نوشته : بهناز عباسي‌مقدم
در ادامه مقالات مربوط به طب سنتي، اکنون، به تقسيم بندي انواع غذاها از ديدگاه طب سنتي مي‌پردازيم:
انتخاب غذا:
در ديدگاه طب سنتي، غذا فقط ماده‌اي نيست كه براي پر كردن معده خورده شود، بلكه به علت تأثير جسماني و رواني روي بدن انسان جايگاه ويژه‌اي دارد. محققان طب سنتي با در نظر گرفتن آيات قرآن مطالبي را درباره طعام بيان مي‌كنند. بسياري از ما نمي‌دانيم چه مي‌خوريم و به صرف ارزاني، در دسترس بودن و خوشمزگي غذا را مصرف مي‌كنيم.
از ديدگاه آنان مردم سه دسته هستند. گروهي كه تابع هوس خود بوده و حتي اگر مضرات ماده غذايي را بدانند باز از مصرف آن دست نمي‌كشند. بسياري از جوانان غافل در جامعه ما از روي هوس چيزي مي‌خورند و نمي‌دانند با مصرف آن ماده غذايي تا چه اندازه به جسم و روان خود صدمه مي‌زنند. گروهي ديگر چوب جهل و ناآگاهي خود را درباره مصرف بعضي مواد غذايي مي‌خورند. مثال آن غذاهايي است كه براي زيباتر كردن سفره يا خوشمزگي به وفور استفاده مي‌شود، در حالي كه ارزش غذايي ندارند. در مقابل، دسته سوم معيار قرآني را رعايت نموده و با افزايش اطلاعات تغذيه‌اي خود انتخاب‌هاي صحيح را انجام مي‌دهند و به قولي به صداي بدن خود گوش مي‌دهند و مواد ناسازگار با طبع خود را مصرف نمي‌كنند. يك مثال ساده، نوشيدن چاي است. به گفته طب سنتي مزاج‌ها مختلف است و هر گياهي براي مزاج بخصوصي مناسب مي‌باشد، بنابراين نوشيدن چاي براي همه مزاج‌ها مفيد نيست. حال رنگ مصنوعي و افزودني و قند و شكر فراوان كه به اين ماده اضافه شود، ديگر مضرات آن براي بعضي مزاج‌ها بيشتر مي‌شود.
اقسام غذا از ديدگاه طب سنتي:
غذاها اهميت خاصي در حفظ سلامتي انسان دارند. از ديدگاه حكما، غذا علاوه بر اينكه انرژي لازم براي سوخت و ساز و ترميم بافت‌ها را تأمين مي‌كند، بر روي كل بدن اثرات مثبت و منفي از خود بر جاي مي‌گذارد و جسم و روان فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد، بنابراين دقت در انتخاب غذا براي تعادل مزاج اهميت خاصي دارد. همچنان كه در سوره عبس آمده است: «فلينظر الانسان الي طعامه»، انسان بايد با دقت به غذاي خود بنگرد، از اين‌رو در طب سنتي غذاها به مواردي دسته‌بندي شده‌اند كه اهم آنها را به اختصار در ذيل آورده‌ايم و سپس جدول 18 گانه غذا را در ادامه مطلب مشاهده خواهيد نمود.
لطيف: غذايي است كه وقتي بدن روي آن اثر مي‌كند، به سرعت هضم شده و مورد استفاده اندام‌ها قرار مي‌گيرد و بدن آن را به سرعت آماده مصرف مي‌كند. اين دسته از غذاها براي افرادي كه به تازگي از بيماري بهبود يافته‌اند يا افرادي كه متفكر هستند و نمي‌‌خواهند مواد زائد در بدنشان تجمع يابد مناسب هستند، مثل زرده تخم‌مرغ عسلي.
كثيف: غذاهاي درهم فشرده كه بدن ما براي استفاده از اين غذاها بايد زحمت زيادي متحمل شود و مواد زائد آنها هم زياد است. اين گروه غذاها براي افرادي كه كار زيادي انجام مي‌دهند يا ورزشكاران مناسب است، مثل گوشت گوساله.
معتدل: براي افراد با مزاج معتدل و فعاليت متوسط مناسب است.
صالح الكيموس: بعضي غذاها بعد از هضم به ميزان متناسبي اخلاط (دم و بلغم، صفرا و سودا) از آنها حاصل مي‌شود و مزاج فرد را تغيير فاشح نمي‌دهند. در واقع كيموس خوب توليد مي‌كنند.
فاسد الكيموس: غذاهايي كه ميزان كمي خون و يا ميزان زيادي صفرا توليد مي‌كنند كه مزاج فرد را از حالت تعادل خارج مي‌كنند و در صورت استفاده مكرر از آنها بيماري پديد مي‌آيد مثل سوسيس، كالباس، قارچ، پنير و كشك.
كثيرالغذا: اين نوع غذاها مقادير زيادي اخلاط و همچنين انرژي زيادي توليد مي‌كنند و در صورت مصرف آنها بدن تا زمان قابل توجهي سير مي‌شود.
قليل الغذا: غذايي كه انرژي كمي مي‌دهد و بيشتر شكم پر كن است.
نكته:
لازم به ذكر است كه متخصصان تغذيه امروزي تمام مطالب ارائه شده در طب سنتي قديم را قبول ندارند. به عنوان مثال در طب سنتي مصرف ماست و ترشي را مضر مي‌دانستند كه امروزه معتقدند مشكلي براي مصرف ندارند. مثال ديگر نوشيدن چاي سالم (بدون مواد افزودني) است كه براي اكثريت افراد مناسب دانسته مي‌شود. بنابراين ممكن است مطالبي تحت عنوان طب سنتي در اين مقاله و مقالات مشابه در اين مجله ارائه شود كه از ديدگاه علم امروزي تغذيه قبول نشود.
جدول اقسام هجده‌گانه غذا از ديدگاه طب سنتي:
طيف صالح الكيموس كثيرالغذا مانند زرده تخم‌مرغ عسلي و گوشت كبك
لطيف صالح الكيموس قليل الغذا مانند انار، سيب و كاهو
لطيف صالح الكيموس متوسط الغذا مانند نان گندم مرغوب
كثيف صالح الكيموس كثيرالغذا مانند تخم‌مرغ نيمرو
كثيف صالح الكيموس قليل الغذا مانند پنير تازه
كثيف صالح الكيموس متوسط الغذا مانند گوشت گوساله
معتدل صالح الكيموس كثيرالغذا مانند گوشت بره يكساله
معتدل صالح الكيموس قليل الغذا مانند شلغم
معتدل صالح الكيموس متوسط الغذا مانند گوشت بچه شتر
لطيف فاسد الكيموس كثيرالغذا مانند جگر سفيد
لطيف فاسد الكيموس قليل الغذا مانند ترب و پياز و هر چيز تند و تيز
لطيف فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند نان فتير تخمير نشده
كثيف فاسد الكيموس كثيرالغذا مانند گوشت مانده
كثيف فاسد الكيموس قليل الغذا مانند گوشت نمك سودشده
كثيف فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند كلم
معتدل فاسد الكيموس كثير الغذا مانند كلم سنگ
معتدل فاسد الكيموس قليل الغذا مانند زردك
معتدل فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند ماهي خشك كرده و دودي
خاصيت مزه‌ها:
هر يك از مزه‌ها در طب سنتي، داراي مزاج خاصي هستند و افراد بايد بر طبق مزاج خود به ميزان متعادل مصرف كنند. خاصيت هر يك از 5 نوع مزه اصلي را به اختصار در ذيل آورده‌ايم:
ترش: مواد ترش مثل آبغوره، آبليمو، سركه و سماق بعد از ورود به بدن خشكي و سردي را افزايش مي‌دهند و هر چه ترشي آن بيشتر باشد سردي و خشكي آن افزايش مي‌يابد. افراط در استفاده از اين مواد تأثير منفي بر دستگاه تنفسي و عصبي داشته و سرفه را افزايش مي‌دهد و بخصوص افراد سوداوي از مصرف آنها صدمه مي‌بينند.
تلخ: اين مواد گرمي و خشكي بدن را افزايش مي‌دهند، خون را رقيق نموده و شوينده و پاك‌كننده دستگاه گوارش از مواد زائد بلغمي هستند.
شيرين: مواد شيرين گرم و تر بوده و غذاي مناسبي بعد از گوشت و نان هستند. البته منظور از شيريني، مواد طبيعي است.
شور: مواد شور گرم خشك هستند. نمك طعام مهم‌ترين شوري است و مصرف به اندازه آن بلغم را از بين مي‌برد و باعث افزايش اشتها مي‌شود.
تند: اين مواد گرم و خشك هستند. مصرف گاهگاه آن براي افراد بلغمي مناسب است.
مواد بي‌مزه: مواد بي‌مزه سرد و تر هستند و مصرف بيش از اندازه آنها انرژي بدن و اعضا را كاهش مي‌دهد.
دو نوع چاي گياهي سنتي:
چاي پونه: 1 قاشق غذاخوري پونه را به همراه مقداري نبات در يك قوري (2 ليوان ) آب سرد بريزيد.
خاصيت: طبيعت معتدل و اندكي گرم، ضد اسهال و استفراغ، ضد نفخ معده، مقوي معده، خوشبوكننده دهان، آرام‌كننده روده‌ها، رفع ناراحتي ريوي و آسم، تنگي تنفس و ضد سرفه.
چاي دارچين: چند تكه دارچين آسياب نشده را به همراه مقداري نبات در يك قوري (2 ليوان) آب سرد بريزيد.
خاصيت: طبع گرم و خشك، محرك اعصاب، شستشو دهنده كليه، پا دردهاي رطوبتي، اشتهاآور، ضد دلهره، ضد بوي دهان و تقويت كبد و معده.
منبع: دنیای تغذیه ش 116
انتخاب غذا:
در ديدگاه طب سنتي، غذا فقط ماده‌اي نيست كه براي پر كردن معده خورده شود، بلكه به علت تأثير جسماني و رواني روي بدن انسان جايگاه ويژه‌اي دارد. محققان طب سنتي با در نظر گرفتن آيات قرآن مطالبي را درباره طعام بيان مي‌كنند. بسياري از ما نمي‌دانيم چه مي‌خوريم و به صرف ارزاني، در دسترس بودن و خوشمزگي غذا را مصرف مي‌كنيم.
از ديدگاه آنان مردم سه دسته هستند. گروهي كه تابع هوس خود بوده و حتي اگر مضرات ماده غذايي را بدانند باز از مصرف آن دست نمي‌كشند. بسياري از جوانان غافل در جامعه ما از روي هوس چيزي مي‌خورند و نمي‌دانند با مصرف آن ماده غذايي تا چه اندازه به جسم و روان خود صدمه مي‌زنند. گروهي ديگر چوب جهل و ناآگاهي خود را درباره مصرف بعضي مواد غذايي مي‌خورند. مثال آن غذاهايي است كه براي زيباتر كردن سفره يا خوشمزگي به وفور استفاده مي‌شود، در حالي كه ارزش غذايي ندارند. در مقابل، دسته سوم معيار قرآني را رعايت نموده و با افزايش اطلاعات تغذيه‌اي خود انتخاب‌هاي صحيح را انجام مي‌دهند و به قولي به صداي بدن خود گوش مي‌دهند و مواد ناسازگار با طبع خود را مصرف نمي‌كنند. يك مثال ساده، نوشيدن چاي است. به گفته طب سنتي مزاج‌ها مختلف است و هر گياهي براي مزاج بخصوصي مناسب مي‌باشد، بنابراين نوشيدن چاي براي همه مزاج‌ها مفيد نيست. حال رنگ مصنوعي و افزودني و قند و شكر فراوان كه به اين ماده اضافه شود، ديگر مضرات آن براي بعضي مزاج‌ها بيشتر مي‌شود.
اقسام غذا از ديدگاه طب سنتي:
غذاها اهميت خاصي در حفظ سلامتي انسان دارند. از ديدگاه حكما، غذا علاوه بر اينكه انرژي لازم براي سوخت و ساز و ترميم بافت‌ها را تأمين مي‌كند، بر روي كل بدن اثرات مثبت و منفي از خود بر جاي مي‌گذارد و جسم و روان فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد، بنابراين دقت در انتخاب غذا براي تعادل مزاج اهميت خاصي دارد. همچنان كه در سوره عبس آمده است: «فلينظر الانسان الي طعامه»، انسان بايد با دقت به غذاي خود بنگرد، از اين‌رو در طب سنتي غذاها به مواردي دسته‌بندي شده‌اند كه اهم آنها را به اختصار در ذيل آورده‌ايم و سپس جدول 18 گانه غذا را در ادامه مطلب مشاهده خواهيد نمود.
لطيف: غذايي است كه وقتي بدن روي آن اثر مي‌كند، به سرعت هضم شده و مورد استفاده اندام‌ها قرار مي‌گيرد و بدن آن را به سرعت آماده مصرف مي‌كند. اين دسته از غذاها براي افرادي كه به تازگي از بيماري بهبود يافته‌اند يا افرادي كه متفكر هستند و نمي‌‌خواهند مواد زائد در بدنشان تجمع يابد مناسب هستند، مثل زرده تخم‌مرغ عسلي.
كثيف: غذاهاي درهم فشرده كه بدن ما براي استفاده از اين غذاها بايد زحمت زيادي متحمل شود و مواد زائد آنها هم زياد است. اين گروه غذاها براي افرادي كه كار زيادي انجام مي‌دهند يا ورزشكاران مناسب است، مثل گوشت گوساله.
معتدل: براي افراد با مزاج معتدل و فعاليت متوسط مناسب است.
صالح الكيموس: بعضي غذاها بعد از هضم به ميزان متناسبي اخلاط (دم و بلغم، صفرا و سودا) از آنها حاصل مي‌شود و مزاج فرد را تغيير فاشح نمي‌دهند. در واقع كيموس خوب توليد مي‌كنند.
فاسد الكيموس: غذاهايي كه ميزان كمي خون و يا ميزان زيادي صفرا توليد مي‌كنند كه مزاج فرد را از حالت تعادل خارج مي‌كنند و در صورت استفاده مكرر از آنها بيماري پديد مي‌آيد مثل سوسيس، كالباس، قارچ، پنير و كشك.
كثيرالغذا: اين نوع غذاها مقادير زيادي اخلاط و همچنين انرژي زيادي توليد مي‌كنند و در صورت مصرف آنها بدن تا زمان قابل توجهي سير مي‌شود.
قليل الغذا: غذايي كه انرژي كمي مي‌دهد و بيشتر شكم پر كن است.
نكته:
لازم به ذكر است كه متخصصان تغذيه امروزي تمام مطالب ارائه شده در طب سنتي قديم را قبول ندارند. به عنوان مثال در طب سنتي مصرف ماست و ترشي را مضر مي‌دانستند كه امروزه معتقدند مشكلي براي مصرف ندارند. مثال ديگر نوشيدن چاي سالم (بدون مواد افزودني) است كه براي اكثريت افراد مناسب دانسته مي‌شود. بنابراين ممكن است مطالبي تحت عنوان طب سنتي در اين مقاله و مقالات مشابه در اين مجله ارائه شود كه از ديدگاه علم امروزي تغذيه قبول نشود.
جدول اقسام هجده‌گانه غذا از ديدگاه طب سنتي:
طيف صالح الكيموس كثيرالغذا مانند زرده تخم‌مرغ عسلي و گوشت كبك
لطيف صالح الكيموس قليل الغذا مانند انار، سيب و كاهو
لطيف صالح الكيموس متوسط الغذا مانند نان گندم مرغوب
كثيف صالح الكيموس كثيرالغذا مانند تخم‌مرغ نيمرو
كثيف صالح الكيموس قليل الغذا مانند پنير تازه
كثيف صالح الكيموس متوسط الغذا مانند گوشت گوساله
معتدل صالح الكيموس كثيرالغذا مانند گوشت بره يكساله
معتدل صالح الكيموس قليل الغذا مانند شلغم
معتدل صالح الكيموس متوسط الغذا مانند گوشت بچه شتر
لطيف فاسد الكيموس كثيرالغذا مانند جگر سفيد
لطيف فاسد الكيموس قليل الغذا مانند ترب و پياز و هر چيز تند و تيز
لطيف فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند نان فتير تخمير نشده
كثيف فاسد الكيموس كثيرالغذا مانند گوشت مانده
كثيف فاسد الكيموس قليل الغذا مانند گوشت نمك سودشده
كثيف فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند كلم
معتدل فاسد الكيموس كثير الغذا مانند كلم سنگ
معتدل فاسد الكيموس قليل الغذا مانند زردك
معتدل فاسد الكيموس متوسط الغذا مانند ماهي خشك كرده و دودي
خاصيت مزه‌ها:
هر يك از مزه‌ها در طب سنتي، داراي مزاج خاصي هستند و افراد بايد بر طبق مزاج خود به ميزان متعادل مصرف كنند. خاصيت هر يك از 5 نوع مزه اصلي را به اختصار در ذيل آورده‌ايم:
ترش: مواد ترش مثل آبغوره، آبليمو، سركه و سماق بعد از ورود به بدن خشكي و سردي را افزايش مي‌دهند و هر چه ترشي آن بيشتر باشد سردي و خشكي آن افزايش مي‌يابد. افراط در استفاده از اين مواد تأثير منفي بر دستگاه تنفسي و عصبي داشته و سرفه را افزايش مي‌دهد و بخصوص افراد سوداوي از مصرف آنها صدمه مي‌بينند.
تلخ: اين مواد گرمي و خشكي بدن را افزايش مي‌دهند، خون را رقيق نموده و شوينده و پاك‌كننده دستگاه گوارش از مواد زائد بلغمي هستند.
شيرين: مواد شيرين گرم و تر بوده و غذاي مناسبي بعد از گوشت و نان هستند. البته منظور از شيريني، مواد طبيعي است.
شور: مواد شور گرم خشك هستند. نمك طعام مهم‌ترين شوري است و مصرف به اندازه آن بلغم را از بين مي‌برد و باعث افزايش اشتها مي‌شود.
تند: اين مواد گرم و خشك هستند. مصرف گاهگاه آن براي افراد بلغمي مناسب است.
مواد بي‌مزه: مواد بي‌مزه سرد و تر هستند و مصرف بيش از اندازه آنها انرژي بدن و اعضا را كاهش مي‌دهد.
دو نوع چاي گياهي سنتي:
چاي پونه: 1 قاشق غذاخوري پونه را به همراه مقداري نبات در يك قوري (2 ليوان ) آب سرد بريزيد.
خاصيت: طبيعت معتدل و اندكي گرم، ضد اسهال و استفراغ، ضد نفخ معده، مقوي معده، خوشبوكننده دهان، آرام‌كننده روده‌ها، رفع ناراحتي ريوي و آسم، تنگي تنفس و ضد سرفه.
چاي دارچين: چند تكه دارچين آسياب نشده را به همراه مقداري نبات در يك قوري (2 ليوان) آب سرد بريزيد.
خاصيت: طبع گرم و خشك، محرك اعصاب، شستشو دهنده كليه، پا دردهاي رطوبتي، اشتهاآور، ضد دلهره، ضد بوي دهان و تقويت كبد و معده.
منبع: دنیای تغذیه ش 116
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر