نوشته : دکتر پيمان غلام‌نژاد کارشناس آزمايشگاه کنترل مواد غذايي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي
مقدمه:نوشته‌ها و برچسب‌هاي روي بسته‌بندي مواد غذايي معمولا اطلاعاتي در زمينه نام محصول، تاريخ توليد و انقضا، نحوه مصرف، شرايط نگهداري قبل و حين مصرف و گاهي اطلاعاتي در زمينه ارزش تغذيه‌اي محصول به مصرف‌کننده منتقل مي‌کنند. در ايران مرجع قانون‌گذاري در اين زمينه موسسه تحقيقات و استاندارد ملي ايران مي‌باشد که استاندارد ملي ويژگي‌هاي عمومي برچسب بسته‌بندي مواد غذايي را تدوين نموده است. طبق اين استاندارد، آگاهي‌هاي توجيهي کالا روي برچسب بسته‌بندي مواد غذايي نوشته مي‌شود.
بررسي مندرجات روي بسته‌بندي محصولات در ايران:
برچسب مواد غذايي ارائه‌کننده اطلاعات مفيدي در مورد محصول به
مصرف‌کننده مي‌باشد و فرصت مناسبي در جهت انتخاب محصول مورد نياز در اختيار
او قرار مي‌دهد.
ضرورت ساماندهي و چگونگي مندرجات روي بسته‌بندي منتهي به تدوين استاندارد ملي ويژگي‌هاي عمومي برچسب بسته‌بندي مواد غذايي در ايران گرديد که حاوي توضيحاتي در مورد مطالب مندرج روي بسته‌بندي مواد غذايي مي‌باشد. گرچه با مقايسه اين استاندارد با استانداردهاي ملي بعضي کشورهاي پيشرفته و نيازهاي جامعه، مطالب اين استاندارد کافي نمي‌باشد، به نظر مي‌رسد توليدکنندگان به استاندارد موجود نيز توجه کافي ندارند و رعايت استاندارد موجود و نظارت کامل بر اجراي آن در قدم اول مي‌تواند بسياري از مشکلات را برطرف کند.
ضرورت ساماندهي و چگونگي مندرجات روي بسته‌بندي منتهي به تدوين استاندارد ملي ويژگي‌هاي عمومي برچسب بسته‌بندي مواد غذايي در ايران گرديد که حاوي توضيحاتي در مورد مطالب مندرج روي بسته‌بندي مواد غذايي مي‌باشد. گرچه با مقايسه اين استاندارد با استانداردهاي ملي بعضي کشورهاي پيشرفته و نيازهاي جامعه، مطالب اين استاندارد کافي نمي‌باشد، به نظر مي‌رسد توليدکنندگان به استاندارد موجود نيز توجه کافي ندارند و رعايت استاندارد موجود و نظارت کامل بر اجراي آن در قدم اول مي‌تواند بسياري از مشکلات را برطرف کند.
هنگام خريد به چه نکاتي بايد توجه کرد؟
محصولات غذايي بايد داراي شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت، تاريخ
توليد و انقضا باشند. به سالم بودن بسته‌بندي توجه نماييد. از خريد
محصولاتي که بسته‌بندي يا متعلقات آنها مانند ني همراه نوشيدني‌ها آسيب
ديده يا کثيف مي‌باشد، خودداري نماييد. به شرايط نگهداري مندرج بر روي بسته
بندي توجه کنيد. اين شرايط بايد توسط فروشنده رعايت شده باشد و شما نيز پس
از خريد رعايت نماييد. به مواد متشکله و هشدارهاي توليدکننده توجه كنيد.
ممکن است مواد غذايي حاوي مواد حساسيت‌زا يا خطرناک براي بعضي گروه‌هاي
سني، افراد باردار يا بيماران باشند. متاسفانه جديت در هشدار دادن به
مصرف‌کننده در مورد بعضي مواد متشکله در توليدکنندگان به ندرت ديده مي‌شود.
اگر از رژيم خاصي بهره مي‌بريد يا در مورد مصرف بعضي درشت‌مغذي‌ها مثل
چربي‌ها حساسيد، به جدول ارزش تغذيه‌اي مندرج روي بسته بندي توجه نماييد.
اگر از بيرون بسته‌بندي محتويات داخل آن قابل رويت است حتما به‌دقت آن را
وارسي نماييد. اغلب اوقات اجسام خارجي يا فساد مواد غذايي از بيرون
بسته‌بندي قابل رويت هستند.
جدول ارزش تغذيه‌اي:
جدول ارزش تغذيه‌اي نيز از جمله مواردي است که امروزه بر روي بسته‌بندي
بسياري از محصولات ديده مي‌شود. اطلاعات ارائه شده در اين جدول مي‌تواند به
افراد داراي رژيم‌هاي غذايي خاص و پزشکان آنها در برنامه‌ريزي و اجراي
برنامه رژيم کمک کند، با اين حال متاسفانه در ايران تفاوت‌هايي در جداول
ارائه شده به چشم مي‌خورد. از سال 1990 ميلادي سازمان غذا و داروي آمريکا
قانون برچسب مواد غذايي را تصويب کرد. در اين قانون جداول ارزش تغذيه‌اي
بايد حاوي سه ستون باشد. ستون سمت چپ نام ماده مغذي در جلوي آن مقدار
اندازه‌گيري شده و در ستون سمت راست مقدار درصدي که ماده مغذي نياز روزانه
فرد را برطرف مي‌کند آمده است. همچنين در پايين جدول بايد به اطلاع
مصرف‌کننده برسد که اين مقادير برحسب يک رژيم با ميزان کالري 2000 نوشته
شده، چراکه رژيم روزانه فرد ممکن است حاوي کالري بالاتر يا پايين‌تر از
2000 باشد. به‌دليل تفاوت نوشتار زبان فارسي و انگليسي در جداول محصولاتي
که به زبان فارسي درج مي‌شوند، ستون سمت راست نام ماده مغذي، در جلوي آن
مقدار اندازه‌گيري شده و در ستون سمت چپ مقدار درصدي که ماده مغذي نياز
روزانه فرد را برطرف مي‌کند مي‌تواند قرار بگيرد.
طبق قانون سازمان غذا و داروي آمريکا درج واژه‌هاي غذايي مرتبط با يک بيماري يا سلامت بايد دقيق، صحيح، مطابق با واقعيت و قابل فهم براي مصرف‌کننده باشد، مثل درج واژه‌هاي کلسيم و استئوپروز يا چربي و سرطان.
بررسي جداول ارزش تغذيه‌اي مندرج بر روي برچسب بعضي محصولات غذايي نشان مي‌دهد که توليدکنندگان به‌جاي درج ميزان سديم، ميزان نمک را قيد مي‌کنند، در حالي که توليدکنندگان به‌جاي درصد نمک بايد درصد سديم را به اطلاع مصرف‌کننده برسانند. روش اندازه‌گيري نمک غذا و اندازه‌گيري سديم ماده غذايي متفاوت مي‌باشد و با اندازه‌گيري نمک غذا نمي‌توان ميزان واقعي سديم را محاسبه کرد. از طرفي سديم نقش مهمي در بيماري‌هاي قلبي و عروقي دارد و دانستن ميزان آن مهم‌تر از دانستن نمک غذا مي‌باشد و در واقع به همين دليل است که در جداول ارزش تغذيه‌اي به‌جاي نمک بايد ميزان سديم درج شود. همچنين با مقايسه جداول ارزش تغذيه‌اي مندرج بر روي يک محصول واحد توليدي توسط کارخانه‌هاي متفاوت، گاهي فاکتورهاي مختلفي را در اين جداول مشاهده مي‌کنيم، در حالي که يکسان‌سازي مطابق با استاندارد و نيازهاي مصرف‌کننده بايد صورت پذيرد. همچنين درج مواردي مثل درصد ماده خشک در اين جداول غيرعلمي است.
طبق قانون سازمان غذا و داروي آمريکا درج واژه‌هاي غذايي مرتبط با يک بيماري يا سلامت بايد دقيق، صحيح، مطابق با واقعيت و قابل فهم براي مصرف‌کننده باشد، مثل درج واژه‌هاي کلسيم و استئوپروز يا چربي و سرطان.
بررسي جداول ارزش تغذيه‌اي مندرج بر روي برچسب بعضي محصولات غذايي نشان مي‌دهد که توليدکنندگان به‌جاي درج ميزان سديم، ميزان نمک را قيد مي‌کنند، در حالي که توليدکنندگان به‌جاي درصد نمک بايد درصد سديم را به اطلاع مصرف‌کننده برسانند. روش اندازه‌گيري نمک غذا و اندازه‌گيري سديم ماده غذايي متفاوت مي‌باشد و با اندازه‌گيري نمک غذا نمي‌توان ميزان واقعي سديم را محاسبه کرد. از طرفي سديم نقش مهمي در بيماري‌هاي قلبي و عروقي دارد و دانستن ميزان آن مهم‌تر از دانستن نمک غذا مي‌باشد و در واقع به همين دليل است که در جداول ارزش تغذيه‌اي به‌جاي نمک بايد ميزان سديم درج شود. همچنين با مقايسه جداول ارزش تغذيه‌اي مندرج بر روي يک محصول واحد توليدي توسط کارخانه‌هاي متفاوت، گاهي فاکتورهاي مختلفي را در اين جداول مشاهده مي‌کنيم، در حالي که يکسان‌سازي مطابق با استاندارد و نيازهاي مصرف‌کننده بايد صورت پذيرد. همچنين درج مواردي مثل درصد ماده خشک در اين جداول غيرعلمي است.
اطلاعات درج شده روي بسته‌بندي:
طبق اين استاندارد اطلاعات درج شده روي بسته‌بندي بايد براي مصرف‌کننده
کاملا واضح و خوانا باشد و طرح‌هاي روي بسته‌بندي يا نوشته‌ها، چاپ يا
گرافيک روي بسته نبايد موجب ابهام يا مخفي ماندن اطلاعات داده شده روي
برچسب باشند، در حالي که تاريخ‌هاي توليد و انقضاي مندرج با جوهرافشان بر
روي کيسه‌هاي پلي‌اتيلني بعضي مواقع در اثر شستن پاک شده يا وضوح خود را از
دست مي‌دهند. همچنين رنگ نوشته و چاپ برچسب بايد با متن برچسب از نظر رنگ
متضاد باشد، در حاليکه در مورد بعضي محصولات اين نکته رعايت نمي‌شود.
اندازه حروف انتخاب شده جهت نام ماده غذايي بايد متناسب با ابعاد بسته
باشد، در حاليکه توليدکنندگان سعي دارند با انتخاب بزرگ‌ترين حروف و اختصاص
بيشترين جا به نام محصول روي بسته‌بندي تا آنجا که ممکن است نظر مشتري را
جلب کنند. زبان به‌کار رفته جهت درج اطلاعات بايد در کشوري که ماده غذايي
در آن به‌فروش مي‌رسد، قابل قبول و قابل فهم باشد، حال آنکه تاريخ توليد و
انقضاي مندرج روي بسته‌بندي بعضي محصولات به زبان انگليسي مي‌باشد که ممکن
است براي بعضي از افراد جامعه قابل فهم و درک نباشد. بديهي است که کودکان
به‌دليل کم‌سوادي، عدم درک اهميت موضوع، عدم آموزش توسط خانواده و بازيگوشي
و افراد مسن به دليل پيرچشمي، بي‌حوصلگي حاصل از کهولت سن، در مواردي
کم‌سوادي، عدم توجه به بعضي ظواهر و عدم درک اهميت موضوع به‌دليل کم‌توجهي
به مسائل بهداشتي و تغذيه‌اي در زمان‌هاي گذشته، توجه مناسب به مندرجات روي
بسته‌بندي ندارند و حتي گاهي توانايي خواندن و درک آن را نيز ندارند. طبق
استاندارد ملي ايران، تايلند و آمريکا يکي از اهداف کنترل برچسب مواد
غذايي، اطمينان از صحت مطالب نوشته شده و مطابقت کيفيت و کميت توضيحات
ارائه‌شده با محصول محتوي آن مي‌باشد تا چيزي خلاف واقع به اطلاع
مصرف‌کننده نرسد. در استاندارد ملي به روشني آمده است که در صورتي كه براي
نگهداري مواد غذايي شرايط خاصي از نظر درجه حرارت و رطوبت لازم باشد، بايد
به‌وسيله برچسب اعلام شود. بدون شک رعايت اين مساله در مورد لبنيات و
فرآورده‌هاي گوشتي نسبت به ساير فرآورده‌ها از اهميت بيشتري برخوردار است.
نکته قابل توجه ديگر اينکه در بسياري از محصولات توليد داخل، عدد تاريخ
توليد و انقضا در محل عبارت‌هاي تاريخ توليد و انقضا درج نمي‌گردد. لازم به
ذکر است که معمولا اين عبارت روي بسته‌بندي چاپ و عدد مربوطه توسط جت
پرينت يا کليشه در محل ديگري درج مي‌شود و مصرف‌کننده بايد تمام قسمت‌هاي
بسته‌بندي را جهت پيدا کردن محل درج تاريخ به دقت جستجو کند.
پيشنهادات:
رعايت استانداردهاي موجود در مورد مطالب درج شده روي بسته‌بندي و
اطلاعات ارائه‌شده به مصرف‌کننده در مورد تاريخ انقضا، شرايط نگهداري و
جدول ارزش تغذيه‌اي ارتباط مستقيم با سلامت مصرف‌کننده دارد و برطرف کردن
نواقص موجود و تدوين استانداردهاي تکميلي گامي در جهت ارتقاي سلامت عمومي
مي‌باشد.
1- جهت يکسان‌سازي شکل جداول ارزش تغذيه‌اي و جلوگيري از درج مطالب غيرضروري، تجديد نظر و اصلاحات لازم در استانداردهاي ملي صورت پذيرد.
2- زبان رسمي کشور در درج تاريخ توليد و انقضا رعايت شود، به خصوص محصولاتي مثل شيرمدارس يا مواد غذايي مشابه که مورد مصرف کودکاني مي‌باشند که با اين زبان آشنا نيستند.
3- توليدکنندگان مي‌توانند با اتخاذ تدبيري مناسب به نحوي تاريخ توليد و انقضا را برروي محصول درج نمايند که به راحتي پاک نشود.
4- تاريخ توليد و انقضا صرفا در محل مخصوص درج شود تا مصرف‌كنندگان جهت پيدا كردن آن دچار سردرگمي نشوند.
5- فونت و رنگ مشخص براي نوشته‌ها و محل مناسبي براي درج جدول ارزش تغذيه‌اي تعيين گردد. بدين صورت تناسب و هم شكلي مناسبي جهت درج اطلاعات براي تمامي محصولات در اختيار مصرف‌كنندگان قرار مي‌گيرد.
1- جهت يکسان‌سازي شکل جداول ارزش تغذيه‌اي و جلوگيري از درج مطالب غيرضروري، تجديد نظر و اصلاحات لازم در استانداردهاي ملي صورت پذيرد.
2- زبان رسمي کشور در درج تاريخ توليد و انقضا رعايت شود، به خصوص محصولاتي مثل شيرمدارس يا مواد غذايي مشابه که مورد مصرف کودکاني مي‌باشند که با اين زبان آشنا نيستند.
3- توليدکنندگان مي‌توانند با اتخاذ تدبيري مناسب به نحوي تاريخ توليد و انقضا را برروي محصول درج نمايند که به راحتي پاک نشود.
4- تاريخ توليد و انقضا صرفا در محل مخصوص درج شود تا مصرف‌كنندگان جهت پيدا كردن آن دچار سردرگمي نشوند.
5- فونت و رنگ مشخص براي نوشته‌ها و محل مناسبي براي درج جدول ارزش تغذيه‌اي تعيين گردد. بدين صورت تناسب و هم شكلي مناسبي جهت درج اطلاعات براي تمامي محصولات در اختيار مصرف‌كنندگان قرار مي‌گيرد.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۸
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر