نوشته : دكتر منصور شهركي دكتراي تخصصي تغذيه و رژيم درماني استاديار گروه تغذيه دانشكده پزشكي زاهدان
بيماري افزايش فشار خون يا پرفشاري خون (hypertension) شايع‌ترين مشكل كشورهاي در حال توسعه است. پر فشاري خون باعث ايجاد بيماري‌هايي نظير: نارسايي مزمن كليوي، بيماري‌هاي عروق محيطي (شامل سكته قلبي و مغزي) و اختلال در بینایی مي‌گردد.
عواملي همچون افزايش وزن و چاقي، رژيم غذايي حاوي نمك يا چربي‌هاي اشباع‌شده زياد، مصرف الكل، پشت ميز‌نشيني(عدم تحرك كافي)، سابقه خانوادگي، استرس و فشارهای عصبی، سيگار كشيدن، مقاومت در برابر انسولین (بيماري ديابت)، نژاد، جنسيت مذكر، بيماري مزمن كليه، تنگي سرخرگ آئورت، اختلال در بعضي از غدد درون‌ريز، تصلب شرائين، مصرف قرص‌هاي ضد بارداري، استروئيدها و بعضي از انواع داروهاي مهاركننده اشتها، درافزايش فشارخون مؤثرند.
گرچه اين بيماري داراي علامت خاصي نيست، ولي نشانه‌هاي زير مي‌توانند به تشخيص اين بيماري كمك كنند:
- سردرد
- خواب‌آلودگي
- گيجي
- كرخي و مورمور شدن دست‌ها و پاها
- سرفه خوني و خونريزي از بيني
- تنگي نفس شديد
توصيه‌هاي كلي غذايي، رفتاري و دارويي براي افراد مبتلا به افزايش فشار خون
الف : توصيه‌هاي غذايي
1- مصرف مواد غذايي حاوي پتاسيم، مانند موز، زردآلو، پرتقال، انجير، گريپ فروت، هلو، انگور، آلو، سيب زميني، سير، كلم بروكلي ،كدو سبز، قارچ، گوجه فرنگي، سبزي‌ها و حبوبات توصيه مي‌گردد.
2 - مصرف مواد غذايي حاوي سديم كم: ميوه‌ها وسبزي‌ها داراي مقدار كمي سديم و مقدار قابل توجهي پتاسيم هستند و بايد به مقدار زياد مصرف شوند. مطالعات نشان مي‌دهد كه شيوع فشار خون در گياهخواران در قياس با غير گياه خواران كمتر است كه يكي از علل اين تفاوت دريافت بيشتر پتاسيم و مقادير كمتر سديم در گياهخواران مي‌باشد.
3- مصرف کمتر چربی‌های اشباع‌شده سبب کاهش فشار خون می‌شود. مواد غذايي همچون چربي شير گاو، چربي مرغ، زرده تخم مرغ، پنير پرچرب، گوشت گوساله، گوشت خوك، كره، روغن‌هاي هيدروژنه‌شده (گياهي جامد و نيمه جامد) و انواع كيك‌ها و شكلات‌ها داراي مقدار زيادي چربی‌های اشباع‌شده هستند.
4- نتايج تحقيقات مختلف ارتباط مصرف ويتامين C و كاهش فشار خون را نشان مي‌دهند. مرکبات، توت‌ها و سبزی‌های دارای برگ سبز، منابع غنی ویتامین C هستند. مصرف مکمل‌های ویتامین C در افراد دچار پر فشاری و همچنین افراد سالم، سبب کاهش فشار خون می‌شود.
5- ماهی‌های تازه، منجمد یا کنسرو‌شده بدون آب نمک، خوب هستند. مصرف ماهی‌های حاوی اسیدهای چرب مفید از قبیل ماهی قباد، حلوا و قزل آلا چندین بار در هفته توصیه می‌شود.
6- سبزی‌های ریشه ای (مانند سیب زمینی)، برنج، ماکارونی، رشته‌ها، حلیم بدون نمک و مواد نشاسته‌ای، سدیم کمي دارند و مي‌توانند در حد اعتدال در افراد مبتلا به افزايش فشار خون استفاده شوند.
7- مصرف مقادیر زیاد منابع کلسیم دار مانند شیر و لبنیات كم‌چرب و ماهی سبب كمك به کاهش فشار خون می‌شود.
8- استفاده مناسب از روغن‌هاي مايع گياهي سرشار از امگا-6 (اسيد لينولئيك) مثل روغن ذرت، روغن آفتابگردان، روغن پنبه دانه، روغن سويا و روغن بادام زميني و سرشار از امگا-3 (اسيدلينولنيك) مثل روغن ماهي، به خصوص روغن كبد ماهي و گردو به افراد مبتلا به پرفشاري خون توصيه مي‌شود.
همچنين توصيه مي‌گردد كه در طبخ به جاي كره و روغن نباتي جامد از روغن زیتون، ذرت، سویا وکانولااستفاده نمايند.
افراد مبتلا به فشار خون از چه غذاهايي نبايد استفاده كنند و يا در حد اعتدال مصرف نمايند؟
1 ـ به طور كلي، از مصرف غذاهاي پرنمك مثل ماهی و گوشت‌هاي دودی، انواع كنسرو، سوسيس، كالباس، برگرها و ساير فرآورده‌هاي گوشتي، به علت دارا بودن مقادير بالاي سديم بايد پرهيز شود. همچنين، از مصرف سبزي‌هاي كنسروشده در آب نمك، زيتون شور، چيپس و ساير تنقلات شور بايد خودداري گردد.
2 ـ سس‌ها، سوپ‌ها، قرص‌هاي گوشت، كنسرو لوبيا و ساير غذاهاي آماده مي‌توانند سبب تشديد فشار خون شوند؛ لذا بايد در مصرف آنها احتياط كرد.
3 ـ مصرف الكل با فشار خون بالا ارتباط داشته و مي‌تواند بيماري را تشديد كند.
4 ـ مواد حاوي كافئين از قبيل قهوه، چاي، انواع کولا‌ها و شکلات موجب افزايش فشارخون مي‌گردند و بايد در حد اعتدال مصرف شوند.
5- بهتر است افراد مبتلا به پر فشاري خون از انواع شيريني جات مثل قند، شكر، مربا، عسل، ژله، آبنبات و شربت كمتر استفاده كنند.
6- از منابع حاوي كلسترول در حد تعادل استفاده شود.
منابع غذايي حاوي كلسترول عبارتند از:
منابع غذايي با كلسترول زياد: زرده تخم‌مرغ، كبد، مغز، كليه، قلب و خاويار
منابع غذايي داراي كلسترول متوسط : شير كامل، پنير پرچرب، خامه، بستني، كره، گوشت، مرغ و ماكيان، ماهي و صدف
منابع غذايي داراي كلسترول كم: شير بدون چربي، پنير كم‌چرب
منابع غذايي فاقد كلسترول: سفيده تخم مرغ و تمام غذاهاي گياهي
ب : توصيه‌هاي رفتاري
1- كاهش وزن
كاهش وزن و حفظ وزن طبیعی از اركان اساسی هر برنامه طراحی‌شده جهت مقابله با پرفشاری خون است. مطالعات نشان مي‌دهد كه شاخص توده بدن (BMI) بيشتر از 27، رابطه مستقيم با فشار خون بالا دارد. اگر BMI بيشتر از 30 باشد، در مردان و زنان به ترتيب 38 و 32 درصد ميزان فشار خون را بالا مي‌برد. خطر ابتلا به فشار خون در افرادي كه اضافه‌وزن دارند دو تا شش برابر بيشتر از افراد با وزن طبيعي است. همچنين تحقيقات نشان مي‌دهد كه 10 درصد اضافه وزن باعث افزايش فشار خون به ميزان 7 ميلي مترجيوه مي‌گردد؛ لذا كاهش وزن و پيروي از يك رژيم غذايي مناسب يكي از راهكارهاي بهبود فشار خون مي‌باشد. توصيه مي‌شود كاهش وزن زير نظر متخصص تغذيه و رژيم‌درماني صورت پذيرد و خودسر نباشد.
2- فعاليت جسماني (ورزش)
افزايش فعاليت بدني سه بار در هفته و به ميزان 30 دقيقه ،فشار خون را كاهش مي‌دهد. نتايج تحقيقات بيانگر اين مطلب است كه ورزش‌هاي ايروبيك (هوازي) 4 ميلي‌متر جيوه فشارخون سيستولي و 2 ميلي‌متر جيوه فشار خون دياستولي را كاهش مي‌دهند. همچنين ورزش‌هاي مستمر باعث كاهش استرس مي‌شوند كه از عوامل مهم پرفشاري خون است.
3- ترك سيگار
سیگار سبب تشدید پرفشاری خون می‌شود؛ بنابراین حتما بايد ترك شود.
4- ترك الكل
تحقيات نشان مي‌دهد كه مصرف سه بار الكل در روز منجربه افزايش فشار خون به ميزان 3 ميلي متر جيوه مي‌شود؛ لذا متخصصان قلب و عروق و تغذيه توصيه اكيد به ترك آن دارند.
ج: توصيه‌هاي دارويي
در صورتي كه اقدامات فوق (تغذيه‌اي و رفتاري) موثر نباشد، با استفاده از داروهاي ضد فشار خون مي‌توان فشار خون را پايين آورد. گرچه توصيه‌هاي دارويي حتما بايد توسط متخصصان ذيربط صورت گيرد، ولي جهت اطلاعات بيشتر به طور مختصر به بعضي از اين داروها و بعضا مكانيسم اثر آنها اشاره مي‌گردد:
- دیورتیک‌های تیازیدی يا داروهاي مدر (ادرارآور):
این داروها هنوز در درمان پر فشاري خون ارزشمند هستند. تیازیدها بخوبی از روده جذب و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند. این داروها با افزایش دفع کلیوی سدیم و آب (در نتیجه کاهش حجم خون) و اثر مستقیمی كه بر روی عضلات صاف عروق دارند، مقاومت عروق محیطی را کاهش می‌دهند و فشار خون را پایین می‌آورند.
- بلوکه‌کننده‌های گیرنده بتا:
این داروها بخوبی از مجراي معده ای روده جذب می‌شوند. بتا بلوكرها با کاهش برون ده قلب و تاثیری که بر مرکز وازوموتور دارند، فشار خون را کاهش می‌دهند.
- آنتاگونیست‌های کلسیم:
این داروها با گشاد کردن عروق، فشار خون را کاهش می‌دهند.
- مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین:
اين مهارکننده‌ها با کاهش مقاومت عروق محیطی و تا اندازه‌ای به وسیله جلوگیری از بازجذب سدیم توسط آلدوسترون، فشار خون را کاهش می‌دهند.
منبع: دنیای تغذیه ش 81
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر