نوشته : دكتر سيدمرتضي صفوي متخصص تغذيه، عضو هيأت علمي دانشگاه مشاور معاون سلامت
تجمع پروتئينهاي كدر شده در لنز چشم به كدورت عدسي چشم مي‌انجامد و باعث كاتاراكت مي‌شود.بالا رفتن سن و سالمندي شايع‌ترين علت كاتاراكت است. علت‌هاي ديگري نيز در ايجاد كاتاراكت موثر تشخيص داده شده‌اند كه مهمترين آنها، تروما، توكسين‌ها، بيماري‌هاي سيستميك و توارث است. سوء تغذيه، آسيب اكسيداتيو و آسيب با اشعه فرابنفش از جمله عوامل موثر در ايجاد كاتاراكت هستند.
كاتاراكت را به دو دسته بالغ (mature) و نابالغ (Immature) تقسيم مي‌كنند. در دسته اول، همه پروتئينهاي لنز كدر مي‌شوند، ولي در حالت دوم هنوز بخشي از پروتئينهاي لنز شفاف است. تا هنگامي كه كاتاراكت به حد زيادي در لنز چشم متراكم نشود، ديده نمي‌شود. كم‌كم ديدن ته چشم مشكل مي‌شود و نهايتا رفلكس ته چشم ناپديد مي‌شود. در اين مرحله كاتاراكت mature است و مردمك چشم كاملا سفيد به نظر مي‌رسد.
كاهش حدت بينايي با تراكم كدورت در عدسي نسبت مستقيم دارد.
ميزان شيوع كاتاراكت، در افراد 65 تا 74 ساله، 50 درصد و در افراد بالاي 75 سال، 70 درصد گزارش شده است.
كاتاراكت سالمندي، عامل اصلي كاهش ديد در جهان است كه به سن شخص وابسته مي‌باشد.
جراحي كاتاراكت يكي از معمول‌ترين جراحي‌ها در بين افراد 60 ساله و بالاتر است كه 12 درصد هزينه درماني را در كشور آمريكا به خود اختصاص مي‌دهد كه تقريبا نزديك 4 بيليون دلار در هر سال است. با استفاده از مكمل‌هاي تغذيه‌اي، سالانه بيش از 2 بيليون دلار صرفه‌جويي خواهد شد.
مهمترين كاتاراكت‌هايي كه تغذيه با آنها ارتباط دارد، عبارتند از:
كاتاراكت پيري (وابسته به سن)
كاتاراكت ديابت يا بيماري قند
كاتاراكت گالاكتوزميا يا بالا رفتن ميزان گالاكتوز خون
در اين نوشتار اثر برخي از مواد مغذي را بر كاتاراكت خواهيد ديد:
ويتامين E
اين ويتامين در غلظتي بيش از پلاسما (در حدود ميكرومولار) در لنز وجود دارد و در پيشگيري از كاتاراكت بسيار موثر است.
ويتامين E باعث حفظ ويتامين‌هاي
A و C نيز مي‌شود و خاصيت آنتي اكسيداني اين ويتامين در اين محافظت، نقش عمده‌اي را ايفا مي‌كند. ويتامين E همچنين در بخش هيدروفوب (آب گريز يا چربي دوست) غشاهاي زيستي قرار مي‌گيرد و از اكسيده شدن اسيدهاي چرب PUFA (غير اشباع با چند باند دو گانه) و پروتئينهاي غني از سولفور تشكيل دهنده غشاهاي سلولي و سپتواسكلتون جلوگيري مي‌كند. از طرف ديگر باعث تجديد سيكل گلوتاتيون در لنز و زلاليه مي‌شود.
ويتامين C
در غلظت بيش از پلاسما (در حدود ميلي مولار) در لنز موجود است. به دليل خاصيت آنتي‌اكسيداني، در پيشگيري از كاتاراكت موثر است.
به اين طريق كه با اكسيژن، راديكال‌هاي آزاد اكسيژن و آب اكسيژنه واكنش مي‌دهد. در نتيجه از تجمع راديكال‌هاي آزاد جلوگيري مي‌كند و به اين طريق مانع از اكسيداسيون اسيدهاي چرب غير اشباع در ديواره سلول‌هاي لنز و در نتيجه باعث تثبيت غشاهاي سلولي مي‌شود. همچنين ويتامين C، اشعه فرابنفش را كه موجب آسيب اكسيداتيو پروتئين و پروتئاز مي‌شود، جذب مي‌كند. از طرف ديگر، ويتامينC
مانع از افزايش كلسيم درون سلول‌هاي لنز مي‌شود و از اين طريق از كاتاراكت پيشگيري مي‌كند.
ويتامين B2
گلوتاتيون ردوكتاز كه باعث نگهداري گلوتاتيون سلول مي‌شود، براي احياي گلوتاتيون نيازمند FAD (فلاوين آدنين دي نوكلئوتيد) است كه خود از ويتامين B2 ساخته مي‌شود.
گزانتوفيل‌ها
كاروتنوئيدها از منابع ويتامين A و معمول‌ترين پيگمان‌ها در طبيعت و همچنين آنتي اكسيدان‌هاي محلول در چربي هستند. از بين كاروتنوئيدها، تنها گزانتوفيل‌هاي لوتئين و زياگزانتين در لنز انسان در غلظت‌هاي بيش از پلاسما (در حدود ميكرومولار) موجودند كه در پيشگيري از كاتاراكت موثرند. به اين نحو كه از طريق گروه‌هاي هيدروكسي خود به غشاهاي سلولي پيوسته و از طريق فعاليت آنتي اكسيداني قادر به تثبيت غشاهاي سلولي هستند كه اين كار را با جلوگيري از فعال شدن اكسيژن و يا ديگر مكانيسم‌هاي موثر در تيرگي لنز انجام ميدهند. گزانتوفيل‌ها نيز در تجديد سيكل گلوتاتيون موثر هستند.
آلفا ليپوئيك اسيد
آلفا ليپوئيك اسيد يك شبه ويتامين است. آلفا ليپوئيك اسيد (ALA) و فرم احياي آن دي‌هيدروليپوئات (DHLA)، آنتي اكسيدان‌هاي قابل حل در آب و چربي هستند و با سه مكانيسم در پيشگيري از ايجاد تيرگي‌‌هاي كاتاراكت دخيلند. اول اينكه با گونه‌هاي فعال اكسيژن واكنش ميدهند و آنها را خنثي مي‌كنند. همچنين از افزايش كلسيم درون سلول لنز جلوگيري مي‌كنند و ديگر اينكه قادر به بازسازي ديگر آنتي اكسيدان‌ها از جمله گلوتاتيون و ويتامين C هستند.
سلنيوم
سلنيوم در ساختمان گلوتاتيون پراكسيداز شركت دارد. اين آنزيم درون سلول، آب اكسيژنه (H2O2) را احيا مي‌كند و مانع از تشكيل راديكال اكسيژن و در نتيجه تخريب اكسيداتيوي درون سلول مي‌شود. در خارج از سلول نيز مانع از اكسيداسيون اسيدهاي چرب موجود در فسفوليپيدهاي غشايي مي‌شود و به اين طريق نقش پيشگيري كننده در كاتاراكت دارد.
توصيه‌هاي ويژه:
1- مصرف حداقل 5/1 سهم ميوه و سبزي در روز.
2- مصرف حداقل 3- 5/1 برابر RDA از مواد مغذي آنتي اكسيدان مثل ويتامين‌هاي E و C و سلنيوم و همچنين ويتامين‌هاي گروه B.
3- به علت اثر تشديد كننده و سينرژيستي مواد مغذي در برخي موارد، استفاده از مكمل‌هاي چند گانه نسبت به مصرف هر يك از مواد مغذي به تنهايي، امتياز ويژه‌اي دارد، مثلا مصرف ويتامين‌هاي E و C به طور همزمان.
4- مصرف منابع خوب گزانتوفيل‌ها (اسفناج، كلم، گل كلم و تخم مرغ).
5- مصرف منابع آلفاليپوئيك اسيد (اسفناج، كلم، گل كلم، گوشت گاو، مخمر آبجو، دل و قلوه).
6- كنترل رژيمي بيماري‌هاي ديابت و گالاكتوزميا.
منبع: دنیای تغذیه ش ۸۷
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر