نوشته : دكتر سيدضياءالدين مظهري متخصص تغذيه و رژيم درماني
در
شماره قبل به تعدادي از عوامل زمينه ساز چاقي اشاره شد. در ادامه مطالب در
خصوص اختلالات متابوليكي و غدد درون ريز در ارتباط با چاقي، افزايش تعداد و
حجم سلولهاي چربي و تئوري جديدي در اين راستا و نيز اضافه وزن و چاقي‌هاي
چند علتي مطالبي را حضور شما همراهان گرامي دنياي تغذيه ارائه مي‌نماييم.افزايش تعداد و حجم سلولهاي چربي:
افزايش تعداد سلولهاي چربي (هايپرپلازي) كه در دوران كودكي به‌علت وادار نمودن كودك به مصرف غذاي اضافي رخ مي‌دهد و در 2-3 سالگي كودك به اوج سرعت‌گيري خود مي‌رسد و تعداد سلولهاي چربي را در كودكان پرخور و يا وادار شده به پرخوري تا 3 برابر تعداد سلولهاي چربي كودكان با وزن طبيعي افزايش مي‌دهد.
بعضي از دانشوران محقق اعلام كرده‌اند كه در بدن يك انسان با وزن متعادل و متناسب با سن و قد، در حدود 30 ميليارد سلول چربي وجود دارد. در افراد با اضافه وزن اين تعداد به صد ميليارد بالغ مي‌گردد و در آنهايي كه از مرز اضافه وزن فراتر رفته و به درجات مختلفي از چاقي تغيير فرم داده‌اند، اين تعداد به 270 ميليارد بالغ مي‌گردد و طبيعتا افزايش و انباشتگي اين تعداد سلول مشابه بمب‌هاي ساعتي مي‌باشد كه گاهي با عملكرد نابجا و نابهنگام خود، بيماري‌هاي جديد، متنوع و رنگارنگي را زمينه‌سازي مي‌نمايند و يا تاثيرات عوامل محيطي را بسيار شدت مي‌بخشند.
متاسفانه سلولهاي افزوده‌شده ذخيره‌كننده چربي در سرتاسر عمر باقي مي‌مانند و بعد از اتمام دوران تقسيم سلولي و رشد، افزايش يافتن تعداد سلولهاي بدن متوقف‌شده، ولي حجم انباشتگي چربي در هر سلول تا دويست برابر افزايش‌پذير مي‌باشد كه خود تهديد جدي براي حفظ تناسب اندام تلقي مي‌گردد.
اختلالات متابوليكي و غدد درون‌ريز:
تغييرات حاصل در عملكرد غدد درون‌ريز (يعني كم‌كاري و يا پركاري آنها) تحت هر عاملي منجر به عدم تعادل سوخت و ساز و هدايت چرخه‌هاي زيست شيميايي بدن در قبال شكستن و پيوستن مواد مغذي و انرژي دريافتي از طريق تغذيه روزمره مي‌شوند. به‌طور مثال به چند مورد از اين تغييرات در قبال بعضي از غدد اشاره مي‌گردد:
الف- برداشتن بيضه‌ها يا تخمدان و يا نارسايي آنها زمينه‌ساز چاقي مي‌باشد. خانم‌هايي كه داراي تخمدان پلي‌كيستيك مي‌باشند يا به‌علل ناشناخته‌اي به كم‌كاري يا از كار افتادگي تخمدان‌ها دچار گرديده‌اند، علاوه بر ابتلا به پرمويي يا نامرتبي سيكل ماهيانه و يا قطع كامل آن توأم با كاهش احساس ميل جنسي، بسيار دم‌دمي‌مزاج و تحريك‌پذير نيز مي‌گردند.
ب- كم‌كاري تيروئيد در هر دو جنس اغلب با افزايش ميل به خوابيدن و دراز كشيدن، بي‌ميلي شديد به تحرك بدني و فعاليت‌هاي روزمره، بي‌حوصلگي و كم‌نشاطي دايمي، خشكي پوست و انباشتگي آب ميان‌بافتي موجبات اضافه وزن را به ميزان 10- 5 كيلوگرم فراهم مي‌سازد؛ لذا تشخيص به‌موقع و رفع و درمان اين رويداد از فراخواني عوارض بعدي جلوگيري خواهد نمود.
ج-كاهش سطح توليد هورمون رشد، كم‌كاري غده هيپوفيز، سطوح غيرمتعادل هورمون گرلين (ghrelin)، ضايعات وارده بر هيپوتالاموس (كه كنترل‌كننده احساس سيري و گرسنگي مي‌باشد) و غدد فوق كليوي و لوزالمعده يا پانكراس و غيره، تغييرات مختلف و تحولات متفاوتي را موجب مي‌شود و به روند چاقي و اضافه وزن سرعت مي‌بخشد و قبل از هر اقدامي در جهت كاهش دادن اضافه وزن و انواع چاقي‌هاي به وجود آمده، بايد اين نارسايي‌ها تشخيص و برطرف گردد.
تئوري جديد:
تئوري جديدي ارائه شده كه در مورد سلولهاي بافت چربي اظهار مي‌دارد كه سلولهاي چربي مثل ساير سلولهاي بدن عمر مشخصي ندارند و اصولاً آنها زندگي را كماكان ادامه مي‌دهند. اين سلول‌ها تحت تأثير كاهش دريافت انرژي به هر شكل و صورتي، بر عليه انباشتگي جزئي خود تا حد معيني ادامه مي‌دهند، ولي كماكان منتظر فرصت باقي مي‌مانند تا انرژي مازاد بر نياز فرد به هر صورتي (در قالب قند، پروتئين و چربي) و به هر دليلي افزون‌تر گردد تا فعالانه به انباشت مجدد خود اقدام نمايند. از همه اين موضوعات غم‌آورتر توان سلولهاي بافت‌هاي چربي در افزايش تعداد جديد سلولهاي چربي مي‌باشد، چرا كه وقتي توان انباشت و متراكم‌سازي سلول‌ها به پايان مي‌رسد، بدن افراد چاق دستور ساخت سلولهاي چربي جديدي را دريافت مي‌دارد، در صورتي كه با كاستن از ميزان دريافت انرژي، سلولهاي چربي ذخاير انباشته‌شده خود را تا حد مشخصي به صورت اسيدهاي چرب آزاد در جريان خون رها مي‌سازند و در نقطه معيني (set point)، از تخليه ذخاير باقيمانده خود جلوگيري كرده و منتظر فرصت مي‌مانند تا مجدداً به انباشتگي قبلي خود برسند (يويوافكت و چاقي و لاغري‌هاي متناوب).
به‌طور قطع و يقين بروز چاقي و اضافه وزن، صرفاً ناشي از فزوني دريافت انرژي نسبت به ميزان مصرف انرژي نيست. در سطور گذشته به تعدادي از فاكتورهاي تاثيرگذار اشاره اجمالي نموديم، ولي اگر بخواهيم تمامي اين عوامل را برشماريم، فرصت كافي در اختيار نخواهيم داشت تا قادر به جلب توجه وافي شما به شناخت تمامي آنها باشيم، لذا به همين چند مورد بسنده كرده و به ادامه مطلب خود مي‌پردازم.
اضافه وزن و چاقي‌هاي چندين علتي:
اگر پذيرفته باشيد كه افزايش وزن و چاقي‌ها چندين علتي بوده و هر فردي دنيايي متفاوت از نظر ژنتيكي و اقليمي با ديگر افراد چاق دارد، قبول خواهيد فرمود كه همه چاقي‌ها را فقط با روش كاهش ميزان انرژي نمي‌توان با اطمينان و بدون هيچ عارضه به‌تدريج لاغر كرد و خطرات عديده چاقي را از اين عزيزان دور نمود، چه بسا تبعيت كوركورانه از يك توصيه غيرعلمي و من‌درآوردي و به‌ظاهر جادويي به‌جاي جان‌بخشي، با ايجاد انواع بيماري‌هاي جديد احتمال جان‌ستاني پيدا مي‌نمايد، لذا توصيه و تاكيد ما به شما همراهان گرانقدرمان اين است:
الف: تشخيص نوع و علت چاقي
ب: انجام آزمايش كامل خون و ادرار جهت تعيين پارامترهاي بيوشيميايي و آنزيم‌هاي مختلف غدد درون‌ريز مثلاً تيروييد، كبد، لوزالمعده و غيره.
ج- وضعيت الكتروليت‌ها و نسبت كلسيم به فسفرخون و ساير پارامترهاي مربوط به تراكم استخوان‌ها.
د- ميزان آهن سرم، TIBC، فريتين و همچنين CBC و پروفايل چربي‌ها، كراتينين، اوره و اسيداوريك. به‌طور خلاصه قبل از تحليل و برآورد آزمايش خون و ادرار اجراي هيچ رژيم غذايي كاهش وزن توصيه نمي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۹
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر