نكات بسيار ساده عنوان شده مي‌توان به تعادل بدن و سلامتي كمك بزرگي نمود. لازم به ذكر است از مواردي كه در غلبه مزاج‌هاي مختلف مكررا به آن اشاره شده است، اعتدال در خوردن و آشاميدن و انجام حركات بدني منظم مي‌باشد كه باعث تعادل حرارت بدن و مايعات آن مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 110
علت اصلي همه اين حالات زياده‌روي در خوردن و آشاميدن، استراحت زياد، ورزش نكردن و استحمام كم است. بطور كلي علت پيدايش بيماري‌هاي مختلف به هم خوردگي اخلاط است كه با توجه به نوع خلط نشانه‌هاي مختلفي دارد. اين چهار خلط در بدن جايگاه مشخصي دارند: سودا در طحال، صفرا در كيسه صفرا، خون در كبد و بلغم در لنف (سرتاسر بدن) جاي گرفته‌اند.
در شماره گذشته در مورد خلط بلغم و غذاهاي مناسب براي اين مزاج صحبت كرديم. در اين شماره به ساير مزاج‌ها مي‌پردازيم:
صفــــرا:
غذاهاي چرب و شيرين صفرا را زياد مي‌كنند. از علائم غلبه اين مزاج مي‌توان به تلخ شدن دهان، عطش، عصبي شدن، سرگيجه، سردرد، گاهي يبوست، تندخو شدن، كدر شدن رنگ ادرار، كم شدن اشتها و ديدن خواب‌هاي هولناك اشاره نمود. اين افراد گاهي پرانرژي و گاهي كم‌انرژي هستند. طبع صفرا كاملا گرم و خشك است. از اين‌رو پوست اين افراد هم خشك و فاقد رطوبت مناسب است. رنگ پوست آنها گرايش به زردي دارد. اين افراد تمايل به گرمي‌ها دارند.
غذاهاي مفيد براي صفراوي مزاج‌ها:
غذاهاي سرد براي اين افراد بسيار مناسب است؛ مثل انواع ميوه‌ها نظير انار، هندوانه، مركبات، سبزيجات تازه، ليموترش، نخودفرنگي، قارچ، برنج سفيد، محصولات جو و آب زرشك. اين افراد بايد از غذاهاي ملين مثل خاكشير، آلو بخارا و اسفرزه به تناوب استفاده كنند.
غذاهاي مضـــــر بــــراي صفراوي مــــزاج‌ها:
غذاهاي آماده و سرخكرده، غذاي پرچرب، ماكاروني، آش رشته، شيريني‌جات، آجيل، گوشت، تنقلات زياد، بادمجان، غذاهاي حاضري مثل ساندويج، سوسيس، كالباس و ... . كلا غذاهاي گرم و ادويه‌جات گرم براي اين افراد مضر است، چون زياده‌روي در مصرف اين مواد باعث ترشح بيش از حد صفرا و ايجاد سنگ‌هاي صفراوي در آنها مي‌شود. ماست و لبنيات براي آنها مفيد است. كاهو هم بسيار مناسب مي‌باشد، چون برعكس صفرا سرد و تر است و باعث دفع صفرا مي‌شود.
غذاهاي مضــــر براي دموي مزاج‌ها:
پرخوري بدترين عادت اين افراد است، بخصوص مصرف غذاهاي سرخكرده و حجيم، انواع غذاهاي آماده و شيريني‌جات، كره، غذاهاي نشاسته‌اي، دوغ، نوشابه، آب يخ، گوشت زياد، مصرف زياد مواد و ادويه‌هاي گرم، مثل خرما، هل، دارچين، ماست، ترشيجات، سركه، غذاهاي آماده و بادمجان.
غذاهاي مضر براي افراد سوداوي:
غذاهاي شور، شورجات، غذاهاي مانده و غذاهاي دودي باعث افزايش سودا مي‌شوند لذا براي اين افراد مضر است. مصرف ماست، پنير، شيريني‌هاي آماده، غذاهاي فرآوري شده، غذاهاي سرخكرده و بادمجان نيز بايد براي آنها محدود شود.
اين افراد تمايل زيادي به خوردن چاي، دوغ و ماست دارند، ولي بايد از مصرف بي‌رويه آنها اجتناب شود. يخ نيز سودا را زياد مي‌كند و بهتر است همه مزاج‌ها از آن پرهيز كنند.
خــــون
مزاج مهم بعدي خون است كه مزه آن شيرين مي‌باشد و بوي بدي ندارد. مهم‌ترين وظيفه اين مزاج، تغذيه بدن است. به همين خاطر به همه بدن مي‌رود و تقريبا در همه‌جا حضور دارد. اين مزاج در تشكيل و توليد گوشت و عضلات بدن نقش اصلي را به عهده دارد. اين مزاج گرم و تر است. افراد دموي مزاج پوست مرطوب و گرم و منافذ پوستي بازي دارند، معمولا زياد عرق مي‌كنند و پر مو هستند. اين افراد اشتهاي خوبي داشته و تمايل به مواد گرم دارند. در صورتي كه بالعكس براي كاهش حرارت بدن بايد غذاهاي سرد را هم به تعادل مصرف كنند.
معمولا بيماري‌هاي افراد دموي در اثر افزايش حرارت و خون است. از اين‌رو حجامت به كنترل حرارت بدن اين افراد كمك مي‌كند. اگر در فردي اين مزاج غلبه كند، علائم آن سنگيني سر، كندي حواس، شيرين شدن دهان، سرخي پوست، قرمزي زبان و جوش‌هاي فراوان است. علت غلبه كردن اين مزاج عمدتا پرخوري و مصرف زياد غذاهاي پرادويه و سرخكرده است.
ســــودا:
مزاج بعدي سودا است كه سرد و خشك است. لازم به ذكر مي‌باشد كه غذاهاي مانده، شور، بيات و نمك سود، سودا را زياد مي‌كنند. پس در خوردن آنها بايد جانب احتياط را رعايت نمود. سودا سنگين‌ترين خلط بدن است. سوداي طبيعي همان رسوباتي است كه در خون تشكيل مي‌شود و تيرگي خون از آن است. پوست افراد سودايي خشك و رنگ پوست آنها تيره است. مزه دهان آنها هم شور يا ترش است و دهان خشك دارند. يبوست دارند. تمايل به گرمي‌ها دارند. در اثر غلبه سودا خستگي بدن حادث مي‌شود. بي‌نشاط و افسرده مي‌شوند و دچار خودخوري، شور بودن دهان، فكر بسيار، دلتنگي و بي‌حوصلگي هستند. اگر اين خلط به تعادل نرسد، مشكلات روحي و رواني بر فرد عارض مي‌شود.
غذاهاي مفيد براي دموي مزاج‌ها:
توصيه مهم براي اين افراد، نوشيدن آب زياد است، چون به رقيق شدن خون كمك مي‌كند و حرارت بدن را متعادل مي‌نمايد. از آنجايي كه اين افراد معمولا پرخور هستند، رعايت ميانه‌روي در خوردن قدم مهم بعدي براي آنهاست. بعلت گرم بودن مزاج آنها بهتر است از غذاهاي سرد و خنك بيشتر در برنامه‌غذايي خود بگنجانند؛ مثل محصولات حاوي جو (نان جو و سوپ جو)، ليموترش، انار، غذاهاي خام بخصوص ميوه‌جات و سبزيجات، زرشك، غذاهاي سبك و ساده، استفاده از روغن زيتون و همچنين از روغن، غذاهاي غيرسرخ‌كردني و بخارپز كمتر استفاده نمايند.
غذاهاي مفيد براي سوداوي مزاج‌ها:
چون اين طبع سرد است، خوردن غذاهاي با طبع گرم براي اين افراد مناسب‌تر است؛ مثل گوشت ماكيان، مرغ خانگي، شتر، گوسفند، سبزيجات و ادويه‌جات گرم مثل زنجبيل، هل، دارچين، نعنا، مرزه، زعفران و ... ، عسل و خرما كه براي اين افراد مفيد است.
كلام پاياني:
به هر حال با رعايت نكات بسيار ساده عنوان شده مي‌توان به تعادل بدن و سلامتي كمك بزرگي نمود. لازم به ذكر است از مواردي كه در غلبه مزاج‌هاي مختلف مكررا به آن اشاره شده است، اعتدال در خوردن و آشاميدن و انجام حركات بدني منظم مي‌باشد كه باعث تعادل حرارت بدن و مايعات آن مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 110
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر