نوشته : گفتگو: راضيه غنجي
مقدمهيكي از بحث‌هاي داغ كه اغلب افراد در ميهماني‌ها و سر سفره‌هاي رنگين غذا، راجع به آن به بحث و گفتگو مي‌نشينند، مرغ‌هاي هورموني و عوارض ناشي از هورمون بر روي بدن است. همين امر، نگراني‌هايي براي مصرف مرغ به وجود آورده و باعث مي‌شود افراد از خوردن آن لذت كافي نبرند.
اما آيا واقعا به مرغ‌ها هورمون اضافه مي‌شود و آيا عوارضي مانند موهاي زائد، با هورمون‌ها در ارتباط است؟ آيا نظارتي بر روي افزودن اين مواد به مرغ‌ها و طيور وجود دارد و ...
براي رفع اين ابهامات، موضوع اين شماره از برداشت آزاد را به مرغ‌هاي هورموني اختصاص داديم و اميدواريم شما خوانندگان گرامي از اين گفتگو، استفاده كافي را ببريد.
در تهيه و تنظيم اين گزارش، اساتيد و صاحبنظران زير با ما همكاري داشته‌اند:
دكتر نوردهر ركني، استاد صنايع گوشت دانشگاه تهران
دكتر اميرهوشنگ احساني؛ متخصص پوست و عضو هيأت علمي دانشكده علوم پزشكي دانشگاه تهران
دكتر عباسعلي مطلبي؛ دكتراي تخصصي بهداشت مواد غذايي
دكتر رامين خاكسار؛ مدير گروه علوم و صنايع غذايي دانشكده علوم پزشكي دانشگاه شهيد بهشتي
دكتر علي هاشمي؛ كارشناس دفتر طيور سازمان دامپزشكي كشور
دكتر نوردهر ركني استاد صنايع گوشت دانشگاه تهران در خصوص مرغ‌هاي هورموني و همين طور هورمون‌ها گفت: بعضي از هورمون‌ها روند رشد را تسريع مي‌كنند و مرغداران براي اينكه در كوتاه‌‌ترين زمان رشد را تقويت كنند، از آن استفاده مي‌كنند. جوجه‌اي كه به آن هورمون اضافه شده را مي‌توان در زمان كمتري به كشتارگاه رساند؛ اين هورمون‌ها كه هورمون‌هاي جنسي هستند مي‌توانند براي مصرف كننده مخاطره آميز باشد؛ مثلا در خانم‌ها باعث رويش موهاي زائد در صورت‌شان شود.
وي در خصوص اين گونه مرغ‌ها در كشور تصريح كرد: درباره ايران بايد گفت از آنجايي كه هورمون‌ها بسيار گرانند، مرغداران از آنها استفاده نمي‌كنند و به جاي آن از آنتي‌بيوتيك‌هاي ارزان قيمت استفاده مي‌شود. اين آنتي بيوتيك‌ها افزايش دهنده رشد نيستند، بلكه از بيماري‌هاي باكتريايي و بيمار شدن مرغ‌ها جلوگيري مي‌كنند و تا حد كمي به طور غيرمستقيم رشد مرغ‌ها را بهتر مي‌كنند.
وي افزود: در كشورهايي همچون آمريكا و كشورهاي اروپايي اين هورمون‌ها به مرغ اضافه مي‌شود كه در آنجا هم غير مجاز است.
دكتر ركني در خصوص جنس هورمون‌هايي كه به مرغ‌ها افزوده مي‌شود، گفت: اكثر اين هورمون‌ها جنسي هستند كه بيشتر در پوست مرغ‌ها تزريق مي‌شوند و با اسامي تجاري به فروش مي‌رسند مثل هورمون، تستوسترون (هورمون مردانه) كه باعث رشد موهاي زائد به خصوص در صورت زنان مي‌شود.
دكتر امير هوشنگ احساني؛ متخصص پوست و عضو هيأت علمي دانشكده علوم پزشكي دانشگاه تهران در خصوص رشد موهاي زائد در خانم‌ها و ارتباط آن با هورمون‌ها گفت: رشد موهاي زائد به دليل اشكالاتي در تخمدان خانم‌ها و غدد فوق كليوي آنها و گاه به دلايل ارثي و ژنتيكي، در نواحي مردانه (مثل ناحيه چانه، سبيل، اطراف سينه و ناف) است.
وي افزود: در اين خانم‌ها مواردي مانند عادت ماهيانه، وجود آكنه در صورت و بدن، ريزش موي تيپ مردانه، ريزش موي جلوي سر و كاهش آن بايد بررسي شود تا علت اين مشكل مشخص گردد كه آيا موارد هورموني است يا به دليل مصرف داروهايي است كه باعث پر مويي مي‌شوند (مثل داروهاي آندروژن‌دار، يا هورمون‌هاي مردانه، قرص‌‌هاي كورتون‌دار، استروئيدها و ... ) و يا علل ديگر.
دكتر عباسعلي مطلبي، دكتراي بهداشت مواد غذايي، در خصوص هورمون‌ها گفت: هورمون‌ها در گروه‌هاي دارويي دسته‌بندي مي‌شوند و كاربردهاي متفاوت و مختلفي دارند. بخشي از انواع هورمون‌ها براي بلوغ زودرس استفاده مي‌شود و هورمون‌هايي از خانواده پروژسترون، تستوسترون هستند. گروه ديگري از هورمون‌ها به هورمون رشد معروفند و روند رشد را تسريع مي‌كنند كه در قالب افزودني‌ها و به صورت تزريقي استفاده مي‌شوند.
دكتر مطلبي با اشاره به اينكه در حال حاضر رئيس كل جامعه دامپزشكان است و همچنين به عنوان مسؤول تحقيقات در مجموعه خانواده جهاد كشاورزي مشغول فعاليت مي‌باشد، تاكيد كرد: اين ذهنيت كه به مرغ‌ها هورمون اضافه مي‌شود، ذهنيتي غلط است، و ما به دو دليل در كشورمان اصلا از هورمون براي تحريك رشد دام‌ها و طيور استفاده نمي‌كنيم. دليل اول جنبه شرعي آن است. ما معتقديم براي رشد نبايد از ماده‌اي استفاده كنيم كه آن ماده از يك طرف باعث افزايش وزن يك موجود زنده بشود و از طرف ديگر براي مصرف كننده به عنوان باقيمانده ضرر و زيان داشته باشد. از طرفي، آزمايش‌هاي تخصصي براي كنترل و تشخيص استفاده از هورمون‌ها در گوشت قرمز و مرغ انجام مي‌شود. در خصوص واردات نيز سازمان دامپزشكي كشور سيستم كنترلي گسترده‌اي دارد.
وي ادامه داد: توليد كننده‌ها و پرورش دهنده‌‌هايي كه دام و طيور پرورش مي‌دهند، همچنين داروخانه‌هاي دامپزشكي كه داروها و افزودني‌هاي دامي عرضه مي‌كنند، كاملا كنترل شده و مضرات مربوط به استفاده از هورمون‌ها به آنها توضيح و تذكر داده مي‌شود. همچنين دامپزشكي بخشي به عنوان كنترل باقيمانده‌ها دارد كه در اين زمينه از گوشت مرغ نمونه گرفته و آزمايش مي‌شود. قطعا اگر كسي دچار اين اشتباه بشود و در پرورش دام و طيور از هورمون‌ها استفاده كند، با او برخورد جدي مي‌شود.
اين عضو شوراي مركزي سازمان نظام دامپزشكي تصريح كرد: مصرف كنندگان مي‌توانند با خيال راحت از فرآورده‌هاي دامي از جمله مرغ استفاده كنند، چرا كه در كشتارگاه مجاز و قانوني و تحت نظر دامپزشكان، كشتار و تحت نظارت سازمان دامپزشكي، بسته‌بندي مي‌شوند. پس با اين سيستم نظارتي چطور ممكن است مرغي وارد بازار شود كه حامل ماده‌اي مضر براي مصرف‌كنندگان باشد.
دكتر مطلبي در پاسخ به سوال خبرنگار دنياي تغذيه كه چرا اين ذهنيت در افراد وجود دارد كه مرغ‌هاي هورموني در بازار عرضه مي‌شود، خاطر نشان كرد: در جامعه در بين برخي از افراد نوعي اين گونه جا افتاده است مردي كه خصوصيات زنانه در او مشاهده مي‌شود يا زني كه خصوصيات مردانه در او جود دارد، گوشت و مرغي مصرف كرده است كه هورمون داشته است. حتي از لوازم آرايشي و انواع كرم‌ها كه توسط خانم‌ها مصرف مي‌شود نيز مي‌توان برايش جاي شبهه و سوال گذاشت كه اين عوارض را ايجاد كند تا شرايط ژنتيكي و فيزيولوژيكي. احساس مي‌شود كه برخي با طرح چنين موضوعاتي چه بسا تلاش مي‌كنند تمايل مردم به استفاده از گوشت مرغ را به هم بزنند و آنها را به سمت مصرف گوشت قرمز و يا استفاده از غذاهاي آماده به شكل ديگر منحرف كنند. اين بحث‌ها نوعا مطرح بوده و ما سال‌هاي سال كارهاي پژوهشي زيادي انجام داديم كه ببينيم آيا گوشتي كه از مرغداري بيرون مي‌آيد، باقيمانده هورموني دارد يا نه و در تحقيقات‌مان به چيزي نرسيديم.
وي افزود: همه مزارع كشاورزي تحت كنترل نظر دكتراي دامپزشكي هستند و آن كارشناس بايد مسؤول و پاسخگو باشد. اين نكته را هم نبايد فراموش كرد كه تزريق هورمون به مرغ مقرون به صرفه نيست و براي مرغدار به صرفه نيست كه به مرغ‌ها هورمون تزريق كنند.
رامين خاكسار، مدير گروه علوم و صنايع غذايي دانشكده علوم پزشكي دانشگاه شهيد بهشتي در اين باره گفت: تزريق هورمون به مرغ به خاطر رشد هرچه سريع‌تر آن است؛ اما از نظر اقتصادي اصلا مقرون به صرفه نيست. وي تاكيد كرد: قيمت تمام شده مرغي كه هورمون دارد، بالاتر است و به همين دليل توجيه اقتصادي ندارد؛ پس انگيزه‌اي براي اين تقلبات وجود ندارد.
وي همچنين در مورد آنتي بيوتيك‌ها گفت: دامدارهايي كه براي پرورش دام خود از آنتي‌بيوتيك‌ها استفاده مي‌كنند، چند روز قبل از كشتار دام بايد آن را قطع كنند تا بدن دام و طيور عاري از آنها باشد. بعضا ديده مي‌شود مصرف اين آنتي‌بيوتيك‌ها تا آخرين روز ادامه مي‌يابد و بيماري كه قبلا با مصرف آنتي‌بيوتيك درمان مي‌شد، با خوردن اين مرغ‌ها بدنش مقاوم مي‌شود.
دكتر علي هاشمي، كارشناس دفتر طيور سازمان دامپزشكي كشور گفت: ساختار هورمون‌ها استروئيدي يا از اسيدهاي آمينه است كه توسط غدد درون‌ريز توليد و ترشح شده و به كمك خون به سلول‌هاي بافت‌هاي مختلف يعني محل فعاليت فيزيولوژي ترشح مي‌شوند و نقش خود را از طريق تنظيم ميزان سنتز و فعاليت آنزيم‌ها ايفا مي‌كنند. هورمون‌ها قبل از اينكه توسط سلول‌هاي هدف به مصرف برسند وارد جريان خون مي‌شوند؛ به طوري كه غلظت هر هورمون در خون نموداري از فعاليت غده ترشح كننده آن است.
وي افزود با توجه به اينكه هورمون مورد نياز سلول‌ها از لحاظ كمي بسيار ناچيز است، ميزان غلظت هورمون‌ها در جريان خون بسيار كم مي‌باشد چنانكه مقدار هورمون‌هاي پروتئيني موجود در خون حدود 10 به توان منهاي 12 الي 10 به توان منهاي 10 است.
دكتر هاشمي در پاسخ به سوال خبرنگار دنياي تغذيه مبني بر اينكه آيا در ايران به مرغ‌ها هورمون تزريق مي‌شود، گفت: در طول مدت تشكيل سازمان دامپزشكي كشور هيچ‌گونه واردات هورمون، چه براي دام و چه براي طيور و ساير حيوانات صادر نشده و براي آن ممنوعيت قانوني اعلام شده است. اگر هم چيزي در ايران باشد، به صورت قاچاق و غيرقانوني وارد شده است كه در صورت مشاهده توسط مجريان و مسؤولان سازمان و همكاران ما در سطح كشور با آنها برخورد مي‌شود.
اين كارشناس تاكيد كرد: تزريق هورمون به دام و طيور براي صنعت دام و طيور كشور صرفه اقتصادي ندارد.
وي در پاسخ به سوال خبرنگار دنياي تغذيه مبني بر اينكه چرا مردم بر اين باورند كه به مرغ‌ها هورمون تزريق مي‌شود، گفت: متاسفانه اين ساخته و پرداخته ذهن مردم است و به صورت عوامانه به اين مسأله نگاه مي‌شود. اختلالات هورموني خانم‌ها مي‌تواند به دليل مصرف سبزيجات و غذاهاي حساسيت‌زا باشد كه غدد درون ريز را تحريك مي‌كنند و اختلالات هورموني را نمي‌توان به مصرف هورمون ربط داد.
وي افزود: طول دوره پرورش طيور بين 55 تا 60 روز است كه در اين مدت مرغ بايد بين 5/2 تا 3 كيلوگرم وزن داشته باشد و اگر اين زمان بيشتر شود، ميزان چربي زيادتر مي‌شود و ربطي به هورمون ندارد.
جمع‌بندي
مرغ های هومورنی یکی از دغدغه های تغذیه ای بسیاری از مردم است که باعث می شود با نگرانی مرغ را مصرف کنند و یا تغییرات هورمونی مثل رشد موهای زائد را از پيامدهاي مصرف مرغ های هورمونی بدانند؛ اما در گفتگویی باکارشناسان دام و طیور و پزشکان در برداشت آزاد این شماره دنیای تغذیه به این نتیجه رسیدیم که تولید مرغ‌های هورمونی به دو دلیل عمده در ایران صورت نمی گیرد: اول اینکه تزریق هورمون به مرغ به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و مرغداران انگیزه ای برای تزریق هورمون ندارند و دوم اینکه نظارت های جدی از سوی سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت در این امر صورت می گیرد. بنابراین پرورش مرغ های هورمونی در ایران شایعه یا بهتر بگوییم توهمی بیش نیست و مردم عزیزمان با خیال راحت می توانند مرغ را به عنوان یک منبع خوب پروتئین مصرف کنند.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۷
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر