نوشته : سميه فيروزي كارشناس تغذيه دكتر حميدرضا توكلي دكتراي بهداشت مواد غذايي
مقدمه:خوردن غذاي كافي و تامين نيازهاي تغذيه‌اي در طول زندگي موجب سلامتي انسان گرديده و براي همه افراد در زندگي اهميت فراواني دارد. غذاي پرسنل نظامي در سرويس‌هاي غذاخوري پادگان‌هاي نظامي و در طول عمليات‌هاي صحرايي به صورت جيره غذايي عرضه مي‌گردد. در شرايط عملياتي انتخاب غذا محدود شده و جيره‌هاي نظامي موجود در طول ماموريت جايگزين غذا مي‌شود. تحقيقات نشان داده ميزان دريافت انرژي در ميادين عملياتي در مقايسه با شرايط عادي (پادگان) حدود 2000‑500 كيلوكالري كاهش دارد كه اين امر منجر به كاهش وزن نظاميان و در نتيجه كاهش كارايي جسمي و فكري آنها خواهد شد.
در اين مقاله به طور خلاصه انواع جيره‌هاي مصرفي در مناطق عملياتي، عواملي كه بر مصرف آنها تاثير مي‌گذارد و همچنين پيشنهادات و راهكارهاي افزايش آنها توضيح داده شده است.
نكاتي كه در طراحي جيره نظامي بايد در نظر گرفته شود:
از نظر نظامي، جيره (Ration) مقدار سهم غذاي كافي براي يك فرد نظامي در يك روز است. جيره عملياتي (operational Ration) يك اصطلاح كلي براي جيره‌هاي مورد استفاده در مناطق عملياتي و جنگي است. براي جيره‌هاي عملياتي، انتخاب يك جيره خاص يا يك نوع وعده غذايي براي افراد يا گروه‌ها به شرايط لجستيكي و تاكتيكي، شرايط محيطي مصرف غذا، نوع ماموريت، وضعيت دشمن، منطقه عمليات و شرايط زماني بستگي دارد.
طراح جيره عملياتي بايد ملاحظات و محدوديت‌هاي خاصي را، به خصوص هنگامي كه جيره جنگي انفرادي قابل قبولي براي نظاميان طراحي مي‌كند، مد نظر قرار دهد. اين ملاحظات عبارتند از:
- قابليت پذيرش همگاني: الگوي انتخاب جيره بايد بر اساس پيشينه فرهنگي و مقبوليت اكثر نظاميان باشد. در طراحي جيره تمام مسائل مذهبي و منطقه‌اي بايد در نظر گرفته شود.
- محيط جهاني: ارتش ممكن است در نواحي مختلف جغرافيايي خدمت كند و يا سريعا در نقاط ديگر دنيا مستقر شود. لذا جيره بايد كاملا قابل حمل و استفاده در تمامي شرايط آب و هوايي در محدوده‌هاي گسترده دمايي از 51- درجه تا C˚49 باشد.
- امكان حمل و نقل هوايي: گاهي اوقات شرايط جنگي اقتضا مي‌كند جيره به صورت هوايي به سربازان برسد، لذا بسته‌بندي جيره بايد طوري باشد كه بتوان آن را با چتر يا حتي بدون چتر پايين انداخت.
- وزن و حجم مناسب: هيچ سربازي نمي‌تواند فضاي زيادي به حمل جيره اختصاص دهد. همچنين وزن جيره بايد طوري باشد كه سربازان قادر باشند تعدادي از آنها را با خود داشته و در مسافت‌هاي طولاني همراه ببرند.
- قابليت ماندگاري بالا: حداقل زمان ماندگاري بايد سه سال در دماي C˚7/26 باشد.
قابليت گرم كردن خودكار: باعث مي‌شود سربازان هميشه غذاي گرم براي خوردن داشته باشند. زيرا بيشتر مواقع زمان و فضاي مناسب براي گرم كردن جيره وجود ندارد. نكته مهم اينكه وقتي غذا گرم شد سربازان تمايل به صرف غذاي بيشتري دارند.
- افزايش قدرت عملكرد: ارتش تمايل دارد تا از جيره به عنوان نيروي فزاينده‌اي استفاده كند كه با استفاده از مواد تشكيل‌دهنده طبيعي غذا و تامين مقادير كافي انرژي و ريزمغذي‌ها پايداري و مقاومت نيروهاي جنگي را در طي ماموريت افزايش دهد.
تشكل اجزاي وابسته: از نظر غذايي جيره‌اي كامل است كه از اجزاي از پيش تعيين‌شده‌اي استفاده كند به گونه‌اي كه قابليت برخورداري از گستره وسيعي از غذاها با تعويض قسمت كوچكي از اجزاي جيره فراهم شود.
- عدم ايجاد دلزدگي: محدوديت‌هاي موجود در سيستم‌هاي پشتيباني باعث مي‌شوند كه زمان تكرار برنامه غذايي بسيار كوتاه باشد. بنابراين انتخاب اقلام فهرست غذايي بايد با توجه به چرخه زماني مناسب انجام پذيرد تا حتي‌الامكان دلزدگي از منو ايجاد نشود و يا به تاخير بيفتد.
- قابليت استفاده در تهديدهاي شيميايي و بيولوژيكي: ممكن است جيره‌هاي نظامي تحت‌تاثير اثرات بيولوژيكي و شيميايي ميادين جنگي قرار گيرند، بنابراين بايد طوري بسته‌بندي شوند كه در مقابل اين تهديدها مقاومت كنند.
- بسته‌بندي: علاوه بر اينكه نوع بسته‌بندي روي قابليت حمل‌ونقل و ماندگاري تاثير دارد، شكل بسته‌بندي بايد جذاب و به‌راحتي قابل باز كردن باشد.
انواع جيره‌هاي مصرفي در مناطق عملياتي
با توجه به موارد بالا انواع مختلفي از جيره‌ها با توجه به شرايط خاص مناطق عملياتي و طول مدت عمليات جنگي طراحي شده‌اند كه در زير انواع آن توضيح داده شده است.
جيره (Meal Ready to Eat) MRE غذاي آماده مصرف: عبارت است از يك جيره نظامي كه در حال حاضر شامل 12 منوي غذايي مي‌باشد كه تمامي اين منوها در يك جعبه بسته‌بندي شده‌اند. هر وعده غذايي 7/0 كيلوگرم وزن داشته و شامل شش تا هشت جزء است. وعده‌هاي غذايي فردي به صورت استريل بسته‌بندي شده‌اند و شامل مرغ پخته، برنج، اسپاگتي، ميوه، كلوچه، پنير، نوشيدني، ادويه و تمامي اجزاي لازم از قبيل دستمال سفره، چاقو، چنگال، سيني و... مي‌باشند كه در يك ظرف جاسازي شده‌اند. اين غذاها حجم كم و ماندگاري طولاني دارند و در مجموع 3600 كيلوكالري در روز فراهم مي‌كنند. همچنين تا 21 روز به عنوان تنها منبع حياتي انرژي قابل استفاده هستند.
جيره (Tray Ration) T جيره سيني: كامل‌ترين نوع جيره‌ها از نظر پشتيباني جيره T است كه در قوطي‌هاي مستطيل‌شكل قرار دارند و به راحتي گرم و آماده مي‌شوند. هر وعده غذا از غذاي اصلي، سبزي و دسر نشاسته‌اي تشكيل شده است. جيره‌هاي T غذاي گرم را براي حداقل پرسنل و تجهيزات فراهم مي‌كند. در اين نوع جيره يك صبحانه و يك فهرست غذاي شام و نهار چهارده روزه در نظر گرفته شده و همه اجزاي لازم از قبيل دستمال، چاقو، چنگال، سيني و... براي 36 نظامي در بسته‌هايي آماده جاي داده شده است. غذاهاي اصلي شام و نهار هم شامل اقلامي چون سينه مرغ، لازانيا، نان شيريني ميوه‌دار همراه با گوشت چرخ‌شده با پوشش رول‌مانند محكم هستند.
جيره B: جيره گروه B نوعي غذاي پخته يا گرم است كه نياز به آشپزخانه صحرايي دارد. بيشتر اجزاي اين جيره نيمه‌فاسدشدني هستند و نيازي به يخچال ندارند. آماده‌سازي اين نوع غذاها در ميادين با استفاده از آشپزخانه‌هاي صحرايي كار طاقت‌فرسايي است كه نياز به مهارت‌هاي لازم در امور آشپزي و آشپزخانه دارد. منوي اين جيره ده روزه مي‌باشد.
جيره A: نوعي جيره گروهي است كه در آشپزخانه‌هاي صحرايي كه يخچال، محصولات منجمد و سرد در آن قابل تهيه باشد، آماده مي‌شود و از آنجا كه كل مواد تشكيل‌دهنده زياد بوده و برخي از آنها فاسدشدني هستند، براي تهيه اين غذا مهارت‌هاي قابل توجه در آشپزي و مديريت خلاق و دقيق مورد نياز است. منوي اين جيره نيز ده روزه مي‌باشد.
جيره گروهي يكسان‌شده (Unitized Group Ration): اين جيره يك سيستم واحد و يكسان بوده و مجموعه‌اي از جيره‌هاي A (منهاي اجزاي فاسد شدني آن)، جيره B، جيره Tو اجزاي غذايي كه سريعا قابل آماده كردن هستند، مي‌باشد. اين جيره 30 منوي غذايي دارد كه هر يك از گزينه‌هاي غذايي در شش ظرف به صورت واحد آماده شده‌اند و همه اجزاي تشكيل‌دهنده، ظروف، سيني‌ها، دستمال‌ها، ادويه‌ها و... را براي غذا دادن به 100 پرسنل نظامي فراهم مي‌كند. اين مجموعه تغذيه گروهي را در مناطق نظامي و عملياتي به مقدار كافي تامين مي‌كند. تعداد اقلام غذايي را به يك دهم اقلامي كه آشپز براي تهيه يك وعده به آن نياز دارد، كاهش مي‌دهد.
جيره آب و هواي سرد (RCW): نوعي جيره‌هاي عملياتي انفرادي هستند كه براي آب و هواي سرد طراحي شده‌اند و از غذايي كه رطوبت پاييني دارند تشكيل مي‌شوند تا از آسيب‌ديدگي و فساد غذا در نتيجه يخ زدن جلوگيري شود و به منظور نگه داشتن آب بدن، پروتئين و سديم كمتري دارند.
چرا سربازان در شرايط عملياتي كم مي‌خورند به طوري كه انرژي مورد نياز آنها تامين نمي‌گردد؟
عوامل زيادي وجود دارد كه باعث مي‌شود سربازان وعده غذايي را اصلا نخورند يا كمتر بخورند. در مناطق عملياتي معمولا سربازان اين فرصت را ندارند كه در مكان‌هاي سقف‌دار يا پوشش‌دار غذا بخورند. در اين حالت آماده كردن يا خوردن غذا مشكل است. همچنين انتظارات فيزيكي در تمرينات نظامي از سربازان كه با استرس‌هاي اضافي همراه است، باعث مي‌شود كه سربازان استراحت كردن يا انجام ماموريت را بر خوردن غذا ترجيح دهند. فرآيند آرايش نيروها و انتقال به منطقه عملياتي نيز زمان زيادي مي‌برد و وقت كمي براي سربازان جهت خوردن و آشاميدن باقي مي‌گذارد.
به‌علاوه، كاهش علائم حسي در جيره سربازان نيز عامل مهمي در مصرف كم جيره است، زيرا اين غذاها به علت شرايط خاص توليد و مصرف تنوع كمتري را از نظر حس چشايي و لامسه براي مصرف‌كننده ايجاد مي‌كند.
علاوه بر عوامل حسي كه به غذا خوردن مربوط مي‌شود، يكسري عوامل ديگر مانند مكان غذاخوري، كافه‌تريا، ظروف، نشستن پشت ميز و غيره وجود دارند كه غذا خوردن را تحت تاثير قرار مي‌دهند و نظاميان از اين عوامل بي‌بهره هستند.
عامل مهم ديگر تصوير كليشه‌اي عموم از جيره‌هاي نظامي است. اگر از يك فرد معمولي در مورد تصورش از جيره‌هاي غذايي نظامي سوال شود، بدون ترديد پاسخ منفي خواهد داد. منشا تصوير كليشه‌اي اين جيره‌هاي غذايي ممكن است مبهم باشد، اما توده مردم آن را پذيرفته‌اند.عامل مهم ديگر در رابطه با مصرف كم جيره‌هاي عملياتي، رابطه آن با نوشيدن مايعات مي‌باشد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند كه نوشيدن مايعات – علاوه بر اينكه خود مايعات انرژي‌زا هستند – بر ميزان دريافت انرژي از غذاهاي جامد هم تاثير مي‌گذارد؛ اين در حالي است كه در شرايط نظامي مصرف آب كاهش مي‌يابد.
در چه سطوحي از مصرف اثر منفي بر روي عملكرد فيزيكي افراد ديده مي‌شود:
كاهش مصرف غذا همراه با تداوم يا افزايش مصرف انرژي ذخيره شده بدن منجر به كاهش وزن مي‌شود. كاهش وزن در مدت زمان مشخص ساده‌ترين راه براي ارزيابي كاهش مصرف است.
- در چه سطوحي از مصرف اثر منفي روي عملكرد رواني افراد ديده مي‌شود؟
تعريف عملياتي ما از عملكرد فكري نمره‌اي است كه در آزمون رفتار فكري به دست مي‌آيد (مثل حافظه، استدلال، توجه، مراقبت، زمان انتخاب عكس‌العمل و محاسبه يا كدبندي اطلاعات) از مطالعات ميداني انجام شده در اين مورد نتايج زير به دست آمده است:
- كاهش وزن به ميزان 6 درصد يا كمتر در طول يك دوره 10 تا 45 روزه هيچ‌گونه كاهش معني‌داري بر عملكرد فكري ايجاد نمي‌كند.
- مصرف غذا در حدود 90-75 درصد مقدار مورد نياز ممكن است عملكرد فكري را در 3 تا 15 روز اول افزايش دهد.
- مصرف 50 درصد يا كمتر از مقدار مورد نياز به شكل قابل توجهي عملكرد فكري را كاهش مي‌دهد؛ به‌خصوص هنگامي كه با عوامل استرس‌زايي همچون تمرينات شديد و محروميت از خواب همراه باشد.
با در نظر گرفتن شرايط عملياتي نظامي، چه مواردي براي افزايش مصرف جيره پيشنهاد مي‌شود؟
از آنجا كه مراحل دهيدراتاسيون بسيار سريع رخ مي‌دهد، نوشيدن مايعات كافي براي جلوگيري از كم‌آبي اولين گام براي غلبه بر هر نوع كاهش عملكردي محسوب مي‌شود. براي جلوگيري از اثرات احتمالي كم‌خوري بر عملكرد جسمي و فكري، بايد مقدار مصرف جيره‌ها در مناطق عملياتي با استفاده از روش‌هاي گوناگون افزايش يابد. بايد به فرماندهان و سربازان درخصوص ميزان دريافت كافي در شرايط عملياتي و تشريح ارتباط بين نخوردن غذاي كافي و سلامتي، آموزش‌هاي لازم را داد.
جيره‌هاي نظامي بايد طوري طراحي گردند كه انرژي و مواد مغذي مورد نياز را تامين كنند. با در نظر گرفتن طبيعت خاص خود جيره بايد تلاش‌هاي روزافزوني در جهت بهبود طعم، بافت و ديگر ويژگي‌هاي ارگانولپتيكي آن صورت گيرد.
براي بهبود طعم غذاهاي اصلي مي‌توان از انواع افزودني‌ها و ادويه‌جات استفاده كرد. بايد از تكنولوژي روز در توليد جيره‌ها استفاده شود تا غذاهايي با بافت ثابت و در بسته‌بندي‌هاي قابل انعطاف توليد گردد و بالاخره شيوه‌هايي بايد ابداع شود تا چربي‌ها در اجزاي ديگر غذا تثبيت شوند؛ به طوري كه در غذاهاي چرب حالت ماسيدگي مشاهده نشود. اگرچه شرايط غذا خوردن در مناطق جنگي به راحتي قابل تغيير نيست، اما اختصاص زمان كافي براي صرف غذا مهم و حتي ضروري است و بهتر است تا جايي كه از نظر تاكتيكي ميسر است، سربازان به صورت گروهي غذا بخورند و در حين صرف غذا فرصت گفت‌وگو داشته باشند.
بايد با عوارض محيطي كه باعث كاهش قابليت پذيرش غذا مي‌شود مقابله كرد؛ براي مثال بايد تجهيزاتي براي گرم و آماده كردن غذا به صورت انفرادي ايجاد شود. استفاده از روش ناخنك زدن باعث دريافت مقادير اضافي انرژي خواهد شد. به عنوان مثال قرار دادن اقلام قابل حمل و نوشيدني‌هاي مغذي در جيره كه سربازان آن را در جيب گذاشته و حين عمليات استفاده نمايند.
شكل و بسته‌بندي جيره‌ها بايد جذاب باشد. از آنجا كه گاه لازم است سطوح خارجي بسته‌بندي با شرايط استتار جنگي هماهنگي داشته باشد، در اين صورت مي‌توان از برچسب‌گذاري در سطوح داخلي استفاده كرد تا ظاهري جذاب به غذا داده و آن را از حالت يكنواختي درآورد.
و بالاخره از آنجا كه يكي از عوامل مهم در عدم پذيرش جيره، تصوير كليشه‌اي منفي در مورد آن است، لازم است فيلم‌هايي در اين خصوص ساخته شده و به صورت غيرمستقيم كيفيت بالاي جيره‌ها تبليغ شود.
منبعک دنیای تغذیه ش 79
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر