نوشته : مهندس مسيح انصاري كارشناس ارشد صنايع غذايي
رشد
روزافزون جمعيت، نياز به توجه ويژه دولت‌ها در تامين و توليد بيشتر مواد
غذايي مورد نياز كه امروزه تحت عنوان «امنيت غذايي» مطرح ميشود، دارد. از
سويي مواد غذايي داراي دو ويژگي اساسي مي‌باشند:
الف: فصلي بودن توليد
ب: فساد پذير بودن
اين در حاليست كه انسان‌ها به منظور رفع نياز تغذيه‌اي و تداوم حيات خود، احتياج به مصرف مواد غذايي در طول سال دارند. بدين لحاظ بستهبندي مواد غذايي از اهميت خاصي برخوردار است.
بستهبندي چيست؟
بستهبندي محافظي است كه علاوه بر حفظ سلامت كالا از توليد تا مصرف، سبب جلب مشتري نيز ميشود.
البته امروزه از بستهبندي براي اطلاع رساني در خصوص ويژگي‌هاي كالا نيز استفاده ميشود. به همين منظور شما مي‌توانيد از شكل ظاهري كالا، رنگ، حجم، اندازه، ظرفيت و ساير ويژگي‌هاي كالا مطلع شويد.
بستهبندي و بهداشت:
يكي از راه‌هاي حفظ بهداشت مواد غذايي، بستهبندي آنهاست، زيرا بستهبندي علاوه بر جلوگيري از نفوذ ميكروارگانيزمها در مواد غذايي، از ارتباط بي‌دليل و دست‌كاري خريدار با مواد غذايي نيز جلوگيري مي‌كند. بدين ترتيب كه بسياري از آلودگي‌هاي فردي از طريق تماس دست با مواد غذايي، دستگيره‌ها، حوله‌ها، با دست فرد ديگر و ساير موارد منتقل ميشود، لذا مناسب است به منظور جلوگيري از انتقال آلودگي از فرد به مواد غذايي، از دست زدن فرد آلوده به ماده غذايي جلوگيري شود كه بستهبندي خود يكي از راه‌هاي جلوگيري از اين گونه تماس‌ها مي‌باشد. ضمنا گاهي اوقات مشاهده ميشود كه در برخي از فروشگاه‌ها، همزمان علاوه بر مواد غذايي نظير سبزيجات (كه برگ‌هاي آن مي‌تواند به شدت آلوده باشد)، ساير مواد غذايي مانند گوشت، مرغ و يا ماهي (كه به شدت فسادپذير هستند) نيز به فروش مي‌رسد، لذا در چنين فروشگاه‌هايي بستهبندي مواد غذايي سريع فاسد شدني (نظير گوشت، مرغ و ماهي) از آلودگي اين مواد جلوگيري مي‌نمايد.
بستهبندي و ضايعات:
ميكروارگانيزمها، اصلي‌ترين عامل ضايعات موادغذايي، محسوب مي‌شوند. ميكروارگانيزمها به منظور حيات خود نياز به مصرف مواد غذايي دارند، لذا به عنوان رقيب انسان‌ها در دسترسي به مواد غذايي عمل مي‌كنند. البته طي مصرف مواد غذايي توسط ميكروارگانيزمها، آن ماده غذايي از رده مصرف انساني خارج ميشود كه لقب «ضايعات» را به خود مي‌گيرد. پس مناسب است مواد غذايي از دسترس ميكروارگانيزمها خارج شوند كه يكي از راه‌هاي جلوگيري از ضايعات، بستهبندي مواد غذايي است، زيرا بستهبندي اين مواد از دسترسي ميكروارگانيزمها به غذا جلوگيري مي‌نمايد. لازم به يادآوري است كه ميكروارگانيزمها در همه جا پراكنده مي‌باشند. برخي از آنها براي حيات نياز به اكسيژن دارند و برخي ديگر بدون نياز به اكسيژن، حيات خود را ادامه مي‌دهند. همچنين اين ميكروارگانيزمها در دماهاي مختلف قادر به ادامه حيات هستند، به گونه‌اي كه برخي از آنها دماهاي زير صفر درجه سانتيگراد و يا بالاي 100 درجه سانتيگراد را تحمل مي‌نمايند و در شرايط مناسب به رشد خود ادامه مي‌دهند. از سويي، برخي از اين ميكروارگانيزمها براي رشد و حيات خود نياز به رطوبت بالا داشته و برخي به رطوبت پايين نياز دارند، لذا مناسب است بستهبندي مواد غذايي به گونه‌اي انجام شود كه حتي‌الامكان موارد فوق را مدنظر قرار دهد و به اين ترتيب تاحد ممكن از ضايعات سريع مواد غذايي جلوگيري نمايد.
بستهبندي و سلامت كالا:
بستهبندي علاوه بر جلوگيري از ضايعات و حفظ بهداشت مواد غذايي، بايد به گونه‌اي باشد كه سلامت كالا را مدنظر قرار دهد. به طور كلي مواد غذايي طي حمل و نقل دچار صدمات فيزيكي مي‌گردند. همچنين مواد غذايي تحت تاثير تغييرات جدي قرار مي‌گيرند كه مي‌تواند سبب افزايش رطوبت، نرم شدن و به هم چسبيدن مواد غذايي و يا كاهش رطوبت، خشك شدن و چروكيدگي موادغذايي گردد، لذا بستهبندي بايد به گونه‌اي انجام شود كه ماده غذايي علاوه بر سلامت بهداشتي و فساد پذيري، از نظر سلامت ظاهري (از جمله عدم ضرب ديدگي، فرسودگي، پاره‌شدگي، نرم شدن، چروكيدگي و ... ) نيز مشكلي نداشته باشد تا خريدار، در زمان انتخاب مواد غذايي، آن را انتخاب كند.
بستهبندي و جلب مشتري:
همان‌گونه كه قبلا بيان شد، يكي از اصلي‌ترين دلايل بستهبندي مواد غذايي، جلب مشتري است، به گونه‌اي كه بستهبندي، چشمك زدن كالا (ماده غذايي) به مصرف كننده (خريدار) مي‌باشد. لذا امروزه صنايع بستهبندي، به منظور جلب مشتري از رنگ‌ها، طرح‌ها و ابعاد خاص استفاده مي‌نمايند تا در جوامع، اثرات قابل توجهي براي جلب مشتري داشته باشند. به عنوان مثال رنگ‌هاي قرمز با ويژگي تند در كشورهاي عربي طرفداران بيشتري داشته و به كار بردن اين رنگ در بستهبندي مشتري بيشتري را به هنگام خريد وسوسه مي‌نمايد. همچنين طرح روي بستهبندي نيز از عوامل موثر در جلب مشتري به هنگام انتخاب كالا مي‌باشد.
بستهبندي مواد غذايي بايد به گونه‌اي باشد تا مصرف كننده بتواند به آسان‌ترين روش از ماده غذايي بستهبندي شده استفاده كند، به عبارتي بستهبندي بايد به راحتي باز و يا بسته شود تا مصرف كننده آن را انتخاب نمايد. به ويژه آنكه مصرف كننده‌‌هاي امروزي انتظار دارند مدت زمان كمتري را صرف اين قبيل كارها نمايند. بي‌شك بسته‌بندي‌هايي كه در هنگام استفاده از محتواي آن، راحتي مصرف كننده را مدنظر قرار ندهند، در انتخاب بعدي مورد استقبال قرار نخواهند گرفت. از سويي، امروزه ابعاد بسته‌بندي‌ها از عوامل مهم در انتخاب كالا توسط خريدار مي‌باشد، به عنوان مثال، دستگيره‌هاي موجود در بسته‌بندي‌هاي شربت ميوه در انتخاب آن شربت توسط خريدار مدنظر قرار مي‌گيرد، زيرا خريدار تمايل دارد بطري شربت ميوه را به راحتي و بدون زحمت خاصي حمل نمايد.
بستهبندي و راهنماي مصرف:
بستهبندي يكي از راه‌هاي كمك به انتخاب كالا توسط خريدار است، به گونه‌اي كه مصرف كننده مي‌تواند شكل كالاي خود را از طريق بستهبندي، انتخاب نمايد. بدين سبب اكثر توليد كنندگان سعي در كشيدن تصوير كالاي درون بسته بر روي بستهبندي مي‌نمايند، به عنوان نمونه تصوير بيسكويت‌ها بر روي بستهبندي بيسكويت و يا ... .
همچنين نوشتن ارزش تغذيه‌اي ماده غذايي بستهبندي شده، علاوه بر آگاهي دادن به خريدار، انتخاب كالا را تسريع مي‌كند. همچنين امروزه مناسب است اطلاعات تغذيه‌اي ارائه شده بر روي بسته‌بندي‌ها، واقعيت بيشتري داشته باشند و يا اطلاعات كامل‌تري را در اختيار خريدار قرار دهند، به عنوان مثال در حال حاضر خريدار در هنگام انتخاب گوشت چرخكرده بستهبندي شده، نمي‌تواند درصد چربي گوشت چرخكرده را به دست آورد.
نوشتن شرايط نگهداري و يا شرايط پخت ماده غذايي بستهبندي شده بر روي بسته نيز مي‌تواند كمك فراواني به نحوه نگهداري و روش پخت خريدار نمايد. ضمنا با توجه به گستردگي كاربرد مواد غذايي، با ارائه موارد مصرف، مي‌توان به خريدار در انتخاب كالا كمك نمود. از ديگر مواردي كه بر روي بستهبندي ماده غذايي بايد درج شود، ميزان صحيح مصرف مي‌باشد و يا اينكه نوشته شود اين ماده غذايي بستهبندي شده براي مصرف چند نفر و يا چند سروينگ مي‌باشد. همچنين درج زمان توليد و تاريخ انقضاء، به مصرف كننده در مصرف ماده غذايي با كيفيت و با ارزش غذايي بالا كمك شايان توجهي مي‌نمايد. ضمنا درج شناسنامه توليد كننده بر روي بستهبندي مواد غذايي، به مصرف كننده اطمينان مي‌دهد كه كالاي مورد نظر در محل قابل قبول و تحت نظر متوليان سلامت كشور، توليد شده است. پس بستهبندي خود مي‌تواند به عنوان راهنماي مصرف كننده عمل كند و به او در انتخاب صحيح كمك نمايد.
در حال حاضر، در كشور ما بيشتر مواد غذايي به ويژه محصولات كشاورزي، بدون بستهبندي عرضه مي‌شوند. شايد يكي از دلايل آن افزايش قيمت بسته براي محصولات است. از سويي، استقبال از مواد غذايي بستهبندي شده، به دليل عدم اطمينان از اطلاعات عرضه شده، كمتر مي‌باشد. بنابراين بسياري از خريداران، مواد غذايي را به صورت غير بستهبندي شده خريداري و سپس در منزل به صورت اوليه بستهبندي مي‌كنند و تا زمان مصرف در فريزر قرار مي‌دهند، به همين دليل، موارد زير را بايد مدنظر قرار دهند:
1- خروج هوا از بسته ماده غذايي.
2- درج تاريخ بستهبندي شدن ماده غذايي بر روي برچسب بستهبندي.
3- درج نوع ماده غذايي بستهبندي شده و تعداد مصرف كننده بر روي برچسب بستهبندي.
منبع: دنیای تغذیه ش۸۷
الف: فصلي بودن توليد
ب: فساد پذير بودن
اين در حاليست كه انسان‌ها به منظور رفع نياز تغذيه‌اي و تداوم حيات خود، احتياج به مصرف مواد غذايي در طول سال دارند. بدين لحاظ بستهبندي مواد غذايي از اهميت خاصي برخوردار است.
بستهبندي چيست؟
بستهبندي محافظي است كه علاوه بر حفظ سلامت كالا از توليد تا مصرف، سبب جلب مشتري نيز ميشود.
البته امروزه از بستهبندي براي اطلاع رساني در خصوص ويژگي‌هاي كالا نيز استفاده ميشود. به همين منظور شما مي‌توانيد از شكل ظاهري كالا، رنگ، حجم، اندازه، ظرفيت و ساير ويژگي‌هاي كالا مطلع شويد.
بستهبندي و بهداشت:
يكي از راه‌هاي حفظ بهداشت مواد غذايي، بستهبندي آنهاست، زيرا بستهبندي علاوه بر جلوگيري از نفوذ ميكروارگانيزمها در مواد غذايي، از ارتباط بي‌دليل و دست‌كاري خريدار با مواد غذايي نيز جلوگيري مي‌كند. بدين ترتيب كه بسياري از آلودگي‌هاي فردي از طريق تماس دست با مواد غذايي، دستگيره‌ها، حوله‌ها، با دست فرد ديگر و ساير موارد منتقل ميشود، لذا مناسب است به منظور جلوگيري از انتقال آلودگي از فرد به مواد غذايي، از دست زدن فرد آلوده به ماده غذايي جلوگيري شود كه بستهبندي خود يكي از راه‌هاي جلوگيري از اين گونه تماس‌ها مي‌باشد. ضمنا گاهي اوقات مشاهده ميشود كه در برخي از فروشگاه‌ها، همزمان علاوه بر مواد غذايي نظير سبزيجات (كه برگ‌هاي آن مي‌تواند به شدت آلوده باشد)، ساير مواد غذايي مانند گوشت، مرغ و يا ماهي (كه به شدت فسادپذير هستند) نيز به فروش مي‌رسد، لذا در چنين فروشگاه‌هايي بستهبندي مواد غذايي سريع فاسد شدني (نظير گوشت، مرغ و ماهي) از آلودگي اين مواد جلوگيري مي‌نمايد.
بستهبندي و ضايعات:
ميكروارگانيزمها، اصلي‌ترين عامل ضايعات موادغذايي، محسوب مي‌شوند. ميكروارگانيزمها به منظور حيات خود نياز به مصرف مواد غذايي دارند، لذا به عنوان رقيب انسان‌ها در دسترسي به مواد غذايي عمل مي‌كنند. البته طي مصرف مواد غذايي توسط ميكروارگانيزمها، آن ماده غذايي از رده مصرف انساني خارج ميشود كه لقب «ضايعات» را به خود مي‌گيرد. پس مناسب است مواد غذايي از دسترس ميكروارگانيزمها خارج شوند كه يكي از راه‌هاي جلوگيري از ضايعات، بستهبندي مواد غذايي است، زيرا بستهبندي اين مواد از دسترسي ميكروارگانيزمها به غذا جلوگيري مي‌نمايد. لازم به يادآوري است كه ميكروارگانيزمها در همه جا پراكنده مي‌باشند. برخي از آنها براي حيات نياز به اكسيژن دارند و برخي ديگر بدون نياز به اكسيژن، حيات خود را ادامه مي‌دهند. همچنين اين ميكروارگانيزمها در دماهاي مختلف قادر به ادامه حيات هستند، به گونه‌اي كه برخي از آنها دماهاي زير صفر درجه سانتيگراد و يا بالاي 100 درجه سانتيگراد را تحمل مي‌نمايند و در شرايط مناسب به رشد خود ادامه مي‌دهند. از سويي، برخي از اين ميكروارگانيزمها براي رشد و حيات خود نياز به رطوبت بالا داشته و برخي به رطوبت پايين نياز دارند، لذا مناسب است بستهبندي مواد غذايي به گونه‌اي انجام شود كه حتي‌الامكان موارد فوق را مدنظر قرار دهد و به اين ترتيب تاحد ممكن از ضايعات سريع مواد غذايي جلوگيري نمايد.
بستهبندي و سلامت كالا:
بستهبندي علاوه بر جلوگيري از ضايعات و حفظ بهداشت مواد غذايي، بايد به گونه‌اي باشد كه سلامت كالا را مدنظر قرار دهد. به طور كلي مواد غذايي طي حمل و نقل دچار صدمات فيزيكي مي‌گردند. همچنين مواد غذايي تحت تاثير تغييرات جدي قرار مي‌گيرند كه مي‌تواند سبب افزايش رطوبت، نرم شدن و به هم چسبيدن مواد غذايي و يا كاهش رطوبت، خشك شدن و چروكيدگي موادغذايي گردد، لذا بستهبندي بايد به گونه‌اي انجام شود كه ماده غذايي علاوه بر سلامت بهداشتي و فساد پذيري، از نظر سلامت ظاهري (از جمله عدم ضرب ديدگي، فرسودگي، پاره‌شدگي، نرم شدن، چروكيدگي و ... ) نيز مشكلي نداشته باشد تا خريدار، در زمان انتخاب مواد غذايي، آن را انتخاب كند.
بستهبندي و جلب مشتري:
همان‌گونه كه قبلا بيان شد، يكي از اصلي‌ترين دلايل بستهبندي مواد غذايي، جلب مشتري است، به گونه‌اي كه بستهبندي، چشمك زدن كالا (ماده غذايي) به مصرف كننده (خريدار) مي‌باشد. لذا امروزه صنايع بستهبندي، به منظور جلب مشتري از رنگ‌ها، طرح‌ها و ابعاد خاص استفاده مي‌نمايند تا در جوامع، اثرات قابل توجهي براي جلب مشتري داشته باشند. به عنوان مثال رنگ‌هاي قرمز با ويژگي تند در كشورهاي عربي طرفداران بيشتري داشته و به كار بردن اين رنگ در بستهبندي مشتري بيشتري را به هنگام خريد وسوسه مي‌نمايد. همچنين طرح روي بستهبندي نيز از عوامل موثر در جلب مشتري به هنگام انتخاب كالا مي‌باشد.
بستهبندي مواد غذايي بايد به گونه‌اي باشد تا مصرف كننده بتواند به آسان‌ترين روش از ماده غذايي بستهبندي شده استفاده كند، به عبارتي بستهبندي بايد به راحتي باز و يا بسته شود تا مصرف كننده آن را انتخاب نمايد. به ويژه آنكه مصرف كننده‌‌هاي امروزي انتظار دارند مدت زمان كمتري را صرف اين قبيل كارها نمايند. بي‌شك بسته‌بندي‌هايي كه در هنگام استفاده از محتواي آن، راحتي مصرف كننده را مدنظر قرار ندهند، در انتخاب بعدي مورد استقبال قرار نخواهند گرفت. از سويي، امروزه ابعاد بسته‌بندي‌ها از عوامل مهم در انتخاب كالا توسط خريدار مي‌باشد، به عنوان مثال، دستگيره‌هاي موجود در بسته‌بندي‌هاي شربت ميوه در انتخاب آن شربت توسط خريدار مدنظر قرار مي‌گيرد، زيرا خريدار تمايل دارد بطري شربت ميوه را به راحتي و بدون زحمت خاصي حمل نمايد.
بستهبندي و راهنماي مصرف:
بستهبندي يكي از راه‌هاي كمك به انتخاب كالا توسط خريدار است، به گونه‌اي كه مصرف كننده مي‌تواند شكل كالاي خود را از طريق بستهبندي، انتخاب نمايد. بدين سبب اكثر توليد كنندگان سعي در كشيدن تصوير كالاي درون بسته بر روي بستهبندي مي‌نمايند، به عنوان نمونه تصوير بيسكويت‌ها بر روي بستهبندي بيسكويت و يا ... .
همچنين نوشتن ارزش تغذيه‌اي ماده غذايي بستهبندي شده، علاوه بر آگاهي دادن به خريدار، انتخاب كالا را تسريع مي‌كند. همچنين امروزه مناسب است اطلاعات تغذيه‌اي ارائه شده بر روي بسته‌بندي‌ها، واقعيت بيشتري داشته باشند و يا اطلاعات كامل‌تري را در اختيار خريدار قرار دهند، به عنوان مثال در حال حاضر خريدار در هنگام انتخاب گوشت چرخكرده بستهبندي شده، نمي‌تواند درصد چربي گوشت چرخكرده را به دست آورد.
نوشتن شرايط نگهداري و يا شرايط پخت ماده غذايي بستهبندي شده بر روي بسته نيز مي‌تواند كمك فراواني به نحوه نگهداري و روش پخت خريدار نمايد. ضمنا با توجه به گستردگي كاربرد مواد غذايي، با ارائه موارد مصرف، مي‌توان به خريدار در انتخاب كالا كمك نمود. از ديگر مواردي كه بر روي بستهبندي ماده غذايي بايد درج شود، ميزان صحيح مصرف مي‌باشد و يا اينكه نوشته شود اين ماده غذايي بستهبندي شده براي مصرف چند نفر و يا چند سروينگ مي‌باشد. همچنين درج زمان توليد و تاريخ انقضاء، به مصرف كننده در مصرف ماده غذايي با كيفيت و با ارزش غذايي بالا كمك شايان توجهي مي‌نمايد. ضمنا درج شناسنامه توليد كننده بر روي بستهبندي مواد غذايي، به مصرف كننده اطمينان مي‌دهد كه كالاي مورد نظر در محل قابل قبول و تحت نظر متوليان سلامت كشور، توليد شده است. پس بستهبندي خود مي‌تواند به عنوان راهنماي مصرف كننده عمل كند و به او در انتخاب صحيح كمك نمايد.
در حال حاضر، در كشور ما بيشتر مواد غذايي به ويژه محصولات كشاورزي، بدون بستهبندي عرضه مي‌شوند. شايد يكي از دلايل آن افزايش قيمت بسته براي محصولات است. از سويي، استقبال از مواد غذايي بستهبندي شده، به دليل عدم اطمينان از اطلاعات عرضه شده، كمتر مي‌باشد. بنابراين بسياري از خريداران، مواد غذايي را به صورت غير بستهبندي شده خريداري و سپس در منزل به صورت اوليه بستهبندي مي‌كنند و تا زمان مصرف در فريزر قرار مي‌دهند، به همين دليل، موارد زير را بايد مدنظر قرار دهند:
1- خروج هوا از بسته ماده غذايي.
2- درج تاريخ بستهبندي شدن ماده غذايي بر روي برچسب بستهبندي.
3- درج نوع ماده غذايي بستهبندي شده و تعداد مصرف كننده بر روي برچسب بستهبندي.
منبع: دنیای تغذیه ش۸۷
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر