آنـچـه در مـورد سـوسـيس و کالبـاس بايد بدانيم


نوشته : دکتر پيمان غلام نژاد کارشناس آزمايشگاه کنترل مواد غذايي دانشگاه علوم پزشکي ايران 
مقدمه:
تغذيه در مناطق مختلف به شدت تحت تاثير فرهنگ، آب و هوا، مذهب و اقتصاد مردم مي‌باشد. زندگي ماشيني با تغيير فرهنگ و اقتصاد، نوع تغذيه مردم را نيز دگرگون کرده است. اين تغيير به سمت استفاده از غذاهايي است که کم هزينه هستند و در مدت کمتري آماده مصرف مي‌شوند. فراواني، دسترسي آسان، پخت سريع، ظاهر آراسته مراکز فروش و طعم مناسب از دلايل ديگر تمايل مردم به استفاده از غذاهاي آماده است. يکي از غذاهاي آماده که امروزه به وفور در بازار وجود دارد و بيشتر مردم آن را زياد مصرف مي‌کنند، انواع فرآورده‌هاي گوشتي مثل سوسيس، کالباس و همبرگر مي‌باشد. تنوع محصولات توليدي کارخانه‌هاي مختلف به حدي است که از يک طرف انتخاب يک نمونه سوسيس يا کالباس را جهت مصرف مشکل كرده و از طرفي با برانگيخته کردن حس کنجکاوي، تنوع طلبي و تحريک اشتها مشتري را به خريد و مصرف انواع ديگر محصولات ترغيب مي‌کند.

بسته‌بندي زيبا، اشکال متفاوت، تبليغات فراوان و قيمت کمتر در مقايسه با فرآورده‌هاي خام گوشتي مثل گوشت قرمز، مرغ و ماهي خام ما را به سمت انتخاب اين محصولات مي‌كشاند. شايد هيچ يک از ما تصور خوردن گوشت، مرغ يا ماهي پخته را با نان باگت نداشته باشيم. سليقه و فرهنگ تغذيه‌اي ما به گونه‌اي است که بايد گوشت، مرغ و ماهي را با پلو، سبزيجات، هويج، سيب زميني و انواع چاشني و نان سنتي خورد؛ در حالي که به راحتي سوسيس يا کالباس را با ساده ترين وضعيت همراه تکه‌اي نان باگت و نوشابه مي‌خوريم و از خوردن آن لذت مي‌بريم. متخصصان تغذيه با مصرف غذاهاي آماده مخالفند. آنها معتقدند که اين غذاها حاوي مواد مضر و سرطانزا و يکي از مهم‌ترين عوامل بروز چاقي و بيماري‌هاي تغذيه‌اي هستند. با اين حال، متاسفانه انتخاب غذا و الگوي رژيم غذايي، وابسته به نياز و اقتصاد بوده و بيشتر متاثير از مزه، قيمت و سهولت پخت و كمتر تحت تاثير ارزش تغذيه‌اي و سلامتي است. آگاهي از ترکيبات و اجزاي تشکيل‌دهنده اين فرآورده‌ها و تاثير آنها بر سلامتي از يک سو و شناخت روش‌هاي مناسب خريد، پخت و مصرف به ما کمک مي‌کند تا با رعايت بعضي نکات مهم به ارتقاي سطح سلامت خود کمک کنيم.
مواد تشکيل‌دهنده سوسيس و کالباس:
طبق تعريف موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، سوسيس و کالباس مخلوطي پايدار شامل گوشت، چربي، آب و مواد ديگر است که داخل پوشش‌هاي طبيعي يا مصنوعي در شرايط مناسب پرشده و پس از طي فرايند حرارتي مناسب، براي مصرف خوراکي انسان آماده مي‌شود. معمولا مصرف‌کننده درصد گوشت موجود در محصول مندرج بر روي بسته‌بندي را تنها تفاوت انواع سوسيس و کالباس مي‌داند، در حالي که هرچه درصد گوشت محصول پايين‌تر باشد درصد اجزاي ديگر تشکيل‌دهنده سوسيس يا کالباس بالاتر است که دانستن آن به انتخاب محصول مناسب رژيم غذايي ما کمک مي‌کند. موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ، استاندارد ملي ايران را با عنوان ويژگي‌هاي سوسيس و کالباس تدوين نموده است که طبق آن حداکثر درصد مواد مغذي در انواع سوسيس و کالباس با درصد گوشت مختلف به شرح زير مي‌باشد:

درصد گوشت    حداکثر 50    60-50    80-60    90-80
حداکثر چربي    23    22    15    10
حداکثر نشاسته    9    6    5/4    3


بنابراين، طبق جدول بالا هرچه درصد گوشت محصول افزايش مي‌يابد ميزان چربي و کربوهيدرات آن کاهش پيدا مي‌كند، در توليد کالباس‌هاي 80 درصد گوشت به بالا معمولا روغن به کار نمي‌رود و چربي مورد نياز از خود گوشت تامين مي‌شود، درحالي که در توليد کالباس و سوسيس با کمتر از 70 درصد گوشت، ممکن است بين 8 تا 13درصد روغن مايع استفاده شود. نقش روغن و چربي در سوسيس و کالباس ،  حفظ بافت و مطلوب کردن طعم و مزه است. نمک از اجزاي مهم مورد استفاده در فرآورده‌هاي گوشتي است. در توليد اين فرآورده‌ها يک تا سه درصد نمک به کار مي‌رود. نمک سبب بهبود طعم و محافظت غذا در برابر باکتري‌هاي فاسدکننده مي‌شود؛ همچنين در برابر حرارت با پروتئين‌ها، کواگوله شده و بافتي سفت و مطلوب ايجاد مي‌کند. ممکن است جهت کاهش عوارض سديم مخلوطي از نمک سديم و پتاسيم به کار رود؛ اما اگر مقدار پتاسيم زياد شود، غذا طعم تلخي پيدا مي‌کند. شکر نيز ممکن است در بعضي فرآورده‌ها به ميزان کم و جهت شيريني و بهبود طعم به کار رود. همچنين، كمي ادويه و سير در بعضي از انواع سوسيس و کالباس بکار مي‌رود. اين مواد طعم و عطر مطلوبي به فرآورده مي‌دهند و خواص مفيد آنتي اکسيداني و ضدميکروبي دارند. در توليد فرآورده‌هاي گوشتي با درصد گوشت پايين از گلوتن و شير خشک نيز استفاده مي‌شود. نکته جالب اينکه ميزان نگهدارنده نيتريت در تمام انواع سوسيس و کالباس يکسان و برابر 120 گرم در هر تن است. نگهدارنده‌ها خاصيت ضدباکتريايي دارند و سبب افزايش اتصال گوشت به آب مي‌شوند. همچنين، با ايجاد رنگ صورتي خوشرنگ سبب حفظ رنگ در فرآورده مي‌شوند. جالب است بدانيد که نه تنها افزودن رنگ‌هاي خوراکي به سوسيس و کالباس ممنوع است بلکه حتي افزودن رنگ دهنده‌هاي طبيعي مثل رب گوجه فرنگي که سبب القاي رنگ گوشت و قرمزي به فرآورده شود ممنوع مي‌باشد. ممکن است بعضي ويتامين‌ها به محصول اضافه شوند تا ايجاد رنگ صورتي در فرآورده حاوي نيتريت را تسريع کنند.
هنگام خريد به چه نکاتي توجه کنيم:
فرآورده‌هاي گوشتي غذاهايي با قابليت فساد بالا مي‌باشند. زمان انقضاي اين محصولات، به خصوص در مورد سوسيس و کالباس، حداکثر يک ماه است و بسيار زودتر از آنکه فکر کنيم قابليت مصرف خود را از دست مي‌دهند. همچنين، به علت وجود مواد اوليه حساس و مغذي درون آنها، به سرعت و به راحتي به ميکروب‌هاي بيماري‌زا و مسموميت‌زا آلوده و يا از نظر شيميايي فاسد مي‌شوند. شرايط توليد، حمل و نقل و نگهداري پيش و پس از فروش در حفظ سلامت محصول اهميت زيادي دارد. بنابراين، حتماً اين محصولات را از مراکز عرضه مجاز و معتبر که آنها را در شرايط مناسب نگهداري مي‌کنند، خريداري نماييد. توجه به مطالب مندرج روي بسته‌بندي اهميت زيادي دارد. بر روي برچسب بسته‌بندي فرآورده‌هاي گوشتي بايد نام و نوع فرآورده و ميزان درصد گوشت درج شده باشد. اين مسأله به خصوص براي کساني که رژيم غذايي خاصي دارند، اهميت فراواني دارد. شماره پروانه ساخت مندرج روي بسته بندي نشان مي‌دهد که محصول غذايي با مجوز وزارت بهداشت توليد شده است. همچنين، تاريخ توليد و انقضا بايد به روز، ماه و سال درج شده باشد. از آنجا که مدت زمان مصرف اين مواد در کمتر از يک ماه از زمان خريد شما سر مي‌رسد، دانستن تاريخ انقضا به روز اهميت دارد. درج عبارت «در دماي 4 درجه سانتي گراد نگهداري شود»، شرايط مطلوب نگهداري را به شما يادآوري مي‌کند. طبق استاندارد ملي ايران حاشيه‌نويسي کالباس از لحاظ نام کارخانه و تاريخ توليد و انقضاي مصرف به صورت خوانا و قابل رويت با توجه به اندازه کالباس در طول پوشش بايد تکرار شود. متاسفانه در مورد سوسيس کوکتل، به دليل کوچک بودن، ممکن است اين مساله به خوبي رعايت نشود. وقتي مصرف کننده مقدار کمي از يک رول کالباس را خريداري مي‌کند، ممکن است موفق به ديدن تاريخ توليد و انقضا نشود؛ اما اگر بسته‌هاي کوچک کالباس را خريداري کنيد، تاريخ توليد و انقضا به خوبي قابل رويت است. تذکر اين مورد به معني اين نيست که خريد کالباس از رول‌هاي بزرگ بهداشتي نيست، بلکه يادآوري اين مطلب است که هنگام خريد مي‌توانيد از فروشنده بخواهيد تا تاريخ توليد و انقضاي مندرج روي بسته‌بندي را به شما نشان دهد. طبق استاندارد ملي ايران نشت چربي به زير پوشش، حفره‌هاي هوا، برش‌پذيري غيرعادي(پودري يا خميري) و وجود مواد خارجي در فرآورده‌هاي گوشتي از موارد غيرقابل قبول است. وجود حفره‌هاي هوا در کالباس در واقع هواي محبوس در خمير است که در جريان تهيه و پرکردن از داخل پوشش کاملا تخليه نشده است. از خريد فرآورده‌هاي گوشتي که بسته‌بندي آنها به نحوي آسيب ديده است، خودداري کنيد.
هنگام مصرف به چه نکاتي توجه کنيم؟
فرآورده‌هاي گوشتي را در بسته بندي کارخانه و تحت شرايط توصيه شده روي بسته‌بندي نگهداري کنيد. در مورد سوسيس و کالباس سردترين جاي يخچال، محل مناسبي براي نگهداري اين فرآورده‌هاست. اگر سوسيس و کالباس آب انداخت، تغيير رنگ داد يا بو ومزه آن تغيير کرد، از مصرف آن خودداري کنيد. هنگام سرخ کردن سوسيس از روغن مخصوص سرخ کردني استفاده نماييد. شعله گاز نبايد آنقدر زياد باشد که روغن دود کند. بهتر است هنگام سرخ کردن درب ماهيتابه را نگذاريد تا بخارات و مواد سمي روغن خارج شده و جذب غذا نشود. سوسيس را به طور کامل سرخ کنيد و از مصرف سوسيس نيمه‌ پخته خودداري نماييد. بعد از سرخ کردن سوسيس، آن را درمحلي قرار دهيد تا روغن اضافي خارج شود و سپس ميل كنيد.
اگر به خوردن انواع ساندويچ در خارج از منزل علاقه داريد، توجه کنيد که ساندويچ‌هاي سرد ممکن است آلوده به انواع ميکروب‌هاي بيماري‌زا بوده و يا از محصولاتي که تاريخ مصرف آنها منقضي شده يا سلامت آنها مشخص نيست، تهيه شده باشند. غذاهاي گرم هم ممکن است در شرايط اصولي و بهداشتي تهيه نشده باشند. ممکآنـچـه در مـورد سـوسـيس و کالبـاس بايد بدانيم

 ن است روغن مصرفي براي سرخ کردن سوسيس داراي پراکسيد بالا و از نظر شيميايي فاسد باشد. همچنين، همانند غذاهاي سرد اين احتمال وجود دارد که از مواد اوليه نامناسب و تاريخ گذشته تهيه شده باشند. توجه کنيد بسياري از مسموميت‌هاي غذايي بدليل آلودگي مواد اوليه غذايي نيست، بلکه عدم رعايت بهداشت از سوي فروشنده و دست‌ها و ظروف آلوده او، آلودگي را منتقل مي‌کند. همچنين سبزي و گوجه فرنگي مصرفي در تهيه غذاها ممكن است به خوبي شسته و ضدعفوني نشوند. توجه کنيد که هميشه عوارض عدم رعايت بهداشت، آلودگي‌هاي ميکروبي و تغذيه ناسالم و نامناسب به زودي و با علائم مسموميت بروز نمي‌کنند، بلکه به علت ارتباط مستقيم و پيچيده تغذيه با سلامت، ممکن است عوارض ناشي از تغذيه ناصحيح مدت‌ها بعد و حتي در سنين کهولت گريبانگير افراد شود. بنابراين رعايت مسائل بهداشتي و تغذيه مناسب را همواره به ياد داشته باشيد.
 



منبع: دنیای تغذیه  ش 83

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر