آب؛ نوشيدني بدون جايگزين

نوشته  : گفتگو: فاطمه استيري 

آب از مهم‌ترين تركيبات بدن است. متخصصان تغذيه معتقدند 80 درصد مردم همواره دچار كم‌آبي يا بي‌‌آبي مفرط هستند، اما از اين موضوع اطلاع ندارند. نوشيدني‌هاي مختلف چون قهوه، چاي، آبميوه و ... گرچه به ظاهر مفيد است، اما پاسخگوي نياز بدن به آب نيست. متخصصان آب را نوشيدني بدون جايگزين مي‌دانند و معتقدند تنها نوشيدن آب مي‌تواند كمبود بدن را جبران كند.
هضم و جذب غذا، جذب ويتامين‌ها، تسهيل گوارش، جلوگيري از ابتلا به سنگ كليه، حفظ سلامت و شادابي و زيبايي پوست كاهش دماي بدن به‌ويژه در فصل گرما، دفع سموم بدن و ... تنها با نوشيدن آب امكان‌پذير و تسهيل مي‌شود.

متخصصان تغذيه توصيه مي‌كنند با احساس اولين علائم كم‌آبي، به سرعت آب بنوشيد؛ چرا كه كم‌آبي به مراتب خطرناك‌تر از كمبود غذاست. براي حفظ سلامتي بدن، انسان بايد روزانه به مقدار مورد نياز آب بنوشد و اين ميزان بايد معادل آب دفع‌شده از بدن و تقريباً معادل 6 الي 8 ليوان آب در روز باشد. با اين حال، ميزان نوشيدن آب در شرايط مختلف و براي افراد مختلف، متفاوت است. در اين شماره در گفتگو با متخصصان تغذيه به دنبال پاسخ اين سؤال بوديم كه چرا و چه مقدار بايد آب بنوشيم؟ در تنظيم اين گزارش صاحبنظران و اساتيد گرانقدري به شرح زير با ما همكاري داشتند:
دكتر سيد مرتضي صفوي؛ متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان
دكتر حسن مظفري؛ متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي يزد
دكتر فرزاد شيدفر؛ متخصص تغذيه و استاديار دانشگاه علوم پزشكي ايران
 خانم برليانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذيه و رژيم درماني
دكتر سيد علي كشاورز؛ متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
دكتر صفوي، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان در خصوص جايگاه آب در تغذيه افراد گفت:
«آب ماده‌اي ضروري در تغذيه انسان است كه به طور خالص يا همراه با مواد غذايي مصرف مي‌شود. همچنين، از سوختن مواد غذايي شامل كربوهيدرات، پروتئين و چربي نيز مقداري آب توليد مي‌شود. آب آشاميدني، املاح را به بدن مي‌رساند. آب همراه با مواد غذايي، داراي بيشتر ويتامين‌هاي محلول در آب و املاح مواد غذايي است و دور ريختن آن موجب هدر رفتن اين تركيبات باارزش خواهد شد.
املاح معدني همراه با مواد غذايي به بافت‌هاي بدن مي‌رسند و هر كدام نقش ويژه‌اي دارند كه كمبود يا افزايش آنها سبب اختلالاتي خواهد شد. آب، پس از اكسيژن، مهم‌ترين عامل حياتي موجودات زنده، به خصوص انسان است. كمبود بسياري از مواد غذايي را مي‌توان ماه‌ها تحمل كرد. بدون غذا مي‌توان حدود پنج هفته و حتي بيشتر زنده ماند؛ ولي بدون آب بيش از شش روز نمي‌توان زنده ماند. مقدار آب در بدن، با مقدار چربي نسبت عكس دارد و افزايش چربي موجب كاهش آب بدن مي‌شود.
در زنان، حدود 50 درصد و در مردان حدود 60 درصد وزن بدن را آب تشكيل مي‌دهد.
انسان بالغ براي هر كيلوگرم وزن بدن خود، روزانه به 35 گرم آب نياز دارد. اين نسبت در كودكان بيشتر است و در نوزادان احتياج به آب براي هر كيلوگرم وزن بدن به 140 گرم مي‌رسد.
كم شدن آب بدن ابتدا باعث ضعف، خستگي، تشنگي، خشكي دهان و سپس منجر به كاهش وزن بدن، اختلالات رواني و مغزي مي‌گردد. شخصي كه آب بدن خود را از دست مي‌دهد، لجوج، ترشرو و عصباني ‌شده، گونه‌ها بي‌رنگ، لب‌ها خشك و آبي‌رنگ و قابليت كشش و انعطاف پوست كم مي‌شود و چشم‌ها گود مي‌روند؛ همچنين مقدار ادرار خيلي كم و وزن مخصوص آن زياد مي‌شود (غلظت آن بالا مي‌رود) و بالاخره در عين حال كه نبض هنوز مي‌زند و گردش خون جريان دارد، تنفس مشكل مي‌شود. علاوه بر آن، بر روي حجم خون و سلسله اعصاب نيز تأثير مي‌گذارد.
شخص سالم و طبيعي فقط مي‌تواند معادل 5 تا 10 درصد وزن بدن خود، كاهش آب بدن را تحمل كند و علائم خشكي در بدنش ظاهر نشود؛ مشروط بر اينكه خيلي زود كاهش آب جبران شود. مادام كه فعاليت و كار سوخت و ساز بدن حتي در سطح پايين جريان دارد، مرتباً فضولات اَزُتِه در بدن توليد مي‌گردد و مقداري آب لازم است كه اين فضولات را با خود دفع كند».
وي افزود: «در مواقعي كه به علت كمبود آب يا نبودآب قابل آشاميدن، آب به مقدار نياز در اختيار بدن قرار نمي‌گيرد، بايد به توصيه‌هاي زير عمل نمود: كار در ساعات خنك، كار در سايه، خيس كردن لباس و بدن براي جلوگيري از تبخير، جلوگيري از تبخير آب آشاميدني موجود و نهايتاً جمع كردن آب براي ذخيره آب آشاميدني در شرايط خاص و بحراني».
دكتر صفوي خاطرنشان كرد: «در يك رژيم غذايي معمولي 10 ليوان آب مورد نياز است كه 4 ليوان آن را از مواد غذايي و 6 ليوان آن را از طريق نوشيدن مايعات مي‌توان تأمين نمود». وي با تأكيد بر اينكه نوشيدني‌هاي كافئين‌دار مثل قهوه و چاي جايگزين خوبي براي آب نيستند، تصريح كرد: «اين نوشيدني‌ها به دليل داشتن كافئين و تئوفيلين، ادرارآورند و نه تنها آب زيادي به بدن نمي‌رسانند، بلكه باعث دفع آب هم مي‌شوند.
نوشابه‌هاي گازدار هم به دلايل متعدد جانشين آب مورد نياز بدن نيستند. اين نوشابه‌ها به دليل داشتن گاز كربنيك و مواد رنگي، به عنوان يك عادت غلط غذايي مي‌توانند سلامتي انسان را به خطر بيندازند و باعث بروز مشكلات گوارشي و سوء هاضمه (از قبيل نفخ، ورم و زخم معده و اثني عشر)، پوكي استخوان، فساد و خرابي دندان شوند.
بنابراين بهترين جانشين براي آب، آبميوه بدون شكر، دوغ و شير كم‌چربي و چاي كمرنگ است كه مي‌توان به مقدار متناسب آنها را مصرف كرد. البته هميشه آب بهداشتي و سالم بهترين گزينه براي تأمين مايعات بدن مي‌باشد».
دكتر صفوي در ادامه گفت: «چاي كمرنگ و آبميوه طبيعي بدون شكر هم به مقدار متناسب مي‌تواند جايگزين آب آشاميدني شود. مقدار كافئين موجود در انواع چاي متفاوت است. يك فنجان چاي سياه، حدود 60 ميلي‌گرم كافئين دارد و مقدار اين تركيب در يك فنجان قهوه در حدود 95 ميلي‌گرم و در يك فنجان چاي سبز فقط 36 ميلي‌گرم است. مهم‌ترين ويژگي اين تركيب، تحريك سيستم اعصاب مركزي است؛ بنابراين اعتياد به مصرف آن مي‌تواند سردرد، بي‌خوابي، افزايش اسيديته معده، بي‌اشتهايي و اختلالات گوارشي را در پي داشته باشد.
در عوض، چاي يك منبع غني از پلي‌فنول (مخصوصا فلاوونوئيدهاي کاتکین) و حاوي اسيدهاي آمينه، پروتئين‌ها، پپتيدها، كربوهيدرات‌ها، اسيدهاي آلي، تركيبات معدني و اجزاي فرار است.
قابليت آنتي اكسيداني كاتكين‌هاي چاي در پلاسماي خون، يك تا دو ساعت پس از خوردن آن به حداكثر مي‌رسد و پس از مدت كوتاهي به سرعت كاهش مي‌يابد. چاي از بروز بسياري بيماري‌هاي مزمن، به خصوص بيماري‌هاي قلبي- عروقي و سرطان‌ها، پيشگيري مي‌‌كند. همچنين خطر فشار خون بالا در كساني كه روزانه 120 تا 599 ميلي‌ليتر چاي مي‌نوشند، در مقايسه با افرادي كه اصلاً چاي نمي‌نوشند، 46 درصد كمتر است.
نوشيدن چاي به دليل فلورايد طبيعي موجود در آن، از پوسيدگي دندان جلوگيري مي‌كند. همچنين به دليل داشتن تركيب فلورايد، فرايند پوكي استخوان را كاهش داده و باعث افزايش تراكم استخوان و مانع شكستن استخوان‌ها مي‌شود.
مصرف همزمان چاي سياه با منابع آهن غيرهم، 79 تا 94 درصد زيست دسترسي آهن را مهار مي‌كند، اما تأثيري بر منابع آهن هم موجود در گوشت ندارد. براي پيشگيري از اثرات منفي چاي بر جذب آهن و ايجاد كم‌خوني فقر آهن، نبايد چاي را بلافاصله بعد از غذا مصرف كرد. مصرف ليمو به همراه چاي نيز مي‌تواند مفيد باشد و بالاخره اينكه چاي از جمله نوشيدني‌هايي است كه اگر به ميزان كافي و در زمان مناسب مصرف شود، مي‌تواند اثرات مفيدي بر سلامتي داشته و جايگزينی مناسب براي آب آشاميدني باشد».

در ادامه، دكتر مظفري در خصوص عوارض مصرف بيش از حد آب گفت: «در شرايط عادي و براي افراد عادي كه بيماري خاصي نداشته باشند، مصرف زياد آب معمولي (آب فاقد مواد انرژي‌زا يا ساير افزودني‌ها) مشكل خاصي ايجاد نمي‌كند. در افراد سالم چون سيستم‌هاي تعادل رساني يا هموستاتيك وجود دارد، اگر آب بيشتر از حد معمول استفاده شود، اين آب اضافي به طرق مختلف (از جمله تعرق، تنفس، ادرار، مدفوع و ...) دفع مي‌شود و آثار زيانباري براي بدن ايجاد نمي‌كند؛ اما اگر فرد بيماري خاصي، مثل بيماري‌هاي كليوي و كبدي داشته باشد كه دفع آب را از بدن مشكل ‌كند، در اين صورت بايد حتي در مصرف معمولي آب هم احتياط كرد؛ چرا كه عدم دفع آب و احتباس آن در بدن مشكلات جدي براي فرد ايجاد مي‌كند.
قاعده كلي اين است كه هر چقدر آب از بدن دفع ‌شود، معادل آن بايد آب به بدن برسد. در واقع، بايد بين آنچه بدن دريافت مي‌كند و آنچه از طريق ادرار، مدفوع و ... دفع مي‌شود، تعادل وجود داشته باشد. بيشترين مقدار آبي كه از بدن دفع مي‌شود، از طريق سيستم‌هاي كليوي و به شكل ادرار است؛ بنابراين افراد مبتلا به اين بيماري كه سيستم دفع آنها دچار مشكل است، بايد به ميزاني كه آب از بدن دفع مي‌شود، آب و مايعات به بدن برسانند و اگر دفع آب كم است، آبي كه وارد بدن مي‌شود هم بايد كاهش يابد. همچنين در افرادي كه دچار ضايعات مغزي شده‌اند يا بيماراني كه نياز به مراقبت‌هاي ويژه دارند و در بخش‌هايI.C.U و C.C.U بستري هستند هم بايد ميزان آبي كه به بدن مي‌رسد كنترل شود تا موجب احتباس آب در بدن نشود».
اين متخصص تغذيه ادامه داد: «در بعضي بيماري‌ها هم لازم است آب بيشتري به بدن برسد تا فرد دچار كم‌آبي نشود. يكي از اين بيماري‌ها اسهال است. در بيماري اسهال، به دليل اينكه آب بدن بيشتر دفع شده و جذب آب از سيستم گوارش دچار اختلال مي‌شود، بايد آب بيشتري به بدن برسد كه به روش‌هاي گوناگون، از جمله مايع‌درماني يا استفاده از تركيبات ORS مي‌توان آب مورد نياز بدن را تأمين كرد. در شرايطي هم كه آب بيشتري از بدن دفع مي‌شود (مثلاً در محيط‌هاي گرم يا در افرادي كه فعاليت‌هاي بدني زيادي دارند، مثل ورزشكاران)، بايد آب و مايعات بيشتري استفاده گردد تا بدن دچار كمبود آب نشود».
دكتر مظفري همچنين در پاسخ به اين سؤال كه به همراه داروها چه مقدار بايد آب نوشيد، گفت: «اين مسأله به نوع دارو بستگي دارد. با برخي داروها بايد آب بيشتري نوشيد. حتي گاهي توصيه مي‌شود كه در كنار آب، نوشيدني‌هاي ديگر (مثل شير، آبميوه، و...) هم مصرف شود. بعضي از داروها هم به آب كمتري نياز دارند؛ اما به طور كلي توصيه مي‌شود داروها براي جذب بهتر توسط دستگاه گوارش، با آب زياد استفاده شوند. حتي همراه برخي داروهاي تزريقي بايد آب نوشيد؛ اما برخي داروها موجب احتباس و تجمع آب در بدن مي‌شوند و به همين علت همراه اين داروها، بايد از رژيم‌هاي كم‌نمك پيروي نمود كه نياز به جذب آب كمتري باشد».
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي يزد، در ادامه به نقش‌ها و كاركردهاي مثبت و مهم آب در بدن انسان اشاره كرد و اظهار داشت: «آب به دليل آثار فيزيولوژيكي مهمي كه در بدن دارد، مايه حيات نام گرفته است. آب در انتقال مواد غذايي به بدن، گردش خون، دفع سموم زائد از بدن، هضم و جذب غذا، حفظ درجه حرارت بدن و... نقش بسيار مهمي دارد. با اين وجود، همين مايه حيات اگر سالم و بهداشتي نباشد، منشاء بيماري‌هاي زيادي خواهد بود.
در استفاده از مواد غذايي آنچه مهم است، ارزش غذايي آن ماده است؛ اما بخش مهم ديگر، سلامت يا ايمني آن ماده غذايي مي‌باشد. در مورد آب هم همين طور است. آب به دليل فوايد فراوان و ارزش غذايي زيادي كه براي انسان دارد، بايد سالم، بهداشتي و ايمن باشد. در واقع، آب وقتي مايه حيات است كه سالم باشد. در غير اين صورت نه تنها مفيد نيست، بلكه سلامت و جان انسان را هم به خطر مي‌اندازد. بيماري‌هاي مختلفي از جمله بعضي بيماري‌هاي واگيردار يا باكتريايي هم منشاء آبي دارند. به همين خاطر تأكيد مي‌شود قبل از استفاده از آب، از سلامت و بهداشت آن مطمئن شويد».

دكتر شيدفر، متخصص تغذيه و استاديار دانشگاه علوم پزشكي ايران نيز در خصوص تأثير آب بر كاهش وزن و لاغري گفت: «در گذشته روشي به نام آب‌درماني وجود داشت كه چون بدن آمادگي كافي نداشت، دچار عوارض جانبي زيادي مي‌شد؛ به همين دليل امروزه ديگر اين روش توصيه نمي‌شود. به طور كلي استفاده از آب به عنوان ماده‌‌اي كه باعث كاهش وزن مي‌شود، هيچ پايه عملي ندارد و باور غلطي است. همچنين عدم استفاده از آب به عنوان راه‌حلي براي لاغري و كاهش وزن، مي‌تواند مشكلات جدي براي انسان ايجاد كند.
كم‌آبي براي بدن بسيار خطرناك است و گاهي به از هوش رفتن افراد يا حتي مرگ منجر مي‌شود. حتي استفاده از سونا و جكوزي هم در شرايطي كه فرد مبتلا به دردهاي عضلاني و مفصلي مي‌باشد، مفيد است؛ اما در كاهش وزن تأثير چنداني ندارد».
وي همچنين در خصوص استفاده از‌ آب معدني و فوايد آن اظهار داشت: «آب معدني به دو نوع گازدار و بدون گاز تقسيم مي‌شود. آنچه در ايران بيشتر مورد استفاده قرار مي‌گيرد، آب معدني بدون گاز است. آب معدني كه داراي تائيديه وزارت بهداشت و نشان استاندارد باشد، مطمئناً كيفيت لازم را دارد. در مناطقي كه دسترسي به آب سالم و بهداشتي و يا امكان ضدعفوني كردن وجود ندارد، مصرف آب معدني مي‌تواند نقش مهمي در تأمين نيازهاي بدن داشته باشد. اين آب‌ها به دليل داشتن مواد معدني گوناگون همچون كلسيم، سديم، منيزيم و ... بسياري از نيازهاي معدني بدن را هم تأمين مي‌كنند و مي‌توانند به عنوان يك منبع غذايي مهم به شمار بيايند».
دكتر شيدفر تأكيد كرد: «استفاده از آب در حين غذا خوردن، بر هضم و جذب مواد مغذي تأثير مي‌گذارد؛ به همين علت توصيه مي‌شود هميشه قبل يا بعد از غذا آب نوشيده شود تا هم نياز انسان را تأمين كند و هم خللي در هضم و جذب مواد غذايي ايجاد نگردد».

خانم بزرگمهر، مشاور تغذيه و رژيم‌درماني با تأكيد بر نقش مهم و حياتي آب در سلامت انسان، در خصوص ميزان آب كافي براي هر فرد در طول روز گفت: « اين مسأله به جثه افراد بستگي دارد، اما به طور معمول هر فرد به حدود 2 تا 5/2 ليتر آب در طول روز نياز دارد (البته برخي افراد به مقدار كمتر يا بيشتري آب نياز دارند) كه اين مقدار تنها از طريق آب و مايعات تأمين نمي‌شود، بلكه در كنار آن بايد از غذاهاي آبكي مثل سوپ، آش، خورش‌ها و ...، ميوه‌جات، سبزيجات و نوشيدني‌هاي مفيدي مثل دوغ كم‌نمك و به‌خصوص شير نيز استفاده نمود.
از طرفي، بسياري از واكنش‌هاي حياتي و بيولوژيكي بدن در حضور آب انجام مي‌شود و اگر آب به اندازه كافي به بدن نرسد، اين واكنش‌ها و فعل و انفعالات دچار اختلال مي‌گردد. همچنين تمام ترشحات داخلي بدن حاوي آب هستند. براي تنظيم دماي بدن نياز مبرمي به آب وجود دارد و مهم‌تر از همه اينكه درصد بالايي از تركيبات خون را آب تشكيل مي‌دهد كه از طريق آن مواد غذايي ضروري به سلول‌ها مي‌رسد.
به طور كلي آب با توجه به نقش مهم آن در انجام واكنش‌هاي داخلي، باعث افزايش كارايي بدن مي‌شود؛ به طوري كه كاهش 1 تا 2 درصد آب بدن، به كاهش حدود 10 تا 20 درصد كارايي انسان مي‌انجامد».
وي كه مسؤوليت كميته آموزش همگاني انجمن تغذيه ايران را بر عهده دارد، با بيان اينكه مصرف آب كافي تأثير زيادي بر شادابي و سلامت پوست دارد، اظهار داشت: «در بدن دو نوع آب وجود دارد: آب داخل سلولي و آب خارج سلولي. آب خارج سلولي به آب موجود در خون و آب بين سلولي تقسيم مي‌‌شود.
در واقع آب علاوه بر اينكه بخشي از تركيبات خون را شامل مي‌شود، مقداري هم در بين سلول‌ها وجود دارد. در نتيجه سلول‌ها براي شادابي و طراوت، نياز به آب دارند. اگر بدن دچار كمبود آب شود، سلول‌ها و به طبع آن پوست هم شادابي و طراوت خود را از دست مي‌دهد. كمبود آب يكي از عوامل اصلي و مؤثر در خشكي، پيري، پژمرده و چروك شدن پوست است».
خانم بزرگمهر در پاسخ به اين سؤال كه ميزان آب كافي براي كودكان، سالمندان و زنان باردار و شيرده چقدر است، گفت: «تشنگي نشانه خوبي در مورد كاهش آب بدن است؛ ولي در بعضي افراد مكانيزم تشنگي خوب كار نمي‌كند؛ مثلاً افراد مسن، بيمار يا كودكان ممكن است كمتر احساس تشنگي كنند، اما اين به معني عدم نياز آنها به آب نيست. با توجه به اينكه آب يكي از تركيبات اصلي بدن مي‌باشد (در افراد بزرگسال، حدود 65 درصد و در كودكان حدود 85 تا 90 درصد بدن آب است)، رساندن آن به بدن براي پيشگيري از بروز كم‌آبي ضروري است. بنابراين حتي اگر فرد دچار تشنگي نمي‌شود، بايد روزانه به ميزان كافي (حدود 6 تا 8 ليوان) آب بنوشد».

دكتر سيدعلي كشاورز، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، از ديگر متخصصاني بود كه با وي به گفتگو نشستيم. وي با بيان اينكه افرادي كه فعاليت بدني زيادي دارند (مانند ورزشكاران)، به دليل دفع زياد آب بايد مايعات بيشتري بنوشند، گفت: «يك ورزشكار معمولاً با توجه به نوع ورزش و شدت آن، چيزي حدود 1 تا 4 ليتر عرق دفع مي‌كند كه حجم بسيار زيادي است.
به همين دليل به ورزشكاران توصيه مي‌شود سه تا چهار ساعت قبل از مسابقه و بعد از آخرين وعده غذايي (حداقل 30 دقيقه قبل از مسابقه) به تدريج 5/0 تا 1 ليتر مايعات بنوشند. در طول ورزش هم هر 10 تا 15 دقيقه و به طور مرتب بايد مايعات نوشيده شود.
اگر قبل از تمرين و مسابقه و همچنين بعد از آن ورزشكار را وزن كنيم و حجم آب نوشيده‌شده (جدا از آبي كه به سر و صورت پاشيده مي‌شود) را هم بدانيم، مي‌توانيم وزن ورزشكار را به‌دست آوريم. بخشي از كاهش وزن ورزشكار مربوط به چربي و نمك مي‌باشد؛ اما قسمت اعظم كاهش وزن مربوط به آب است.
 در واقع، در ازاي هر كيلوگرم وزني كه ورزشكار كم مي‌كند، بايد بعد از مسابقه 1 تا 2 ليتر مايعات بنوشد تا آب از دست رفته جايگزين شود و مواد زائد حاصل از ورزش هم با توليد ادرار از بدن دفع گردد.
معمولاً مايعاتي كه پيش از مسابقه براي ورزشكاران توصيه مي‌شود، آبميوه طبيعي و مخلوط آبميوه طبيعي و شربت عسل به نسبت مساوي است؛ به شرطي كه ميزان قند آن از
8 درصد تجاوز نكند. ولي چون عملاً در تيم‌هاي ورزشي، استفاده و تهيه آبميوه طبيعي و شربت عسل مشكل است، از پودرهاي تجاري استفاده مي‌گردد.
در طول مسابقه هم بهترين نوشيدني، مكمل‌هاي كربوهيدرات هستند كه در اين نوشيدني‌ها، مقدار كربوهيدرات نبايد كمتر از
4 درصد و بيشتر از 8 درصد باشد.
بعد از مسابقه، مهم نيست نوشيدني از چه نوعي باشد يا ميزان قند آن بيشتر يا كمتر باشد؛ اما به طور كلي توصيه مي‌شود از نوشيدني استفاده شود كه قند آن حدود 5 تا 8 درصد باشد تا سريع‌تر و بهتر جذب شود. اما اگر ورزشكار روز بعد هم مسابقه داشته باشد، بايد غلظت نوشيدني را رعايت كرد تا ذخيره‌سازي براي روز بعد به درستي انجام شود».
اين متخصص تغذيه در پاسخ به اين سؤال كه نوشيدن آب سرد چه مضراتي براي بدن دارد، اظهار داشت: «از نظر سرعت جذب، آبي كه بالاي 12 درجه سانتيگراد باشد (تا 28 درجه سانتيگراد) بهتر است، اما چون معمولاً افراد (به خصوص ورزشكاران)، نوشيدني‌ را استفاده مي‌كنند تا از آن لذت ببرند، اگر دماي آن زير 12 درجه سانتيگراد هم باشد (تا حدود 4 درجه سانتيگراد كه خيلي سرد نباشد)، مشكلي ايجاد نمي‌كند و فقط سرعت جذب كمتر مي‌شود.
نوشيدن آب خيلي سرد هم با توجه به اينكه تا دماي آن به 37 درجه سانتيگراد در معده نرسد از معده وارد روده نمي‌شود، خطري براي بدن ندارد؛ فقط بعد از نوشيدن آب سرد بايد مدتي توقف كرد تا آب در معده به دماي مورد نظر برسد و وارد روده شود».

منبع: دنیای تغذیه  ش ۸۹