نوشته : دكتر احمد ساعدي متخصص تغذيه و رژيم‌هاي درماني
امروزه آلرژي‌هاي غذايي و عدم تحمل غذاها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است و تعداد زيادي از والدين خواستار انجام آزمايش‌هاي لازم براي اطلاع از آلرژي‌هاي غذايي و عدم تحمل غذا در فرزندشان هستند. عدم تحمل غذا عبارت است از واكنش بدن به مواد موجود در غذاها كه مي‌توانند خاصيت سمي، دارويي و متابوليك داشته باشند؛ در حالي كه آلرژي‌هاي غذايي واكنش‌هاي ناشي از وجود مواد با خاصيت ايمونوگلوبوليني E در غذاهاست. در متون علمي براي آلرژي‌هاي غذايي و عدم تحمل غذاها از واژه «واكنش‌هاي نامطلوب در برابر غذا» استفاده مي‌شود. تفاوت آلرژي غذايي و عدم تحمل غذا در اين است كه عدم تحمل غذا، برخلاف آلرژي غذايي وابسته به سيستم ايمني نيست.
آلرژي‌هاي غذايي وابسته به ايمونوگلوبولين E، معمولا دو ساعت پس از مصرف غذاي محرك بروز مي‌كند كه اين واكنش‌ها حتي مي‌توانند كشنده باشند. آلرژي‌ها ممكن است نسبت به موادي مانند آلودگي هوا، جلبك‌ها، مواد گياهي موجود در هوا يا به صورت آتوپيك باشد كه از مهم‌ترين نوع آلرژي آتوپيك مي‌توان به بيماري آسم اشاره كرد.
سيستم ايمني بدن به طور معمول سعي بر پاك كردن بدن از مواد آنتي‌ژن (مانند ويروس‌ها، باكتري‌ها و مواد خارجي در بافت‌ها) دارد. در آلرژي علاوه بر اين واكنش، حساس‌سازي نيز به‌وجود ميآيد كه در تماس‌هاي بعدي فعال خواهد شد.
از علائم آلرژي‌هاي غذايي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1-علائم مربوط به دستگاه گوارش: درد شكم، تهوع، استفراغ، اسهال، خونريزي دستگاه گوارش، آنتروپاتي دفع پروتئين،
2- علائم پوستي: زخم‌هاي بازشونده در پوست، ادم، خشكي پوست، التهاب پوست، خارش پوست، قرمز شدن پوست (گر گرفتن)
3- علائم تنفسي: گرفتگي بيني، آسم، سرفه همراه با ترشحات، ادم راه‌هاي تنفس، باريك شدن راه‌هاي هوايي، سندرم تنفسي Heiner كه ناشي از مصرف شير است.
4- علائم سيستميك: شوك آنافيلاكسي، افت فشارخون، ضربان نامنظم قلب
5- علائم ثابت‌نشده: اختلالات رفتاري، خستگي، التهاب گوش مياني، عوارض عصبي، عوارض عضلات اسكلتي، سردردهاي ميگرني.
از مهم‌ترين مشكلات ناشي از عدم تحمل غذاها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- مشكلات روده‌اي – معده‌اي:
- عدم تحمل لاكتوز كه در اثر مصرف غذاهاي حاوي لاكتوز (شير) به‌وجود ميآيد. از علائم اين عارضه مي‌توان به اسهال، نفخ و شكم‌درد اشاره كرد. اين عارضه به دليل فقدان آنزيم لاكتاز به‌وجود ميآيد كه بيمار قادر به هضم لاكتوز شير نيست.
- بيماري فاويسم كه در اثر مصرف يا تماس با باقلا به‌وجود ميآيد. اين عارضه به علت فقدان آنزيم گلوكز – 6- فسفات دهيدروژناز ايجاد مي‌شود و از علائم آن كم‌خوني هموليتيك مي‌باشد. اين بيماري نسبتا شديد بوده و تماس با باقلا ممكن است عوارض شديدي را در بيمار به‌وجود آورد.
- بيماري فيبروز كيستيك كه هضم غذاهاي چرب به خوبي صورت نمي‌گيرد و بيمار پس از مصرف چربي دچار مشكلات روده‌اي – معده‌اي مي‌شود.
- بيماري‌هاي كيسه‌صفرا كه در اين بيماري نيز هضم غذاهاي چرب به خوبي صورت نمي‌گيرد و بيمار بعد از مصرف چربي دچار مشكلات روده‌اي – معده‌اي مي‌شود.
2- مشكلات و عوارض مادرزادي:
- بيماري فنيل كتون اوريا (PKU): در اين بيماري به دليل فقدان آنزيم‌هاي لازم براي متابوليسم اسيد آمينه فنيل‌آلانين، مصرف مواد غذايي حاوي فنيل آلانين موجب عقب‌افتادگي ذهني در كودكان شيرخوار مي‌شود. اين بيماران (عمدتا نوزادان) بايد از شيرهاي مخصوص بدون فنيل آلانين استفاده كنند.
- بيماري گالاكتوزميا: در اين بيماري به دليل نبود آنزيم‌هاي لازم براي متابوليسم گالاكتوز، دريافت گالاكتوز يا لاكتوز (موجود در شير) موجب استفراغ، تهوع و اختلال در رشد مي‌شود. اين بيماران (عمدتا نوزادان) بايد از شيرها و غذاهاي بدون لاكتوز كه در بازار يافت مي‌شود استفاده كنند.
3- واكنش‌ها به موادي كه خاصيت دارويي دارند
- واكنش به فنيل اتيل آمين موجود در شكلات و پنير كهنه كه موجب سردردهاي ميگرني مي‌شود.
- واكنش به تيرامين موجود در پنير چدار، پنير فرانسوي، مخمر و ماهي‌هاي كنسرو‌شده كه به سردردهاي ميگرني منجر مي‌گردد.
- واكنش به هيستامين كه در نتيجه مصرف پنيرهاي تخميرشده، غذاهاي تخميرشده، ماهي تن كنسرو‌شده و ساردين به‌وجود ميآيد. از عوارض اين واكنش مي‌توان به سردرد و كاهش فشارخون اشاره كرد.
4- واكنش به افزودني‌هاي غذايي:
- واكنش به تارتارازين كه در نتيجه مصرف نوشابه‌هاي گازدار به‌وجود ميآيد و منجر به گرگرفتگي و آسم مي‌شود.
- واكنش به بنزوئيك اسيد يا بنزوآت سديم‌كه در نتيجه مصرف نوشابه‌هاي گازدار، بعضي از پنيرها، بعضي مارگارين‌هاي بدون نمك و غذاهاي حاوي سيب‌زميني فرآوري‌شده به‌وجود ميآيد و منجر به گُر گرفتن و آسم مي‌شود.
- واكنش به سولفيت‌ها: كه در نتيجه مصرف ميگو، ميوه‌هاي خشك و سبزيجات خشك به‌وجود ميآيد و آسم حاد و بيهوشي در پي دارد.
افرادي كه به بعضي از مواد غذايي حساس هستند، بايد رژيم غذايي خود را با دقت انتخاب كنند. در بعضي موارد ديده شده است كه مقدار بسيار كمي از غذايي خاص زندگي شخص را تهديد مي‌كند. بهترين شيوه‌هاي مراقبت از رژيم غذايي به قرار زير هستند:
1- هنگامي كه غذاي‌تان را در رستوران ميل مي‌كنيد، مشكل خود را به كاركنان آنجا بگوييد تا در مورد غذايي كه ممكن است براي شما حساسيت ايجاد كند، دقت و نكات لازم رعايت شود.
2- هنگام خريد غذاهاي آماده يا ميان‌وعده‌ها، دقت كنيد كه از محتواي ماده غذايي مصرفي اطلاع كامل داشته باشيد.
3- مراقب مواد غذايي حساسيت‌‌زا كه ممكن است در غذاهاي مصرفي‌تان نهفته باشد، باشيد.
4- اگر غذايي به شما توصيه يا تعارف مي‌شود، حتما از محتويات آن اطلاع حاصل كنيد، زيرا ممكن است بيشترين محتويات آلرژي‌زاي نهفته را داشته باشند.
5- اگر دارويي براي بهبود حساسيت خود مصرف مي‌كنيد، هميشه آن را همراه خود داشته باشيد.
6- اگر هنگام غذا خوردن احساس كرديد كه حساسيت شما در حال آغاز شدن است، دست از غذا خوردن بكشيد و با پزشك‌تان تماس گرفته و از او كمك بخواهيد.
منبع: دنیای تغذیه ش 78
آلرژي‌هاي غذايي وابسته به ايمونوگلوبولين E، معمولا دو ساعت پس از مصرف غذاي محرك بروز مي‌كند كه اين واكنش‌ها حتي مي‌توانند كشنده باشند. آلرژي‌ها ممكن است نسبت به موادي مانند آلودگي هوا، جلبك‌ها، مواد گياهي موجود در هوا يا به صورت آتوپيك باشد كه از مهم‌ترين نوع آلرژي آتوپيك مي‌توان به بيماري آسم اشاره كرد.
سيستم ايمني بدن به طور معمول سعي بر پاك كردن بدن از مواد آنتي‌ژن (مانند ويروس‌ها، باكتري‌ها و مواد خارجي در بافت‌ها) دارد. در آلرژي علاوه بر اين واكنش، حساس‌سازي نيز به‌وجود ميآيد كه در تماس‌هاي بعدي فعال خواهد شد.
از علائم آلرژي‌هاي غذايي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1-علائم مربوط به دستگاه گوارش: درد شكم، تهوع، استفراغ، اسهال، خونريزي دستگاه گوارش، آنتروپاتي دفع پروتئين،
2- علائم پوستي: زخم‌هاي بازشونده در پوست، ادم، خشكي پوست، التهاب پوست، خارش پوست، قرمز شدن پوست (گر گرفتن)
3- علائم تنفسي: گرفتگي بيني، آسم، سرفه همراه با ترشحات، ادم راه‌هاي تنفس، باريك شدن راه‌هاي هوايي، سندرم تنفسي Heiner كه ناشي از مصرف شير است.
4- علائم سيستميك: شوك آنافيلاكسي، افت فشارخون، ضربان نامنظم قلب
5- علائم ثابت‌نشده: اختلالات رفتاري، خستگي، التهاب گوش مياني، عوارض عصبي، عوارض عضلات اسكلتي، سردردهاي ميگرني.
از مهم‌ترين مشكلات ناشي از عدم تحمل غذاها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- مشكلات روده‌اي – معده‌اي:
- عدم تحمل لاكتوز كه در اثر مصرف غذاهاي حاوي لاكتوز (شير) به‌وجود ميآيد. از علائم اين عارضه مي‌توان به اسهال، نفخ و شكم‌درد اشاره كرد. اين عارضه به دليل فقدان آنزيم لاكتاز به‌وجود ميآيد كه بيمار قادر به هضم لاكتوز شير نيست.
- بيماري فاويسم كه در اثر مصرف يا تماس با باقلا به‌وجود ميآيد. اين عارضه به علت فقدان آنزيم گلوكز – 6- فسفات دهيدروژناز ايجاد مي‌شود و از علائم آن كم‌خوني هموليتيك مي‌باشد. اين بيماري نسبتا شديد بوده و تماس با باقلا ممكن است عوارض شديدي را در بيمار به‌وجود آورد.
- بيماري فيبروز كيستيك كه هضم غذاهاي چرب به خوبي صورت نمي‌گيرد و بيمار پس از مصرف چربي دچار مشكلات روده‌اي – معده‌اي مي‌شود.
- بيماري‌هاي كيسه‌صفرا كه در اين بيماري نيز هضم غذاهاي چرب به خوبي صورت نمي‌گيرد و بيمار بعد از مصرف چربي دچار مشكلات روده‌اي – معده‌اي مي‌شود.
2- مشكلات و عوارض مادرزادي:
- بيماري فنيل كتون اوريا (PKU): در اين بيماري به دليل فقدان آنزيم‌هاي لازم براي متابوليسم اسيد آمينه فنيل‌آلانين، مصرف مواد غذايي حاوي فنيل آلانين موجب عقب‌افتادگي ذهني در كودكان شيرخوار مي‌شود. اين بيماران (عمدتا نوزادان) بايد از شيرهاي مخصوص بدون فنيل آلانين استفاده كنند.
- بيماري گالاكتوزميا: در اين بيماري به دليل نبود آنزيم‌هاي لازم براي متابوليسم گالاكتوز، دريافت گالاكتوز يا لاكتوز (موجود در شير) موجب استفراغ، تهوع و اختلال در رشد مي‌شود. اين بيماران (عمدتا نوزادان) بايد از شيرها و غذاهاي بدون لاكتوز كه در بازار يافت مي‌شود استفاده كنند.
3- واكنش‌ها به موادي كه خاصيت دارويي دارند
- واكنش به فنيل اتيل آمين موجود در شكلات و پنير كهنه كه موجب سردردهاي ميگرني مي‌شود.
- واكنش به تيرامين موجود در پنير چدار، پنير فرانسوي، مخمر و ماهي‌هاي كنسرو‌شده كه به سردردهاي ميگرني منجر مي‌گردد.
- واكنش به هيستامين كه در نتيجه مصرف پنيرهاي تخميرشده، غذاهاي تخميرشده، ماهي تن كنسرو‌شده و ساردين به‌وجود ميآيد. از عوارض اين واكنش مي‌توان به سردرد و كاهش فشارخون اشاره كرد.
4- واكنش به افزودني‌هاي غذايي:
- واكنش به تارتارازين كه در نتيجه مصرف نوشابه‌هاي گازدار به‌وجود ميآيد و منجر به گرگرفتگي و آسم مي‌شود.
- واكنش به بنزوئيك اسيد يا بنزوآت سديم‌كه در نتيجه مصرف نوشابه‌هاي گازدار، بعضي از پنيرها، بعضي مارگارين‌هاي بدون نمك و غذاهاي حاوي سيب‌زميني فرآوري‌شده به‌وجود ميآيد و منجر به گُر گرفتن و آسم مي‌شود.
- واكنش به سولفيت‌ها: كه در نتيجه مصرف ميگو، ميوه‌هاي خشك و سبزيجات خشك به‌وجود ميآيد و آسم حاد و بيهوشي در پي دارد.
افرادي كه به بعضي از مواد غذايي حساس هستند، بايد رژيم غذايي خود را با دقت انتخاب كنند. در بعضي موارد ديده شده است كه مقدار بسيار كمي از غذايي خاص زندگي شخص را تهديد مي‌كند. بهترين شيوه‌هاي مراقبت از رژيم غذايي به قرار زير هستند:
1- هنگامي كه غذاي‌تان را در رستوران ميل مي‌كنيد، مشكل خود را به كاركنان آنجا بگوييد تا در مورد غذايي كه ممكن است براي شما حساسيت ايجاد كند، دقت و نكات لازم رعايت شود.
2- هنگام خريد غذاهاي آماده يا ميان‌وعده‌ها، دقت كنيد كه از محتواي ماده غذايي مصرفي اطلاع كامل داشته باشيد.
3- مراقب مواد غذايي حساسيت‌‌زا كه ممكن است در غذاهاي مصرفي‌تان نهفته باشد، باشيد.
4- اگر غذايي به شما توصيه يا تعارف مي‌شود، حتما از محتويات آن اطلاع حاصل كنيد، زيرا ممكن است بيشترين محتويات آلرژي‌زاي نهفته را داشته باشند.
5- اگر دارويي براي بهبود حساسيت خود مصرف مي‌كنيد، هميشه آن را همراه خود داشته باشيد.
6- اگر هنگام غذا خوردن احساس كرديد كه حساسيت شما در حال آغاز شدن است، دست از غذا خوردن بكشيد و با پزشك‌تان تماس گرفته و از او كمك بخواهيد.
منبع: دنیای تغذیه ش 78
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر