نوشته : لادن گیاهی دانشجوی دکترای تغذیه دانشگاه وین
غذاها و مواد مغذی موجود در آنها از مهم‌ترین و متغیرترین عواملی هستند که بر زیست دسترسی و عملکرد داروهای خوراکی در بدن تاثیر می‌گذارند. این اثرات به دلیل وجود ترکیبات متنوعی از مواد معدنی، مواد آلی، پروتئین‌ها و ویتامین‌ها در غذاها و همچنین فرمولاسیون داروها بسیار پیچیده است و در بسیاری از موارد قابل پیش‌بینی نیست. به همین جهت پیشگیری از تداخل غذا – دارو بسیار دشوار مي‌باشد و به دليل همین پیچیدگی، درحال حاضر نیز مطالعات بیشتری توسط مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های داروسازی نسبت به تداخل دارو- دارو انجام شده است تا تداخل غذا- دارو.
از طرف دیگر داروها نیز با تاثیر بر جذب، زیست دسترسی و دفع مواد مغذی با عملکرد غذاها در بدن تداخل دارند. جملاتی نظیر نیم‌ساعت قبل از غذا، یک ساعت بعد از غذا، با معده خالی، روزی یک عدد و .... را همیشه به هنگام تجویز داروها توسط پزشک و یا بر روی بسته داروها مشاهده می‌کنید. یکی از مهم‌ترین دلایلی که باید به این جملات هنگام مصرف دارو توجه نمود، وجود همین تداخلات دارو– غذا و غذا– دارو است که تا کنون شناخته شده‌اند. توجه به تداخل دارو و غذا به هنگام مصرف طولانی مدت دارو بسیار مهم است و غالبا اثراتی که داروها در کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌گذارند، به دنبال مصرف مزمن داروها ایجاد میگردد.
توجه به تداخل غذا- دارو برای چه افرادی حائز اهمیت است؟
سالمندان: این گروه نه تنها به علت اینکه از داروهای متعددی برای مدت طولانی استفاده می‌کنند، بلکه به علت تغییرات ایجاد شده در ترکیب بدن از نظر افزایش توده چربی، کاهش توده عضلانی، کاهش میزان آب بدن، کاهش سرعت جریان خون در بدن از جمله در کبد و کلیه‌ها، کاهش سطح جذب در دستگاه گوارش و کاهش توده کبد و کلیه‌ها، کاهش حرکات و ترشحات دستگاه گوارش بیش از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر این تداخلات هستند و به هنگام مشاوره تغذیه برای سالمندان این موضوع را باید مد نظر قرار داد.
کودکان در حال رشد.
زنان باردار.
مبتلایان به سوء تغذیه و افرادی که تغذیه متعادل و متنوع ندارند.
افرادی که بیش از دو نوع دارو در روز مصرف می‌کنند.
افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند و سیگار می‌کشند.
افرادی که از داروهای بدون نسخه (OTC) استفاده می‌کنند. اصولاً این داروها خطرناك‌تر هستند، زيرا بدون توجه به تداخلات همراه غذا مصرف مي‌شوند، مانند آسپرین که باعث کمبود ویتامین C، آنتی اسیدها که باعث کمبود فسفر و داروهای مدر که باعث دفع پتاسیم میشوند.
در حقیقت اثرات داروها بر جذب مواد مغذی برخلاف تاثیر آنها بر اشتها که به راحتی توسط فرد بعد از چند روز مصرف دارو تجربه می‌شود، تا زمان بروز علايم کمبود، هشداری ایجاد نمی‌کند.
در این شماره از مجله و شماره‌هاي آينده با شایع‌ترین دلایل تداخل داروها بر مواد مغذی و همچنین مواد غذایی که بیشترین تاثیر را در تغییر عملکرد و اثر بخشی داروها دارند، آشنا می‌شوید:
به طور کلی داروها با توجه به نوع، مقدار و زمان مصرف می‌توانند به طرق مختلف بر جذب مواد غذایی تاثیر بگذارند:
برخي‌داروها با اثر بر روی مخاط دستگاه گوارش، نظیر آسپرین، کلشی سین و نئومایسین در جذب چربی‌ها، لاکتوز، کلسیم، آهن، سدیم و پتاسیم تاثیر می‌گذارند.
برخي داروها با تغییر اسیدیته دستگاه گوارش باعث اختلال در جذب ویتامین B12 و آهن میشوند، از آنجا که جذب کلسیم، آهن، منیزیم و روی با کاهش اسیدیته معده مختل می‌شود، مصرف طولانی مدت این داروها در افرادی که رژیم غذایی متعادل و متنوعی ندارند، می‌تواند باعث بروز کمبود شود.
برخي از داروها فعالیت اسیدهای صفراوی را تغيير مي‌دهند، مثلا داروهایی که برای کاهش کلسترول خون استفاده میشوند، با کاهش جذب چربی‌ها کاهش جذب ویتامین‌های محلول در چربی را نیز به دنبال دارند.
برخي از داروها زمان عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش را تغيير مي‌دهند، مثلا ملین‌ها، مسهل‌ها و یا داروهایی که سوربیتول در فرمولاسیون آنها وجود دارد (برای مثال الگزیر تئوفیلین)، باعث عبور سریع غذا از دستگاه گوارش میشوند. در نتیجه فرصت جذب را كاهش مي‌دهند و باعث از دست رفتن کلسیم و پتاسیم میگردند.
برخي از داروها به مواد مغذی متصل مي‌شوند، مثلاً هیدروکسید آلومینیوم موجود در برخی آنتی اسیدها به فسفر متصل شده و مانع جذب و رسیدن آن به استخوان‌ها میگردد، بنابراین مصرف طولانی مدت آنتی‌اسیدها باعث کاهش فسفر و در نتیجه ضعف عضلانی (در موارد خفیف) و استئومالاسی (در موارد شدیدتر) می‌شود.
داروها غیر از اختلال در جذب مواد مغذی از طرق دیگر نیز می‌توانند با مواد مغذی مورد نیاز بدن تداخل داشته باشند:
برخي داروها فلور میکروبی دستگاه گوارش را از بين مي‌برند، مثلاً مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک‌ها با از بین بردن فلور میکروبی دستگاه گوارش، باعث کاهش تولید ویتامینK در روده می‌شود.
برخي داروها بر متابولیسم مواد مغذی اثر مي‌گذارند، مثلاً قرص‌های ضد بارداری باعث اختلال در متابولیسم ويتامين‌هاي B6 و فولات میشوند و یا داروهای ضدافسردگی متعلق به گروه مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) موجب غیرفعال شدن آنزیم تجزیه‌کننده تیرامین میگردند. تیرامین ماده‌ای است که در پنیر کهنه، سوسیس دودی، سالامی، گوشت‌های فرایند شده، سس سویا، خاویار و باقلا وجود دارد. سطح بالای تیرامین در خون باعث افزایش خطرناک فشار خون، سردرد، حالت تهوع و.. می‌شود، به همین جهت بايد از مصرف مواد غذایی حاوی تیرامین تا سه هفته بعد از قطع این داروهای ضد افسردگی اجتناب نمود. داروهای ضد انعقاد نیز باعث متابولیسم سریع‌تر ویتامین D در کبد و دفع سریع‌تر آن از بدن میشوند.
برخی داروها نیز باعث افزایش دفع ویتامین‌ها و مواد معدنی میشوند که شایع‌ترین آنها عبارتند از: داروهای مدر که باعث دفع پتاسیم میگردند و آسپرین که باعث دفع فولات می‌شود.
غذاها نیز از طرق مختلف بر اثر بخشی داروها اثر می‌گذارند:
1- تاثیر بر قدرت جذب داروها: همانطور که داروها غالبا باعث کاهش جذب مواد مغذی میگردند مواد غذایی نیز در اغلب موارد باعث کاهش اثر داروها میشوند، بنابراین به عنوان یک قانون کلی، داروسازان حداقل نیم ساعت فاصله را قبل و بعد از صرف غذا برای مصرف دارو و یا مصرف دارو را با معده خالی، یعنی
يك ساعت قبل از غذا و یا دو ساعت بعد از غذا، توصیه می‌کنند، به جز در موارد استثناء که ذکر می‌شود و در مواردی که پزشک تجویز دیگری کرده باشد. چنانچه مجبور به مصرف دارو همراه با غذا هستید، باید یک روال ثابت را داشته باشید به این معنا که ساعت صرف غذای خود را با دارو تنظیم کنید به جای آنکه ساعت صرف دارو را با زمان وعده غذایی تنظیم کنید، مثلا اگر قرار است دارویی را با صبحانه میل کنید، زمان صرف صبحانه نباید یک روز ساعت 7 و روز دیگر ساعت 10 باشد. این کار در جذب دارو در بدن شما اشکال ایجاد می‌کند، مخصوصا اگر دارو را به مدت طولانی مصرف می‌کنید، مانند داروهای هورمونی (مثل لووتیروکسین)، داروهای ضد دیابت (متفورمین و گلیبن کلامید) و بعضی از داروهای قلبی- عروقی.
وجود غذا در معده باعث تاخیر در جذب پنی سیلین و آموکسی سیلین و داروهای
ضد فشارخون نظیر کاپتوپریل می‌شود. همچنین وجود غذا در معده و تماس اسید معده برای مدت طولانی با کاپتوپریل و همچنین اریترومایسین باعث تجزیه سریع‌تر دارو میشوند.
مواد معدنی موجود در برخی مواد غذایی مثل آهن موجود در گوشت با اتصال به آنتی بیوتیک‌هایی نظیر تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین باعث کاهش جذب دارو و غلظت خونی آن میشوند.
فرآورده‌های لبنی باعث کاهش اثر تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین میشوند، بنابراین مصرف مکمل کلسیم نیز باید حداقل با 2 ساعت فاصله از مصرف این آنتی بیوتیک‌ها باشد. در غیر این صورت غلظت خونی آنتی بیوتیک به مقدار مورد نیاز نمی‌رسد.
مصرف فيبرهاي غلات، سبوس، حبوبات و اگزالات ريواس و اسفناج جذب قرص‌های كلسيم را كاهش مي‌دهد.
مصرف همزمان چاي و قهوه، حبوبات، تخم‌مرغ و لبنيات با مکمل آهن (فروس سولفات)، آن را به صورت كمپلكس نامحلول در مي‌آورند و مانع جذب آن میشوند.
داروهای ضد قارچ مثل گریزوفلووین و فلوکونازول که محلول در چربی هستند، در صورت مصرف با غذاهای چرب، بهتر جذب میشوند.
2- برخی مواد غذایی باعث تغییر سرعت متابولیسم داروها از طریق تشدید یا مهار عملکرد آنزیم‌های موثر بر آنها میشوند:
گریپ فروت مهم‌ترین مثال براي این مورد است که به علت مهار آنزیم تجزیه‌کننده داروها باعث کاهش سرعت متابولیسم داروهای متعدد می‌شود. لازم به ذکر است كه اثر گریپ فروت حتی تا 24 ساعت بعد از مصرف در بدن باقی می‌ماند. داروهایی که گریپ فروت نباید با آنها مصرف شود، عبارتند از:
داروهای ضدکلسترول از خانواده استاتین‌‌ها (لوستاتین و آترووستاتین) خصوصا اگر افراد برای بار اول از این داروها استفاده می‌کنند، زیرا آب گریپ فروت اثر این داروها را به راحتی تا 2 برابر افزایش می‌دهد. همچنين بیمارانی که از سیزاپراید، سرترالین، بوسپیرون، دیازپام، تربازولام، میدازولام کاربامازپین، داروهای کاهنده فشارخون نظیر لوزارتان، داروهای ضد آریتمی، ضد آنژین، داروهای مهارکننده سیستم ایمنی، داروهای هورمونی نظیر اتینیل استرادیول، پروژسترون و ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند باید اکیدا از مصرف گریپ‌فروت خودداری نمايند.
ترکیبات غیر مغذی موجود در مواد غذایی نظیر ترکیبات اندول موجود در خانواده کلم، فلاوون‌ها در مرکبات و میوه‌جات و ترکیبات ایجاد شده در غذاهایی که مستقیما با ذغال تهیه میشوند سرعت متابولیسم داروها را افزايش مي‌دهند، برای مثال مصرف همزمان گوشت قرمز كباب شده با داروهاي ضدآسم (تئوفيلين، پردوافدرين و ... )، باعث كاهش اثر اين داروها به علت افزايش متابوليسم دارو میگردد.
ترکیبات اسیدی موجود در آبمیوه‌ها می‌توانند اثر بخشی آنتی بیوتیک‌ها (نظیر پنی سیلین) را کاهش دهند. در عین حال مصرف داروي كينيدين همراه با آب مركبات به علت كاهش متابوليسم دارو در بدن باعث افزايش طول اثر دارو مي‌گردد.
3- مواد غذایی با تغییر اسیدیته ادرار باعث افزایش یا کاهش سرعت دفع داروها میشوند. برخی داروها به محیط اسیدی‌تر برای دفع نیاز دارند و اگر ادرار به اندازه کافی اسیدی نباشد به مقدار بیشتری توسط کلیه بازجذب میشوند، نظیر آنتی بیوتیک جنتامایسین و داروی ضد آریتمی پروکاینامید. مصرف بيش از حد آبميوه، دریافت کم پروتئین در رژیم غذایی و مصرف آنتی اسیدها باعث به وجود آمدن این وضعیت می‌شود.
4- تركيبات شيرين بيان، نوشابه‌هاي الكلي، موز، شكلات، پنير، انجير، جگر، ماهي، ترشي، آناناس، مخمر و مالت ممكن است به علت آمين‌هاي مؤثر بر افزايش فشار خون، سبب كاهش اثر داروي كاهش دهنده فشار خون شوند (البته مصرف يكبار در روز از تركيبات شيرين بيان مشكلي ايجاد نخواهد كرد).
5- مصرف شير و لبنيات يا غذاهاي حاوي كلسيم همزمان با گليكوزيد‌هاي قلبي ممكن است آريتمي ايجاد كند. گليكوريس شيرين بيان هيپوكالمي را القاء مي‌كند و موجب مسموميت با ديگوکسين مي‌شود. كربوهيدرات زياد موجب كاهش جذب دارو مي‌گردد.
6- مصرف 3 تا 4 فنجان چاي يا قهوه در روز ممكن است اثر دگزامتازون و فنوتيازين را افزايش دهد.
7- سبزيجات برگدار سبز (كاهو، اسفناج، كلم، شلغم و سويا) اثر داروی وارفارين را كاهش مي‌دهند.
8- مصرف نوشابه‌هاي الكلي همزمان با داروهاي آرام بخش و خواب آور باعث افزايش اثر تضعيف‌كنندگي سيستم اعصاب (خواب آوري، كما و مرگ) اين داروها مي‌گردد.
9- مصرف مايعات داغ همزمان با دارو باعث از بين رفتن دارو وكاهش اثر دارو خواهد شد.
در پایان این قسمت از مقاله لازم است این نکته را نیز به یاد داشته باشید که مکمل ویتامین‌ها نیز خود باعث تداخل غذا و دارو در برخی موارد میشوند:
ویتامین A: افرادی که برای آکنه های مقاوم و یا پسوریازیس از ترکیبات رتینوئیدی (که پیش ساز ویتامین A هستند)، نظیر ایزوترتینوئین (آکوتان) و آسیترتین (زوریاتان) استفاده می‌کنند، باید نسبت به مصرف ویتامین A به صورت مکمل (موجود در مولتی ویتامین‌ها) و همچنین منابع غذايي غنی از ویتامین A (نظیر جگر) احتیاط کنند، زیرا احتمال خطر مسمومیت وجود دارد.
ویتامین E: افرادی که از وارفارین استفاده می‌کنند، نباید از ویتامین E بیش از IU 800 استفاده کنند، زیرا خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. به علاوه افرادی‌که تحت شیمی درمانی هستند، بايد از مصرف ویتامینE به صورت مکمل خودداری کنند.
ویتامین K: افرادی که از وارفارین استفاده می‌کنند، باید از مصرف زیاد منابع غنی این ویتامین (نظیر انواع کلم قمری، کلم بروکلی و بروکسل) همزمان با دارو خودداری کنند، زیرا اثربخشي دارو را کاهش می‌دهند.
مکمل روی و آهن نیز با یکدیگر تداخل دارند و هر یک مانع از جذب دیگری میشوند.
در شماره آینده مطالب بیشتری در ارتباط با تداخل غذا و دارو به تفکیک نوع داروها و مواد مغذی موثر بر آنها خواهید خواند.
منبع: دنیای تغذیه ش 96
از طرف دیگر داروها نیز با تاثیر بر جذب، زیست دسترسی و دفع مواد مغذی با عملکرد غذاها در بدن تداخل دارند. جملاتی نظیر نیم‌ساعت قبل از غذا، یک ساعت بعد از غذا، با معده خالی، روزی یک عدد و .... را همیشه به هنگام تجویز داروها توسط پزشک و یا بر روی بسته داروها مشاهده می‌کنید. یکی از مهم‌ترین دلایلی که باید به این جملات هنگام مصرف دارو توجه نمود، وجود همین تداخلات دارو– غذا و غذا– دارو است که تا کنون شناخته شده‌اند. توجه به تداخل دارو و غذا به هنگام مصرف طولانی مدت دارو بسیار مهم است و غالبا اثراتی که داروها در کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌گذارند، به دنبال مصرف مزمن داروها ایجاد میگردد.
توجه به تداخل غذا- دارو برای چه افرادی حائز اهمیت است؟
سالمندان: این گروه نه تنها به علت اینکه از داروهای متعددی برای مدت طولانی استفاده می‌کنند، بلکه به علت تغییرات ایجاد شده در ترکیب بدن از نظر افزایش توده چربی، کاهش توده عضلانی، کاهش میزان آب بدن، کاهش سرعت جریان خون در بدن از جمله در کبد و کلیه‌ها، کاهش سطح جذب در دستگاه گوارش و کاهش توده کبد و کلیه‌ها، کاهش حرکات و ترشحات دستگاه گوارش بیش از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر این تداخلات هستند و به هنگام مشاوره تغذیه برای سالمندان این موضوع را باید مد نظر قرار داد.
کودکان در حال رشد.
زنان باردار.
مبتلایان به سوء تغذیه و افرادی که تغذیه متعادل و متنوع ندارند.
افرادی که بیش از دو نوع دارو در روز مصرف می‌کنند.
افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند و سیگار می‌کشند.
افرادی که از داروهای بدون نسخه (OTC) استفاده می‌کنند. اصولاً این داروها خطرناك‌تر هستند، زيرا بدون توجه به تداخلات همراه غذا مصرف مي‌شوند، مانند آسپرین که باعث کمبود ویتامین C، آنتی اسیدها که باعث کمبود فسفر و داروهای مدر که باعث دفع پتاسیم میشوند.
در حقیقت اثرات داروها بر جذب مواد مغذی برخلاف تاثیر آنها بر اشتها که به راحتی توسط فرد بعد از چند روز مصرف دارو تجربه می‌شود، تا زمان بروز علايم کمبود، هشداری ایجاد نمی‌کند.
در این شماره از مجله و شماره‌هاي آينده با شایع‌ترین دلایل تداخل داروها بر مواد مغذی و همچنین مواد غذایی که بیشترین تاثیر را در تغییر عملکرد و اثر بخشی داروها دارند، آشنا می‌شوید:
به طور کلی داروها با توجه به نوع، مقدار و زمان مصرف می‌توانند به طرق مختلف بر جذب مواد غذایی تاثیر بگذارند:
برخي‌داروها با اثر بر روی مخاط دستگاه گوارش، نظیر آسپرین، کلشی سین و نئومایسین در جذب چربی‌ها، لاکتوز، کلسیم، آهن، سدیم و پتاسیم تاثیر می‌گذارند.
برخي داروها با تغییر اسیدیته دستگاه گوارش باعث اختلال در جذب ویتامین B12 و آهن میشوند، از آنجا که جذب کلسیم، آهن، منیزیم و روی با کاهش اسیدیته معده مختل می‌شود، مصرف طولانی مدت این داروها در افرادی که رژیم غذایی متعادل و متنوعی ندارند، می‌تواند باعث بروز کمبود شود.
برخي از داروها فعالیت اسیدهای صفراوی را تغيير مي‌دهند، مثلا داروهایی که برای کاهش کلسترول خون استفاده میشوند، با کاهش جذب چربی‌ها کاهش جذب ویتامین‌های محلول در چربی را نیز به دنبال دارند.
برخي از داروها زمان عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش را تغيير مي‌دهند، مثلا ملین‌ها، مسهل‌ها و یا داروهایی که سوربیتول در فرمولاسیون آنها وجود دارد (برای مثال الگزیر تئوفیلین)، باعث عبور سریع غذا از دستگاه گوارش میشوند. در نتیجه فرصت جذب را كاهش مي‌دهند و باعث از دست رفتن کلسیم و پتاسیم میگردند.
برخي از داروها به مواد مغذی متصل مي‌شوند، مثلاً هیدروکسید آلومینیوم موجود در برخی آنتی اسیدها به فسفر متصل شده و مانع جذب و رسیدن آن به استخوان‌ها میگردد، بنابراین مصرف طولانی مدت آنتی‌اسیدها باعث کاهش فسفر و در نتیجه ضعف عضلانی (در موارد خفیف) و استئومالاسی (در موارد شدیدتر) می‌شود.
داروها غیر از اختلال در جذب مواد مغذی از طرق دیگر نیز می‌توانند با مواد مغذی مورد نیاز بدن تداخل داشته باشند:
برخي داروها فلور میکروبی دستگاه گوارش را از بين مي‌برند، مثلاً مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک‌ها با از بین بردن فلور میکروبی دستگاه گوارش، باعث کاهش تولید ویتامینK در روده می‌شود.
برخي داروها بر متابولیسم مواد مغذی اثر مي‌گذارند، مثلاً قرص‌های ضد بارداری باعث اختلال در متابولیسم ويتامين‌هاي B6 و فولات میشوند و یا داروهای ضدافسردگی متعلق به گروه مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) موجب غیرفعال شدن آنزیم تجزیه‌کننده تیرامین میگردند. تیرامین ماده‌ای است که در پنیر کهنه، سوسیس دودی، سالامی، گوشت‌های فرایند شده، سس سویا، خاویار و باقلا وجود دارد. سطح بالای تیرامین در خون باعث افزایش خطرناک فشار خون، سردرد، حالت تهوع و.. می‌شود، به همین جهت بايد از مصرف مواد غذایی حاوی تیرامین تا سه هفته بعد از قطع این داروهای ضد افسردگی اجتناب نمود. داروهای ضد انعقاد نیز باعث متابولیسم سریع‌تر ویتامین D در کبد و دفع سریع‌تر آن از بدن میشوند.
برخی داروها نیز باعث افزایش دفع ویتامین‌ها و مواد معدنی میشوند که شایع‌ترین آنها عبارتند از: داروهای مدر که باعث دفع پتاسیم میگردند و آسپرین که باعث دفع فولات می‌شود.
غذاها نیز از طرق مختلف بر اثر بخشی داروها اثر می‌گذارند:
1- تاثیر بر قدرت جذب داروها: همانطور که داروها غالبا باعث کاهش جذب مواد مغذی میگردند مواد غذایی نیز در اغلب موارد باعث کاهش اثر داروها میشوند، بنابراین به عنوان یک قانون کلی، داروسازان حداقل نیم ساعت فاصله را قبل و بعد از صرف غذا برای مصرف دارو و یا مصرف دارو را با معده خالی، یعنی
يك ساعت قبل از غذا و یا دو ساعت بعد از غذا، توصیه می‌کنند، به جز در موارد استثناء که ذکر می‌شود و در مواردی که پزشک تجویز دیگری کرده باشد. چنانچه مجبور به مصرف دارو همراه با غذا هستید، باید یک روال ثابت را داشته باشید به این معنا که ساعت صرف غذای خود را با دارو تنظیم کنید به جای آنکه ساعت صرف دارو را با زمان وعده غذایی تنظیم کنید، مثلا اگر قرار است دارویی را با صبحانه میل کنید، زمان صرف صبحانه نباید یک روز ساعت 7 و روز دیگر ساعت 10 باشد. این کار در جذب دارو در بدن شما اشکال ایجاد می‌کند، مخصوصا اگر دارو را به مدت طولانی مصرف می‌کنید، مانند داروهای هورمونی (مثل لووتیروکسین)، داروهای ضد دیابت (متفورمین و گلیبن کلامید) و بعضی از داروهای قلبی- عروقی.
وجود غذا در معده باعث تاخیر در جذب پنی سیلین و آموکسی سیلین و داروهای
ضد فشارخون نظیر کاپتوپریل می‌شود. همچنین وجود غذا در معده و تماس اسید معده برای مدت طولانی با کاپتوپریل و همچنین اریترومایسین باعث تجزیه سریع‌تر دارو میشوند.
مواد معدنی موجود در برخی مواد غذایی مثل آهن موجود در گوشت با اتصال به آنتی بیوتیک‌هایی نظیر تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین باعث کاهش جذب دارو و غلظت خونی آن میشوند.
فرآورده‌های لبنی باعث کاهش اثر تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین میشوند، بنابراین مصرف مکمل کلسیم نیز باید حداقل با 2 ساعت فاصله از مصرف این آنتی بیوتیک‌ها باشد. در غیر این صورت غلظت خونی آنتی بیوتیک به مقدار مورد نیاز نمی‌رسد.
مصرف فيبرهاي غلات، سبوس، حبوبات و اگزالات ريواس و اسفناج جذب قرص‌های كلسيم را كاهش مي‌دهد.
مصرف همزمان چاي و قهوه، حبوبات، تخم‌مرغ و لبنيات با مکمل آهن (فروس سولفات)، آن را به صورت كمپلكس نامحلول در مي‌آورند و مانع جذب آن میشوند.
داروهای ضد قارچ مثل گریزوفلووین و فلوکونازول که محلول در چربی هستند، در صورت مصرف با غذاهای چرب، بهتر جذب میشوند.
2- برخی مواد غذایی باعث تغییر سرعت متابولیسم داروها از طریق تشدید یا مهار عملکرد آنزیم‌های موثر بر آنها میشوند:
گریپ فروت مهم‌ترین مثال براي این مورد است که به علت مهار آنزیم تجزیه‌کننده داروها باعث کاهش سرعت متابولیسم داروهای متعدد می‌شود. لازم به ذکر است كه اثر گریپ فروت حتی تا 24 ساعت بعد از مصرف در بدن باقی می‌ماند. داروهایی که گریپ فروت نباید با آنها مصرف شود، عبارتند از:
داروهای ضدکلسترول از خانواده استاتین‌‌ها (لوستاتین و آترووستاتین) خصوصا اگر افراد برای بار اول از این داروها استفاده می‌کنند، زیرا آب گریپ فروت اثر این داروها را به راحتی تا 2 برابر افزایش می‌دهد. همچنين بیمارانی که از سیزاپراید، سرترالین، بوسپیرون، دیازپام، تربازولام، میدازولام کاربامازپین، داروهای کاهنده فشارخون نظیر لوزارتان، داروهای ضد آریتمی، ضد آنژین، داروهای مهارکننده سیستم ایمنی، داروهای هورمونی نظیر اتینیل استرادیول، پروژسترون و ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند باید اکیدا از مصرف گریپ‌فروت خودداری نمايند.
ترکیبات غیر مغذی موجود در مواد غذایی نظیر ترکیبات اندول موجود در خانواده کلم، فلاوون‌ها در مرکبات و میوه‌جات و ترکیبات ایجاد شده در غذاهایی که مستقیما با ذغال تهیه میشوند سرعت متابولیسم داروها را افزايش مي‌دهند، برای مثال مصرف همزمان گوشت قرمز كباب شده با داروهاي ضدآسم (تئوفيلين، پردوافدرين و ... )، باعث كاهش اثر اين داروها به علت افزايش متابوليسم دارو میگردد.
ترکیبات اسیدی موجود در آبمیوه‌ها می‌توانند اثر بخشی آنتی بیوتیک‌ها (نظیر پنی سیلین) را کاهش دهند. در عین حال مصرف داروي كينيدين همراه با آب مركبات به علت كاهش متابوليسم دارو در بدن باعث افزايش طول اثر دارو مي‌گردد.
3- مواد غذایی با تغییر اسیدیته ادرار باعث افزایش یا کاهش سرعت دفع داروها میشوند. برخی داروها به محیط اسیدی‌تر برای دفع نیاز دارند و اگر ادرار به اندازه کافی اسیدی نباشد به مقدار بیشتری توسط کلیه بازجذب میشوند، نظیر آنتی بیوتیک جنتامایسین و داروی ضد آریتمی پروکاینامید. مصرف بيش از حد آبميوه، دریافت کم پروتئین در رژیم غذایی و مصرف آنتی اسیدها باعث به وجود آمدن این وضعیت می‌شود.
4- تركيبات شيرين بيان، نوشابه‌هاي الكلي، موز، شكلات، پنير، انجير، جگر، ماهي، ترشي، آناناس، مخمر و مالت ممكن است به علت آمين‌هاي مؤثر بر افزايش فشار خون، سبب كاهش اثر داروي كاهش دهنده فشار خون شوند (البته مصرف يكبار در روز از تركيبات شيرين بيان مشكلي ايجاد نخواهد كرد).
5- مصرف شير و لبنيات يا غذاهاي حاوي كلسيم همزمان با گليكوزيد‌هاي قلبي ممكن است آريتمي ايجاد كند. گليكوريس شيرين بيان هيپوكالمي را القاء مي‌كند و موجب مسموميت با ديگوکسين مي‌شود. كربوهيدرات زياد موجب كاهش جذب دارو مي‌گردد.
6- مصرف 3 تا 4 فنجان چاي يا قهوه در روز ممكن است اثر دگزامتازون و فنوتيازين را افزايش دهد.
7- سبزيجات برگدار سبز (كاهو، اسفناج، كلم، شلغم و سويا) اثر داروی وارفارين را كاهش مي‌دهند.
8- مصرف نوشابه‌هاي الكلي همزمان با داروهاي آرام بخش و خواب آور باعث افزايش اثر تضعيف‌كنندگي سيستم اعصاب (خواب آوري، كما و مرگ) اين داروها مي‌گردد.
9- مصرف مايعات داغ همزمان با دارو باعث از بين رفتن دارو وكاهش اثر دارو خواهد شد.
در پایان این قسمت از مقاله لازم است این نکته را نیز به یاد داشته باشید که مکمل ویتامین‌ها نیز خود باعث تداخل غذا و دارو در برخی موارد میشوند:
ویتامین A: افرادی که برای آکنه های مقاوم و یا پسوریازیس از ترکیبات رتینوئیدی (که پیش ساز ویتامین A هستند)، نظیر ایزوترتینوئین (آکوتان) و آسیترتین (زوریاتان) استفاده می‌کنند، باید نسبت به مصرف ویتامین A به صورت مکمل (موجود در مولتی ویتامین‌ها) و همچنین منابع غذايي غنی از ویتامین A (نظیر جگر) احتیاط کنند، زیرا احتمال خطر مسمومیت وجود دارد.
ویتامین E: افرادی که از وارفارین استفاده می‌کنند، نباید از ویتامین E بیش از IU 800 استفاده کنند، زیرا خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. به علاوه افرادی‌که تحت شیمی درمانی هستند، بايد از مصرف ویتامینE به صورت مکمل خودداری کنند.
ویتامین K: افرادی که از وارفارین استفاده می‌کنند، باید از مصرف زیاد منابع غنی این ویتامین (نظیر انواع کلم قمری، کلم بروکلی و بروکسل) همزمان با دارو خودداری کنند، زیرا اثربخشي دارو را کاهش می‌دهند.
مکمل روی و آهن نیز با یکدیگر تداخل دارند و هر یک مانع از جذب دیگری میشوند.
در شماره آینده مطالب بیشتری در ارتباط با تداخل غذا و دارو به تفکیک نوع داروها و مواد مغذی موثر بر آنها خواهید خواند.
منبع: دنیای تغذیه ش 96
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر