نوشته : دكترفرزاد شيدفر دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران دكتر حسن مظفري خسروي دانشيار دانشگاه علوم پزشكي يزد
گاستروآنتريت حاد
فرم حادي از اسهال و استفراغ، معمولاً به يك بيماري ويروسي مربوط مي‌شود که در طي دوران شيرخوارگي و اوايل کودکي شايع است. اين بيماري به موکوس روده‌اي آسيب مي‌رساند و سطح جذب را کاهش مي‌دهد. لاکتاز (آنزيم مورد نياز براي هضم قند لاکتوز موجود در شير) که در لبه برسي موکوس روده وجود دارد، فعاليتش طي مراحل حاد گاستروآنتريت و دوره نقاهت کاهش مي‌يابد. علاوه بر اين، به دليل افزايش حرکات دستگاه گوارش در طي گاستروآنتريت، ممکن است زمان کافي براي جذب وجود نداشته باشد.
غذاهاي چرب اغلب اسهال را بدتر کرده و تخليه معده را آهسته مي‌کند، که ممکن است استفراغ را افزايش دهد. بنابراين بهتر است غذاهاي کم چرب و داراي مقادير بالاي اوليگوساكاريد، گلوکز و نشاسته در طي و بلافاصله بعد از آن داده شود.
مداخله و آموزش
مرکز کنترل و پيشگيري از ديابت بر اساس وجود و ميزان دهيدراسيون (از دست دهي آب) توصيه‌هاي خاصي را درباره درمان
گاستروآنتريت حاد در کودکان در ايالات متحده ارائه داده که در زير خلاصه شده است. در مرحله رهيدراسيون( باز گرداندن آب از دست رفته بدن)، کمبود مايعات در يک دوره تقريباً
3 تا 4 ساعته جايگزين شده و وضعيت هيدراسيون کافي حاصل مي‌شود. سپس مرحله حفظ دنبال مي‌شود. زمانيکه حفظ مايعات و انرژي فراهم مي‌گردد، تغذيه نبايد محدود شود. تغذيه با شير مادر بايد حتي در طي رهيدراسيون، در تمام طول درمان ادامه يابد و تغذيه با بطري بايد سريعاً با پايان رهيدراسيون از سر گرفته شود.
بيشتر شيرخواران تغذيه شده با بطري، فرمولاي (شير خشك) حاوي مقادير بالاي لاکتوز را تحمل مي‌کنند، اگرچه شيرخواران داراي سوء تغذيه شديد، اسهال يا آنتروپاتي (بيماري مجراي گوارشي) ممکن است از فرمولاي بدون لاکتوز سود ببرند.
کودکاني که غذاهاي جامد يا نيمه جامد دريافت مي‌کنند، بايد به دريافت رژيم معمولي خود در طي دوره‌هاي اسهال ادامه دهند.
از مصرف نوشيدني‌هاي کربناته (گازدار)، آبميوه، نوشابه‌هاي ميوه‌اي، دسرهاي ژلاتين و ديگر مايعات و غذاهاي حاوي مقادير بالاي قندهاي ساده بايد اجتناب شود، زيرا ممکن است منجر به اسهال اسموتيک شود. اغلب توصيه مي‌شود که دريافت چربي محدود شود، اما شواهد باليني زيادي در مورد اثر محدوديت چربي بر كاهش اسهال وجود ندارد. رژيم‌هاي محدود مثل BRAT* (موز، برنج، سس سیب و نان تست) معمولاً توصيه مي‌شود. اين رژيم‌ها، محدوديت‌هاي زيادي دارند و ممکن است منجر به كمبودهاي تغذيه‌اي شوند. خصوصاً اگر شيرخوار يا کودک از دوره‌هاي تکراري گاستروآنتريت رنج مي‌برد.
کودکان داراي اسهال اما با حداقل دهيدراسيون يا بدون آن، بايد به دريافت يک رژيم متناسب با سن به همراه مايعات بيشتر، به منظور جايگزيني مقادير از دست رفته ادامه دهند. محلول رهيدراسيون خوراکي تجاري (ORS) براي جايگزين کردن مايعات ترجيح داده مي‌شود.
بعضي کودکان نسبت به طعم نمکي محلول ORS اعتراض دارند. اگر محلول‌ها بسيار خنك شوند، ممکن است بهتر پذيرفته شوند. بعضي از محلول‌هاي تجاري به منظور بهبود پذيرش، طعم دار مي‌شوند.
بعضي شواهد وجود دارد که پره بيوتيک‌ها (عوامل غذايي نظير اوليگوفروکتوز که رشد يا فعاليت باکتري غير بيماريزا مثل بيفيدو باکتر و لاکتوباسيلي را در کولون تحريک مي‌کند) و پروبيوتيک‌ها (ميکرو ارگانيسم‌هاي زنده مثل لاکتوباسيل، بيفيدوباکتر و مخمر غير بيماريزاي ساکارومايسس بولاردي) مي‌توانند براي ايجاد ميکروفلور مفيد روده و بنابراين کاهش دوره بيماري‌هاي اسهالي استفاده شوند. هيچ توصيه خاصي براي استفاده درماني از اين مواد در اين زمان وجود ندارد. با اين حال، اسهال حاد در ميان نوزاداني که با شير مادر تغذيه مي‌شوند، شيوع کمتري دارد و اين يک دليل عالي براي پيشرفت تغذيه با شير مادر است.
اسهال مي‌تواند ناشي از سوء جذب سوربيتول و فروکتوز در آبميوه باشد. اگر اسهال مزمن است، دريافت آبميوه توسط کودک بايد ارزيابي شود.
حساسيت غذايي
در نوزادان و کودکان کم سن، علائم حساسيت غذايي يا آلرژي (يک واکنش ايمنولوژيک نسبت به هضم غذا يا مواد افزوده شده به غذا) مي‌تواند شامل آنافيلاکسي، نارسايي رشد، استفراغ، درد شکم، اسهال، گرفتگي بيني، سينوزيت، عفونت گوش مياني، سرفه، خس‌خس سينه، خارش، کهير و درماتيت آتوپيک باشد. سفيده تخم مرغ، شيرگاو، بادام زميني، مغزهاي گياهي و صدف، شايع‌ترين غذاهاي آلرژي‌زا براي کودکان هستند.
مداخله و آموزش
مادري كه نوزادي را شير مي‌دهد و در معرض خطر بالاي حساسيت غذايي است ممکن است لازم باشد در طي شيردهي از مصرف غذاهاي آلرژي‌زا اجتناب کند. اجتناب از اين غذاها براي مادري که نوزادي را شير مي‌دهد و در معرض کمتر خطر آلرژي است، نيازي نيست. مگر اينکه شواهد نشان دهد که شيرخوار او علائم آلرژي را نشان مي‌دهد. تعداد قابل توجهي از نوزاداني که به شير گاو آلرژي دارند به سويا نيز آلرژي دارند و بنابراين ممکن است فرمولاي سويا را تحمل نکنند. فرمولاي پروتئين هيدروليز شده (فرمي که پروتئين شکسته شده و بنابراين ملکول‌هاي بزرگ پروتئين وجود ندارد تا پاسخ آلرژيک را تحريک کند) نظير نوترامين اغلب براي نوزادان داراي علائم آلرژيک به کار برده مي‌شود. حدود
85 درصد کودکان داراي آلرژي به شير، طي 3 سال اول زندگي دچار اختلال رشد مي‌شوند. بازگرداندن شير يا هر آلرژن احتمالي به رژيم، بايد در کلينيک انجام شود، جايي که در آن اپي‌نفرين، مايعات داخل وريدي و احياء تنفس قابل دسترس باشد.
نارسايي رشد
واژه نارسايي رشد در مورد نوزاداني به کار مي‌رود که از دست دهي مداوم وزن داشته يا در افزايش وزن به ميزان مناسب ناتوان هستند. اين شرايط ناشي از فراهم شدن ناکافي غذا يا وجود بيماري در شيرخوار است. نارسايي رشد ارگانيک، شرايطي است که علت فيزيولوژيک براي نارسايي رشد شيرخوار وجود دارد.
توليد ناکافي شير توسط مادران شيرده و سيستيک فيبروزيس در شيرخوار، دو نمونه از اين شرايط هستند. زمانيکه علت فيزيکي وجود ندارد، شيرخوار داراي نارسايي رشد غير ارگانيک مي‌باشد. نقص در ارتباط مادر- کودک، اطلاعات ناکافي والدين يا پرستار (مراقب کودک) و مهارت‌هاي ضعيف والدين، از علل عمده نارسايي رشد غير ارگانيک است.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۹
فرم حادي از اسهال و استفراغ، معمولاً به يك بيماري ويروسي مربوط مي‌شود که در طي دوران شيرخوارگي و اوايل کودکي شايع است. اين بيماري به موکوس روده‌اي آسيب مي‌رساند و سطح جذب را کاهش مي‌دهد. لاکتاز (آنزيم مورد نياز براي هضم قند لاکتوز موجود در شير) که در لبه برسي موکوس روده وجود دارد، فعاليتش طي مراحل حاد گاستروآنتريت و دوره نقاهت کاهش مي‌يابد. علاوه بر اين، به دليل افزايش حرکات دستگاه گوارش در طي گاستروآنتريت، ممکن است زمان کافي براي جذب وجود نداشته باشد.
غذاهاي چرب اغلب اسهال را بدتر کرده و تخليه معده را آهسته مي‌کند، که ممکن است استفراغ را افزايش دهد. بنابراين بهتر است غذاهاي کم چرب و داراي مقادير بالاي اوليگوساكاريد، گلوکز و نشاسته در طي و بلافاصله بعد از آن داده شود.
مداخله و آموزش
مرکز کنترل و پيشگيري از ديابت بر اساس وجود و ميزان دهيدراسيون (از دست دهي آب) توصيه‌هاي خاصي را درباره درمان
گاستروآنتريت حاد در کودکان در ايالات متحده ارائه داده که در زير خلاصه شده است. در مرحله رهيدراسيون( باز گرداندن آب از دست رفته بدن)، کمبود مايعات در يک دوره تقريباً
3 تا 4 ساعته جايگزين شده و وضعيت هيدراسيون کافي حاصل مي‌شود. سپس مرحله حفظ دنبال مي‌شود. زمانيکه حفظ مايعات و انرژي فراهم مي‌گردد، تغذيه نبايد محدود شود. تغذيه با شير مادر بايد حتي در طي رهيدراسيون، در تمام طول درمان ادامه يابد و تغذيه با بطري بايد سريعاً با پايان رهيدراسيون از سر گرفته شود.
بيشتر شيرخواران تغذيه شده با بطري، فرمولاي (شير خشك) حاوي مقادير بالاي لاکتوز را تحمل مي‌کنند، اگرچه شيرخواران داراي سوء تغذيه شديد، اسهال يا آنتروپاتي (بيماري مجراي گوارشي) ممکن است از فرمولاي بدون لاکتوز سود ببرند.
کودکاني که غذاهاي جامد يا نيمه جامد دريافت مي‌کنند، بايد به دريافت رژيم معمولي خود در طي دوره‌هاي اسهال ادامه دهند.
از مصرف نوشيدني‌هاي کربناته (گازدار)، آبميوه، نوشابه‌هاي ميوه‌اي، دسرهاي ژلاتين و ديگر مايعات و غذاهاي حاوي مقادير بالاي قندهاي ساده بايد اجتناب شود، زيرا ممکن است منجر به اسهال اسموتيک شود. اغلب توصيه مي‌شود که دريافت چربي محدود شود، اما شواهد باليني زيادي در مورد اثر محدوديت چربي بر كاهش اسهال وجود ندارد. رژيم‌هاي محدود مثل BRAT* (موز، برنج، سس سیب و نان تست) معمولاً توصيه مي‌شود. اين رژيم‌ها، محدوديت‌هاي زيادي دارند و ممکن است منجر به كمبودهاي تغذيه‌اي شوند. خصوصاً اگر شيرخوار يا کودک از دوره‌هاي تکراري گاستروآنتريت رنج مي‌برد.
کودکان داراي اسهال اما با حداقل دهيدراسيون يا بدون آن، بايد به دريافت يک رژيم متناسب با سن به همراه مايعات بيشتر، به منظور جايگزيني مقادير از دست رفته ادامه دهند. محلول رهيدراسيون خوراکي تجاري (ORS) براي جايگزين کردن مايعات ترجيح داده مي‌شود.
بعضي کودکان نسبت به طعم نمکي محلول ORS اعتراض دارند. اگر محلول‌ها بسيار خنك شوند، ممکن است بهتر پذيرفته شوند. بعضي از محلول‌هاي تجاري به منظور بهبود پذيرش، طعم دار مي‌شوند.
بعضي شواهد وجود دارد که پره بيوتيک‌ها (عوامل غذايي نظير اوليگوفروکتوز که رشد يا فعاليت باکتري غير بيماريزا مثل بيفيدو باکتر و لاکتوباسيلي را در کولون تحريک مي‌کند) و پروبيوتيک‌ها (ميکرو ارگانيسم‌هاي زنده مثل لاکتوباسيل، بيفيدوباکتر و مخمر غير بيماريزاي ساکارومايسس بولاردي) مي‌توانند براي ايجاد ميکروفلور مفيد روده و بنابراين کاهش دوره بيماري‌هاي اسهالي استفاده شوند. هيچ توصيه خاصي براي استفاده درماني از اين مواد در اين زمان وجود ندارد. با اين حال، اسهال حاد در ميان نوزاداني که با شير مادر تغذيه مي‌شوند، شيوع کمتري دارد و اين يک دليل عالي براي پيشرفت تغذيه با شير مادر است.
اسهال مي‌تواند ناشي از سوء جذب سوربيتول و فروکتوز در آبميوه باشد. اگر اسهال مزمن است، دريافت آبميوه توسط کودک بايد ارزيابي شود.
حساسيت غذايي
در نوزادان و کودکان کم سن، علائم حساسيت غذايي يا آلرژي (يک واکنش ايمنولوژيک نسبت به هضم غذا يا مواد افزوده شده به غذا) مي‌تواند شامل آنافيلاکسي، نارسايي رشد، استفراغ، درد شکم، اسهال، گرفتگي بيني، سينوزيت، عفونت گوش مياني، سرفه، خس‌خس سينه، خارش، کهير و درماتيت آتوپيک باشد. سفيده تخم مرغ، شيرگاو، بادام زميني، مغزهاي گياهي و صدف، شايع‌ترين غذاهاي آلرژي‌زا براي کودکان هستند.
مداخله و آموزش
مادري كه نوزادي را شير مي‌دهد و در معرض خطر بالاي حساسيت غذايي است ممکن است لازم باشد در طي شيردهي از مصرف غذاهاي آلرژي‌زا اجتناب کند. اجتناب از اين غذاها براي مادري که نوزادي را شير مي‌دهد و در معرض کمتر خطر آلرژي است، نيازي نيست. مگر اينکه شواهد نشان دهد که شيرخوار او علائم آلرژي را نشان مي‌دهد. تعداد قابل توجهي از نوزاداني که به شير گاو آلرژي دارند به سويا نيز آلرژي دارند و بنابراين ممکن است فرمولاي سويا را تحمل نکنند. فرمولاي پروتئين هيدروليز شده (فرمي که پروتئين شکسته شده و بنابراين ملکول‌هاي بزرگ پروتئين وجود ندارد تا پاسخ آلرژيک را تحريک کند) نظير نوترامين اغلب براي نوزادان داراي علائم آلرژيک به کار برده مي‌شود. حدود
85 درصد کودکان داراي آلرژي به شير، طي 3 سال اول زندگي دچار اختلال رشد مي‌شوند. بازگرداندن شير يا هر آلرژن احتمالي به رژيم، بايد در کلينيک انجام شود، جايي که در آن اپي‌نفرين، مايعات داخل وريدي و احياء تنفس قابل دسترس باشد.
نارسايي رشد
واژه نارسايي رشد در مورد نوزاداني به کار مي‌رود که از دست دهي مداوم وزن داشته يا در افزايش وزن به ميزان مناسب ناتوان هستند. اين شرايط ناشي از فراهم شدن ناکافي غذا يا وجود بيماري در شيرخوار است. نارسايي رشد ارگانيک، شرايطي است که علت فيزيولوژيک براي نارسايي رشد شيرخوار وجود دارد.
توليد ناکافي شير توسط مادران شيرده و سيستيک فيبروزيس در شيرخوار، دو نمونه از اين شرايط هستند. زمانيکه علت فيزيکي وجود ندارد، شيرخوار داراي نارسايي رشد غير ارگانيک مي‌باشد. نقص در ارتباط مادر- کودک، اطلاعات ناکافي والدين يا پرستار (مراقب کودک) و مهارت‌هاي ضعيف والدين، از علل عمده نارسايي رشد غير ارگانيک است.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۹
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر