ییش دیابت ، زنگ خطري براي ديابت

نوشته  : مریم میرفتاحی کارشناس ارشد تغذیه 
دیابت شیرین نوع 2 که سابقا به عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین نامیده می‌شد، شایع‌ترین نوع دیابت در تمام کشورهای جهان می‌باشد. شیوع این بیماری در سطح جهان رو به افزایش بوده و در سال 2000، 150 میلیون نفر به این بیماری مبتلا بوده و تا سال 2025، این مقدار به 300 میلیون نفر خواهد رسید. بر پایه بررسی‌های صورت گرفته، شمار افراد دیابتی در ایران  2/1 میلیون نفر است که این رقم رو به افزایش مي‌باشد، این بیماری حداقل 2/7 درصد از جمعیت بزرگسال بالاتر از 30 سال شهر تهران را دچار ساخته است.
 59 درصد کل مرگ‌هاي جهان و ۴۶ درصد بار بيماري‌ها ناشي از بيماري‌هاي غير واگير مي‌باشد که ديابت يکي از آنان است. سالانه
۴ ميليون نفر در جهان بر اثر ديابت فوت مي‌کنند که اين رقم ۹ درصد کل مرگ‌هاي جهان را تشکيل مي‌دهد. در ايران به ازاي هر ۱۰ هزار نفر، ۲۷۲مرگ ناشي از ديابت است که شانزدهمين علت مرگ در مردان و نهمين علت مرگ در زنان را در ايران تشکيل مي‌دهد.

دیابت نوع 2 بیشتر در بالغین بالای 30 سال و چاق دیده می‌شود که 90 تا 95 درصد کل موارد دیابت را شامل می‌گردد. در این گونه از بیماری دیابت، انسولین تولید شده از پانکراس به خوبی عمل نمی‌کند که علت آن می‌تواند ترشح ناکافی انسولین و یا در مواردی پاسخ نامناسب سلول‌های بدن به انسولین ترشح شده (کاهش حساسیت به انسولین) باشد. ديابت شايع‌ترين بيماري متابوليک جهان است.


راهكارهايي براي جلوگيري از ابتلا به ديابت:
پیشگیری از چاقی: در طی دهه‌های اخیر شیوع چاقی بین بزرگسالان و کودکان به شکل یک اپیدمی درآمده است که بیشترین اهمیت آن افزایش سریع چاقی و اضافه وزن در کودکان است که پیش‌بینی کننده چاقی در بزرگسالی می‌باشد.
شیوع و شدت چاقی در کودکان همراه با عوارض نامطلوب متابولیکی همچون دیابت برای کودک می‌باشد.
شناسایی افراد مبتلا به پیش دیابت: شناسايي افراد مبتلا به پيش ديابت و حفظ و کنترل قند خون در زمان ابتلا به پیش دیابت بسيار مهم است.
پیش دیابت از انواع اختلال قند خون است که وجه مشخصه آن حالت بین وضعیت طبيعي و دیابت مي‌باشد که نقص گلوکز ناشتا (IFG) و نابردباری به گلوکز (IGT) را شامل می‌شود و عامل خطر مهمی برای پیشرفت دیابت نوع 2 و بیماری عروق کوچک و عروق بزرگ محسوب می‌شود. شیوع IGT بر طبق سن، جنس و وضعیت اجتماعی اقتصادی بین 3 تا 10 درصد در جوامع اروپایی و 11 تا 20 درصد در آمریکای شمالی متغیر است. اخیراً گزارش شده است که شیوع IGT بین کودکان و بزرگسالان آمریکایی بالا است. در مطالعات انجام شده در ایران، شیوع IGT در افراد بالای 30 سال 2/8 تا 9/14 در جمعیت شهری و 4/3 در نواحی روستایی بوده است. افراد مبتلا بهIGT در مقایسه با سایر افراد در آینده 20 برابر شانس بیشتری برای پيشرفت دیابت دارند.20 تا 50 درصد افراد با IGT در طول 10 سال به دیابت مبتلا می‌شوند. خطر پیشرفت دیابت به دنبال IGT از 5/1 تا 7 درصد در یک سال متغیر است.
از سوی دیگر IGT به عنوان عامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی شناخته شده است. مستقل از عوامل خطر قلبی- عروقی معمول، بیماران مبتلا بهIGT افزایش خطر40 درصدي مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی- عروقی را تجربه می‌کنند. شواهد بسیاری از مطالعات آینده نگر موید آن است که افراد مبتلا به IGT خطر قابل ملاحظه‌ای برای بروز دیابت نوع 2 دارند و میزان مرگ و میر در این گروه چه به دلایل قلبی- عروقی و چه به دلایل دیگر بالاتر از افراد با گلوکز طبیعی خون است.
در بیشتر جمعیت‌های مورد مطالعه IGT در مقایسه با IFG شایع‌تر است و IFG به مقدار جزئی میان مردان شایع تر و IGT به طور مختصری شیوع بالاتری در زنان دارد. در بیشتر مطالعات 60 درصد افرادی که به دیابت مبتلا شدند، IGT یا IFG را برای مدت 5 سال یا بیشتر داشتند در حالیکه 40 درصد دیگر سطوح طبيعي تحمل گلوکز را در آن زمان داشتند.
مداخلات شیوه زندگی، شامل کاهش وزن و افزایش فعالیت فیزیکی، در پیشگیری یا به تاخیر انداختن شروع دیابت در افراد با IGT بسیار موثر هستند. دو کارآزمایی تصادفی کنترل شده در افراد با IGT نشان دادند که تغییرات شیوه زندگی خطر پیشرفت دیابت را تا 58 درصد کاهش داد. داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون (متفورمین و آکاربوز) نیز موثر بوده‌اند اما تاثیرات آنها به اندازه مداخلات شیوه زندگی موثر نیست. افزایش روزافزون بروز دیابت، به تلاش برای شناسایی افرادی انجامیده است که عدم تحمل گلوکز ملایم و خفیف‌تر دارند، زیرا مدیریت اولیه با تغییر شیوه زندگی و یا دارو و مکمل‌های تغذیه‌ای می‌توانند پیشرفت آن را به دیابت و موارد ابتلا به مرگ و میر و هزینه وابسته به آن را به تاخیر اندازند.
با توجه به بار اقتصادی و اجتماعی بالای دیابت واضح است که بررسی عوامل احتمالی تاثیرگذار در پیشگیری از ابتلای به این بیماری و کنترل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مهم‌ترین راه و سیاست برای یافتن افراد مبتلا به پیش دیابت و جلوگیری از ابتلاي این افراد به دیابت،  برنامه غربالگری دیابت است.

تئوری‌های ابتلا به دیابت:
تئوری‌های متعددی برای ابتلا به دیابت وجود دارد:
 تاریخچه خانوادگی (ژنتیک)
 سن
 چاقی خصوصا چاقی مرکزی
 افزایش روند شهرنشینی
 

عوارض بیماری دیابت نوع 2:
از جمله عوارض اين بيماري مي‌توان به بیماری‌های قلبی عروقی، عوارض عصبی، نارسایی بینایی، نارسایی کلیوی و ایجاد زخم در اندام‌های تحتانی اشاره نمود.
دیابت نوع 2 معمولا توسط افزایش فعالیت بدنی، تغییرات رژیم غذایی و کاهش وزن درمان می‌گردد. در صورت ادامه اختلال، درمان دارویی به صورت خوراکی با استفاده از داروهایی نظیر سولفونیل اوره‌ها، بیگوانیدها و تیازولیدین دییون مورد استفاده قرار می‌گیرد که نهایتا با ادامه نقص در ترشح انسولین سلول‌های بتا، درمان خوراکی ناموفق بوده و انسولین درمانی به منظور حفظ سطوح نرمال قند خون ضروری به نظر می‌رسد.

 20 توصیه تغذیه‌ای و بهداشتی مفید:
برای داشتن یک برنامه صحیح دارویی و رژیم درمانی حتما به پزشک و کارشناس تغذیه مراجعه کنید و خودسرانه نسبت به حذف موادغذایی اقدام نکنید.
از مواد غذایی حاوی الیاف گیاهی (فیبرغذایی) مانند نان و غلات سبوسدار، سبزی‌ها و میوه‌های با شیرینی کمتر استفاده کنید. مصرف فیبرهای محلول به میزان ۲۵ گرم به ازای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری ضمن ایجاد احساس سیری، می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. یکی از انواع فیبرهای محلول پکتین است که در سیب، مرکبات مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت، توت فرنگی هویج و غلات سبوسدار وجود دارد.
تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید.
حتماً قبل از صرف غذا از سالاد یا مواد غذایی کم کالری مانند کاهو، کرفس، ژله بدون قند و سوپ‌های ساده و کم کالری استفاده کنید.
از مصرف آبمیوه در صبح و به صورت ناشتا خودداری کرده و به جای آن در طول روز از میوه تازه استفاده کنید.
 آرد گندم کامل را جانشین آرد سفید کنید.
به جای مصرف مواد قندی ساده مانند قند، شکر، مربا، عسل و ... از خشکبار و میوه‌های خشک استفاده نمایید.
روزانه ۸ لیوان آب بنوشید.
میزان مصرف روغن‌های جامد و چربی را در رژیم غذایی خود محدود و در برنامه غذایی خود تا حد امکان از روغن زیتون استفاده کنید.
از گوشت‌های بدون چربی و مرغ بدون پوست استفاده کنید.


 مصرف ماهی دو بار در هفته توصیه می‌شود.
 از روش‌های پخت آبپز، بخارپز، تنوری کردن و کباب کردن به جای سرخ کردن استفاده نمایید.
از شیر و فرآورده‌های لبنی کم چرب استفاده کنید.
برای کنترل وزن در حد مطلوب، انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی مناسب و رعایت رژیم غذایی صحیح زیر نظر پزشک و کارشناس تغذیه را فراموش نکنید.
غذاهای چرب با تقلید از التهابی که به طور معمول در اثر فعالیت باکتری‌ها، ویروس‌ها و مواد مضر بروز می‌کند، می‌توانند موجب بروز دیابت نوع دوم شوند. فست فودها یکی از مهم‌ترین منابع غذاهای چرب هستند.
مصرف اسید آمینه‌ای به نام ال- آرژنین: برای اولین بار در سال 1998، آرژنین به عنوان پیش‌ساز سنتز اکسید نیتریک شناسایی شد که گشاد کننده عروق است و میزان جریان خون عروق را افزایش می‌دهد. محتوای آن در مغز‌ها، دانه‌ها(آجیل)، غذاهای دریایی، گوشت‌ها، عصاره پروتئین برنج و ایزوله پروتئین سویا، بالا است.
مصرف اين مواد غذایی در پیشگیری و درمان دیابت مفيد است: حبوبات، جو، برنج قهوه‌اى، شیر سویا، عدس، ماهى، میوه‌هاى تازه، آووکادو، ریواس، گندم کوهى، گلابى، سبزیجات تازه، پیاز، قارچ، کنگر فرنگى، اسفناج، آجیل، سیر، شنبلیله و دارچین. لازم به توضیح است دارچین، غنچه خشک شده گل میخک، زردچوبه و گل گاوزبان باعث تحریک ترشح انسولین مى‌شوند.
مصرف موارد زیر در پیشگیری و درمان دیابت مفيد است:
 اینوزیتول: باعث بهبود حالت نوروپاتى یا اختلال اعصاب محیطى در دیابتی‌ها مى‌شود.
 اسید آلفا لیپوئیک: باعث کاهش نوروپاتى دیابت شده و در کاهش درد اندام‌هاى افراد مبتلا بسیار موثر است.
 کارنى‌تین: باعث کاهش دردهاى ناشى از نوروپاتى دیابتى مى‌شود.
 روغن گل پامچال: باعث کاهش آسیب‌هاى عصبى در بیماران دیابتى مى‌شود.

ویتامین‌های مفید در پیشگیری و درمان دیابت عبارتند از:
 ویتامین C: باعث کاهش مقاومت به انسولین شده، با عفونت‌ها مقابله کرده و قدرت عروق خونى را افزایش مى‌دهد. در صورت وجود مشکلات کلیوى مصرف دوزهاى بالاى ویتامین C باید تحت نظر پزشک باشد.
 ویتامینE : باعث پیشگیرى از عوارض عروقى مى‌شود و باعث کاهش مقاومت به انسولین شده و به عنوان مکملى مي‌باشد که باعث جلوگیرى از نیاز افراد مبتلا به دیابت نوع دوم به انسولین مى‌شود.
 ویتامین B1: باعث کاهش مقاومت به انسولین مى‌شود. در افراد مبتلا به نوروپاتى دیابتى (اختلالات اعصاب در اندام‌هاى بدن) سطح این ویتامین پایین است. اگر کمبود وجود داشته باشد باید مصرف شود.
 ویتامین B12: از آسیب اعصاب محیطى در بیماران دیابتى پیشگیرى مى‌کند.
 بیوتین: باعث کاهش قند خون شده و در پیشگیرى از اختلال اعصاب محیطى ناشى از دیابت بسیار موثر است.
 ویتامینD : باعث افزایش ترشح انسولین شده و سطح قند خون را پایین مى‌آورد.

مواد غذایی سرشار از منیزیم مانند اسفناج ، پنیر سویا (tofu)، بادام، کلم براکلی، آرد جوی دوسر، عدس، تخم کدو و دانه آفتابگردان را در برنامه‌ غذايي روزانه خود بگنجانيد.


منبع: دنیای تغذیه  ش 116

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر