نوشته : بهناز عباسي‌مقدم كارشناس ارشد تغذيهغذا، وسيله‌اي شفابخش:
در سراسر دنيا، غذا نعمتي الهي و وسيله‌اي شفابخش است كه مورد تكريم است. در واقع در هر منطقه صرف غذا، آداب و رسوم خاص خود را دارد كه ارتباط بسيار با ايجاد توازن در بدن دارد و در هر منطقه منحصر به فرد مي‌باشد. در آداب سنتي غذا خوردن ما ايراني‌ها هم معمولا اين مساله رعايت شده است، به طوري كه به عنوان مثال دوغ با كاكوتي، عدسي با گلپر، نان گندم با رازيانه و سياهدانه، تخم‌مرغ با دارچين، آبگوشت با آويشن، چاي با آبليمو، ماهي با گردو و فلفل سياه، باقلا با گلپر، برنج با زيره، ماست با شيره، پنير با گردو، شير با گلاب و هل، خيار با نعنا و گل سرخ، ماست با زنيان، گوشت با سماق و ... مصرف مي‌شده است.
اساس طبقه‌بندي غذاها در طب سنتي، براساس تاثير هر ماده غذايي در بدن است در واقع صفت گرمي و سردي كه به غذاها داده مي‌شود، براساس غلبه اين صفات بر طبع فرد است، به طوري كه فرد سرد مزاج با مصرف غذاهاي طبع سرد دچار خواب‌آلودگي، تكرر ادرار و افزايش آب دهان مي‌شود، ولي مصرف همين غذا در فرد گرم مزاج، باعث متعادل شدن وي مي‌شود. اهميت موضوع گرمي و سردي به قدري است كه اطباء قديم، سلامتي بدن را در گرو مزاج متعادل مي‌دانند و به هم خوردن اين توازن را بيماري‌زا محسوب مي‌كنند. در تقسيم‌بندي كلي، اغلب ميوه‌ها و سبزي‌ها در طبع سرد بوده و غذاهاي با منشا حيواني طبع گرم‌تري دارند.
واكنش افراد در برابر غذاها:
هر كس در برابر يكسري غذاها واكنش مخصوص به ساختمان بدن خود را نشان مي‌دهد. اين مطالب مانند تمام جنبه‌هاي ديگر زندگي مرتبط به توازن اضداد است. گياهان مخصوصا به صورت خام بيشتر سرد (قليايي) هستند، در صورتي كه اغلب غذاهاي حيواني در گروه غذاهاي اسيدي يا گرم قرار مي‌گيرند. نمك، شكر و روغن هم در اثر مصرف زياد، طبيعت خوراكي‌ها و توازن بدن را بر هم مي‌زنند. آنچه از گذشته به ما به ارث رسيده است و بزرگ‌ترها در مورد غذاها عنوان مي‌كنند، در واقع پيشينه علمي دارد. همانطور كه مي‌بينيد در تابستان براي توازن گرماي هوا در منازل، مصرف غذاهاي پختني و سرخ‌كردني كمتر شده و بخصوص ماست و خيار پاي ثابت سفره مي‌شود. يا در زمستان‌ها، بزرگ‌ترها توصيه به مصرف زنجبيل مي‌كنند. ماست، نعنا و كاهو و سكنجبين، هندوانه و خيار همه در فصل گرم مصرف مي‌شوند و هدف سرد شدن طبع ما است. بدن ما بيشتر به غذايي نياز دارد كه خاصيت قليايي آن بيشتر باشد، مثل اغلب سبزيجات، ادويه‌ها، ميوه‌ها و مغزها، زيرا صفرا كه از بدن ترشح مي‌شود خود حالت اسيدي دارد.
در ضمن رژيم غذايي امروز كه مملو از شكر، نمك، چربي و نيز غذاهاي منجمد و افزودني‌هاي خوراكي است همگي اسيديته بدن را افزايش مي‌دهند. استفاده زياد از نمك و شكر به فرد فشار عصبي وارد مي‌كند و مانع از جذب مواد مغذي لازم براي بدن مي‌شود.
كمبود مواد مغذي به طور معكوس موجب مي‌شود بدن شما غذاي بيشتري بطلبد كه نتيجه آن پرخوري و چاقي مي‌شود. بدن ما به قند نياز دارد، اما مصرف زياد آن ميزان انسولين را زياد مي‌كند و در نتيجه آن، انسولين قند اضافه را به صورت چربي در سلول‌ها انبار مي‌كند. ميوه‌ها حاوي قند هستند، اما چون به همراه فيبر مي‌باشند، جذب قند را در بدن كند مي‌كنند. نمك يا همان سديم نيز براي واكنش‌هاي داخلي بدن حياتي است، ولي بايد هميشه با عنصر پتاسيم در تعادل باشد. در غير اين صورت باعث دفع كلسيم از ادرار و بروز پوكي استخوان مي‌شود.
مصرف بيش از حد غذاهاي گرم يا سرد:
غذاهاي گرم باعث بهبود جريان خون و نگهداري گرماي بدن مي‌شوند. از نشانه‌هاي مصرف بيش از حد غذاهاي گرم مي‌توان به جوش، تب، يبوست، بوي تند ادرار، بالا رفتن فشارخون، عطش زياد، افسردگي، سردرد، بي‌قراري و آشفتگي و سرگيجه اشاره نمود. در مقابل، غذاهاي سرد باعث تعديل اين علائم مي‌شوند، ولي مصرف زياد غذاهاي سرد باعث آرتريت، روماتيسم، دست و پاي سرد، تكرر ادرار، ترشح زياد بزاق، دل درد، نفخ شكم، اسهال، اضطراب، گرفتگي عضله، خستگي و درد ماهيچه مي‌شود.
لزوم تعادل مزاج و غذا:
براساس طب سنتي ايران هر فرد حالت و طبيعت مزاج بدن خود را نسبت به غذاهاي سرد و گرم بايد تشخيص دهد و در مصرف آنها رعايت اعتدال را بنمايد تا دچار عوارض نشود. عدم هماهنگي بين مزاج و غذا موجب اختلال در اندام‌هاي داخلي مثل قلب و ريه شده، و شخص احساس بيماري مي‌كند، بنابراين تعادل بين آنها بسيار مهم است. همانطور كه امروزه يكي از علت‌هاي زمينه‌اي براي بروز بيماري‌هاي اتوايميون (نقص سيستم ايمني) مثل آلزايمر، MS و پاركينسون را دارا بودن طبع سرد مي‌دانند.
غذاهاي گرم و سرد:
غذاهاي سرد: گوشت گاو، نان جو، ماهي، مرغ ماشيني، كره، گل كلم، كرفس، گيلاس، مركبات، زرشك، كشك، ماش، باقلا، قارچ، ريواس، زردآلو، آلو، سيب، گلابي، انار، بادمجان، نخودفرنگي، گوجه‌فرنگي، توت فرنگي و شلغم.
غذاهاي گرم: مرغ خانگي، گوشت گوسفند، گوشت شتر، نان گندم، انگور، عسل، تخم‌مرغ، نخود، گردو، طالبي، هويج، انجير، توت، گوشت شترمرغ، گوشت بوقلمون، گوشت بز و شير شتر.
غذاهاي معتدل: برنج قهوه‌اي، جو دو سر، روغن زيتون، چاي و پنير فتا.
بلغمي مزاج‌ها:
در مطلب هفته گذشته به 4 مزاج اشاره نموديم كه يكي از آنها يعني بلغم در ارتباط بيشتري با سردي بدن است. افراد بلغمي اغلب سفيد هستند و پوست سرد و نرمي دارند، ميل بسيار به خواب دارند، هضم غذا در آنها دير انجام مي‌شود، آب از دهان آنها جاري مي‌شود، كم حواس هستند، در آنها دفع ادرار با فشار زياد است و موي سفيد پيش از موعد مقرر در آنها شايع است. اگر بلغم (سردي) در سر زياد شود، حماقت ايجاد مي‌شود. اگر دقت كنيد اغلب مواد غذايي كه براي افزايش حافظه توصيه مي‌شوند (مثل كشمش، خرما، عسل و ...) گرم هستند. زيادي سردي در سر آلزايمر را تشديد مي‌كند. افراد بلغمي نبايد سردي‌ها را به تنهايي مصرف كنند. اين افراد بايد مواد لبني را محدود كنند. مصرف زياد ترشيجات، سركه، شورها، برنج سفيد، عدس، سيب‌زميني، آب يخ، سوپ جو، نان جو، ميوه‌هاي ترش، قارچ، ماش، گوشت گاو و گوساله غذاهاي فرآوري شده، غذاهاي آماده، شيريني‌جات، نوشيدن مايعات به همراه غذا، و كليه تنقلات براي اين افراد مضر است، چون حالت اسيدوز را در بدن افزايش مي‌دهند. بهترين غذاها براي افراد بلغمي غذاهاي گرم است يا اينكه هميشه در مصرف مواد غذايي، ادويه‌هاي گرم نظير زيره سياه و سبز، هل، دارچين، زعفران، زردچوبه يا بذرهاي ملين مثل تخم شربتي، خاكشير و بارهنگ نيز اضافه كنند. همچنين مصرف مغزها مثل گردو، بادام و فندق و ارده و شيره و خرما براي اين افراد بسيار مفيد است.
در ارتباط با چهار مزاج اصلي لازم است بدانيم غذاهاي چرب و شيرين صفرا را زياد مي‌كنند، غذاهاي مانده، شور و بيات، نمك سود، سودا را زياد مي‌كنند، غذاهاي سردي‌بخش مثل لبنيات، ترشي و سركه بلغم را زياد مي‌كنند. پرخوري نيز حالت دموي مزاج را زياد مي‌كند. در ادامه مطالب در شماره‌هاي بعد راجع به غذاهاي مفيد و مضر براي ساير مزاج‌ها صحبت خواهيم نمود.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۹
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر