نوشته : دكتر منصور شهركي دكتراي تخصصي تغذيه و رژيم درماني استاديار گروه تغذيه دانشكده پزشكي زاهدان
مقدمهازوفاژيت به معني التهاب مري است. علت اين بيماري برگشت اسيد معده و يا محتويات قسمت فوقاني دوازده به ناحيه LES مي‌باشد (LES اسفنكترحدفاصل بين مري و معده است). حدود 34-33 درصد جمعيت عمومي در آمريكا ماهانه و بيشتر از 10-7 درصد روزانه علائم ناشي از اين بيماري را نشان مي‌دهند. گزارش مدوني از شيوع بيماري در ايران در دسترس نيست. از جمله علائم اين بيماري اشكال در بلع، بلع دردناك و سوزش سر دل را مي‌توان نام برد. عواملي مانند ابتلا به عفونت‌هاي باكتريايي و ويروسي، خوردن غذاهاي محرك مثل انواع ادويه‌جات، قهوه، شكلات، اشعه‌درماني (جهت درمان سرطان سينه) و تغذيه با لوله به مدت طولاني جزء علل حاد و عواملي همچون فتق مري، افزايش فشار داخل شكمي، استفراغ‌هاي مكرر، كاهش فشار ناحيه LES و تاخير در تخليه معدي از جمله عوامل ايجاد‌كننده مزمن اين بيماري هستند. همچنين مصرف نابجاي بعضي از داروها، به‌خصوص داروهاي خانواده آسپرين، مصرف سيگار، بارداري، چاقي، افزايش وزن و بالاخره آسيب نخاع پشتي از جمله عوامل ديگري هستند كه مي‌توانند در ايجاد اين بيماري نقش داشته باشند. رژيم غذايي اين بيماران به‌صورت موردي بوده و بيمار حتما مي‌بايست توسط متخصصان مورد معاينه و مشاوره قرار گيرد به طور كلي توصيه‌هاي رفتاري و تغذيه‌اي زير ارائه مي‌گردد.
توصيه‌هاي رفتاري مناسب جهت بيماران مبتلا به ازوفاژيت :
1- پس از خوردن غذا، حدود نيم تا يكساعت حالت نيمه نشسته داشته و از دراز كشيدن بعد از غذا خوردن خودداري شود.
2- عدم فعاليت فيزيكي شديد بعد از غذا خوردن.
3- استفاده از لباس‌هاي كاملا گشاد در هنگام غذا خوردن.
4- امتناع از خوردن غذا حدود دو ساعت قبل از خواب شبانه.
5- ترك سيگار در صورت مصرف (سيگار باعث شل شدن ناحيه LES مي‌شود).
6- كاهش وزن براي افرادي كه از افزايش وزن و چاقي رنج مي‌برند.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي مناسب جهت بيماران مبتلا به التهاب مري:
اگر هدف از درمان بيماري جلوگيري از درد و تحريك مخاط به علت التهاب مري در مرحله حاد بيماري باشد، بيمار نبايد از غذاهاي با pH بالا استفاده كند. همچنين خوردن غذاهاي محرك و تند مثل فلفل‌هاي سياه و قرمز و چاي، به‌خصوص چاي پررنگ، توصيه نمي‌شود.
اگر هدف از درمان بيماري جلوگيري از برگشت مواد غذايي از معده و بعضا قسمت ابتدايي دوازدهه به داخل مري باشد بهتر است بيمار تعداد وعده‌هاي غذايي خود را افزايش دهد و ترجيحا از شش وعده غذايي به جاي سه وعده غذايي استفاده نمايد.
اگر هدف از درمان، كاهش غلظت اسيد معده و تخريب آن است، بايد از مصرف هرگونه غذايي كه در آن عمل تخمير صورت گرفته است، خودداري شود. همچنين در اين حالت استفاده از نوشيدني‌هاي كافئيندار، نظير قهوه نيز توصيه نمي‌گردد. اين بيماران بايد از خوردن نعناع، شير كامل و مركبات و آب آنها مثل گريپ‌فروت، پرتقال، آناناس و همچنين گوجه فرنگي نيز امتناع كنند.
زخم پپتيك
زخم پپتيك (Peptic ulcer) به زخم‌هاي فرسايشي اطلاق مي‌گردد كه در اثر شيره‌هاي گوارشي در معده و اثني‌عشر (دوازدهه) ايجاد مي‌شود. زخم پپتيك اگر در ناحيه معده ايجاد گردد، زخم معده (Gastric ulcer) و اگر در ناحيه اثني‌عشر ديده شود زخم اثني‌عشر (Duodenal ulcer) ناميده مي‌شود. از نظر سبب‌شناسي در افراد طبيعي مخاط معده و اثني‌عشر در برابر پپسين (آنزيم معده) و اسيد معده از طريق ترشح موكوس، توليد بيكربنات، برداشت اسيد اضافي، جريان خون طبيعي و نوسازي بافت‌هاي پوششي اين قسمت‌ها محافظت مي‌شود. شكست اين سيستم طبيعي باعث زخم پپتيك مي‌گردد. شيوع اين بيماري در آمريكا يك به ازاي هر ده نفر و سالانه در حدود 46000 عمل جراحي در مورد اين بيماري گزارش شده است. گزارش جامعي از شيوع اين بيماري در ايران وجود ندارد. اين بيماري در كودكان و نوجوانان نادر است؛ ولي در بزرگسالان زخم اثني‌عشر در دهه‌هاي دوم و سوم و زخم معده در دهه چهارم زندگي رخ مي‌دهد. زخم اثني‌عشر در مردان دو برابر زنان، ولي زخم معده در هر دو جنس مساوي است. از علائم اين بيماري مي‌توان به درد اپي‌گاستر (Epigastric pain) (كه معمولا 3-1 ساعت بعد از هر وعده غذا و بعضا در شب نيز ممكن است اتفاق بيفتد و با خوردن غذا و خوردن آنتي‌اسيد مرتفع مي‌گردد)، تهوع، استفراغ، سوء هضم، سوزش سر‌دل، بي‌اشتهايي، كاهش وزن و عدم راحتي در ناحيه سينه اشاره كرد. مهم‌ترين علت اين بيماري ابتلا به عفونت H. Pylori گزارش شده است؛ ولي هر عامل ديگري كه باعث افزايش ترشح اسيد و پپسين و همچنين باعث تخريب سيستم دفاع مخاطي گردد (مانند سيگار، ژنتيك، استرس، رژيم‌هاي نامناسب غذايي و مصرف نابجاي بعضي از داروها، به‌خصوص داروهاي خانواده آسپرين)، مي‌تواند در ايجاد اين بيماري نقش داشته باشد. رژيم غذايي بيماران مبتلا به پپتيك اولسر به‌صورت موردي بوده و بيمار حتما بايد توسط متخصص تغذيه مورد معاينه و مشاوره تغذيه قرار گيرد؛ ولي به‌طور كلي توصيه‌هاي رفتاري و تغذيه‌اي زير جهت اين بيماران ارائه مي‌شود.
تعديلات رفتاري براي بيماران مبتلا به پپتيك اولسر:
منظور از تعديلات رفتاري اين بيماران تغيير كلي در سبك زندگي مي‌باشد كه خود شامل موارد زير است:
- اجتناب از سيگار كشيدن.
- اجتناب از هرگونه عوامل استرس‌زا و اضطراب.
- صرف غذا در محيط بسيار آرام و به دور از هر گونه تشويش خاطر.
- مصرف داروهايي مانند آسپرين حتما بايد زير نظر پزشك معالج باشد و حتي‌الامكان از مصرف نابجاي آنها خوددداري شود.
-اجتناب از هر گونه غذايي كه بيمار احساس مي‌كند خوردن آن غذا باعث تشديد بيماري مي‌شود.
- جويدن غذا به صورت كامل.
- بلع آهسته غذا.
- اجتناب از خوردن غذا دو ساعت قبل از خواب در شب.
تعديلات تغذيه‌اي و رژيمي‌بيماران مبتلا به پپتيك اولسر :
برنامه رژيم غذايي اين بيماران بر اساس ابتلاي آنها به ديگر بيماري‌هاي مرتبط با تغذيه مثل افزايش وزن، پرفشاري خون، ديابت، نقرس، بيماري‌هاي قلبي- عروقي، ناراحتي‌هاي كليوي و... به‌صورت موردي است و حتما مي‌بايست توسط متخصصان تغذيه و رژيم‌هاي غذايي تعيين گردد. توصيه‌هاي زير در صورتي كه بيمار هيچ‌گونه ناراحتي ديگري نداشته باشد، قابل پيشنهاد است:
- اجتناب از خوردن غذاهاي تند.
- اجتناب از خوردن غذاها و نوشيدني‌هاي كافئيندار.
- اجتناب از خوردن مركبات و آب آنها.
- اجتناب از خوردن غذاهاي چرب و سرخ‌شده.
- بهتر است اين بيماران از خوردن نعناع و هر گونه غذايي كه به آن نعناع اضافه شده است، خودداري كنند.
- اجتناب از خوردن ميوه جات با پوست.
- اجتناب از خوردن وعده‌هاي پر‌حجم، به‌خصوص در شب.
- داشتن تغذيه مناسب.
تحقيقات نشان مي‌دهند كه وضعيت تغذيه مناسب ميزان ابتلا به عفونت H.Pylori را كه عامل ايجاد اين بيماري مي‌باشد، در افراد سالم به شدت كاهش مي‌دهد و روند بهبودي را در بيمار تسريع مي‌كند.
بنابراين، به‌طور كلي تعديلات رفتاري و تغذيه‌اي قسمتي از درمان پپتيك اولسر را تشكيل مي‌دهند و مي‌توانند خطرات عوارض ناشي از اين بيماري را كاهش دهند. متخصصان ذي‌ربط مي‌توانند با افزايش آگاهي‌هاي افراد مبتلا به پپتيك اولسر در مورد اين تعديلات از طريق مشاوره صحيح تغذيه و تجويز رژيم‌هاي مناسب غذايي از عوارض ناشي از اين بيماري‌ها و نهايتا بار بهداشتي آنها بكاهند.
منبع: دنیای تغذیه ش 78
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر