نوشته : بهناز عباسي‌مقدم كارشناس ارشد تغذيه
من 34 ساله هستم. حدود 80 كيلوگرم وزن و 176 سانتي‌متر قد دارم. هشت سال است كه به كار اداري اشتغال دارم. ماه گذشته بدون هيچ دليلي، درد شديدي در پاي خود احساس كردم و بعد از مراجعه به دكتر، تشخيص ايشان احتمال افزايش اسيداوريك خون من بود. آزمايشات نيز اين گفته را تاييد نمود، به طوري كه محدوده اسيد اوريك خون من حدود 9/7 بود. با توجه به اينكه تصور مي‌كنم رژيم غذايي سالمي دارم، فهم اين مسأله قدري برايم پيچيده شده است.
آيا رژيم غذايي خاصي را بايد براي كاهش اسيداوريك خون رعايت كنم؟
مورد بالا يكي از موارد متعددي است كه افراد بدون هيچ سابقه قبلي، با افزايش ناگهاني اسيد اوريك خون خود مواجه مي‌شوند. البته اولين توصيه‌اي كه به اين دوست عزيز مي‌توان نمود، اين است كه بهتر است براي اطمينان از كاركرد طبيعي كليه خود به متخصص اورولوژي مراجعه نمايند، اما در ارتباط با ماهيت شيميايي، عملكرد و راه‌‌هاي افزايش يا كاهش اين ماده در بدن لازم است توضيحات مفصل‌تري ارائه دهيم:
اسيداوريك ماده كريستالي بي‌رنگ، بي‌بو و بي‌مزه‌اي است كه در بدن در اثر تجزيه پورين‌ها حاصل مي‌شود. اسيد اوريك، اسيد آلي بسيار ضعيفي است كه در آب محلول بوده، ولي در الكل و اتر نامحلول است. اوريك اسيد در ادرار انسان به ميزان جزئي يافت مي‌شود، در حالي كه مهم‌ترين ماده دفعي پرندگان است. بعضي مواقع اين اسيد (در اثر كاركرد ناقص كليه) در كليه يا مثانه تجمع يافته و منجر به تشكيل سنگ مي‌شود. اگر تجمع اسيد در بافت‌ها صورت بگيرد، موجب بروز بيماري نقرس مي‌شود. البته اين حالت حتي در افراد سالم با كاركرد طبيعي كليه نيز ممكن است روي دهد.
در پلاسماي خون فرد سالم، محدوده مناسب اسيد اوريك بين 3 تا 8 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر است. در واقع تجمع زياد اسيد اوريك در سرم خون منجر به بروز نوعي آرتريت به نام نقرس مي‌شود. در موارد نادر شاهد بروز نقرس در افراد با سطح سرمي 6 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر هستيم. ولي به طور معمول نقرس در سطوح سرمي بالاتر از 6/9 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر ظاهر مي‌شود. افزايش اسيد اوريك سرم ممكن است ناشي از دريافت زياد غذاهاي غني از پورين، دريافت مكرر غذاهاي حاوي فروكتوز (علي‌رغم اينكه نمايه گليسمي فروكتوز پايين است) يا دفع ناقص اين ماده از كليه‌ها باشد. اشباع اسيد اوريك در خون، منجر به تشكيل سنگ‌هاي اوراتي مي‌شود كه اين سنگ‌ها به اشعه x غيرقابل نفوذ هستند و در راديوگرافي يا CT اسكن شكمي مشاهده نمي‌شوند. براي تشخيص آنها نياز به روش‌هاي اولتراسوند (سونوگرافي) است. تنها در صورتي كه سنگ خيلي بزرگ باشد، به دليل فشار آوردن به بافت اطراف كليه ممكن است به وسيله x-ray قابل تشخيص باشد.
در موارد بسيار نادر نيز ممكن است بعضي افراد در ژن‌هايي نظيرو SlC22A11، SLC17A1 SLC2A9 موتاسيون داشته باشند كه منجر به بروز نقرس در اين افراد مي‌شود.
در مواردي كه شاهد افزايش اسيد اوريك خون هستيم، در ابتدا حتما بايد فرد از نظر كاركرد نرمال كليه خود مطمئن شود. قدم بعدي بازنگري رژيم غذايي و اصلاح آن است. به طور مثال اگر فردي عادت به خوردن غذاهاي غني از فروكتوز يا ساكاروز نظير محتواي بسياري از نوشابه‌ها و اغلب غذاهاي فرآوري شده دارد، مطمئن باشد روزي با افزايش اسيد اوريك خون خود مواجه مي‌شود. در گذشته گوشت و فرآورده‌هاي گوشتي مظنونين بالقوه افزايش اسيد اوريك شناخته شده بودند، در حالي كه امروزه اين مرزبندي قديمي شكسته شده و مي‌بينيم كه مصرف زياد از حد غذاهاي قندي نيز مضر است.
در كل، مواد غذايي به سه دسته غني از پورين، متوسط و كم پورين تقسيم مي‌شوند. از موادي كه غني از پورين هستند و بالقوه باعث افزايش اسيد اوريك مي‌شوند، مي‌توان به دل، قلوه و ماهيچه، گوشت گوسفند، بعضي انواع ماهي (نظير ماهي كولي و ساردين) و نان‌هاي شيرين و نوشابه‌ها (به دليل قندشان) اشاره نمود.
دسته دوم حاوي مقدار كمتري پورين هستند و مصرف آنها در حد اعتدال توصيه مي‌شود و شامل گوشت گاو، ماكيان و اغلب ماهي‌ها، گل كلم، اسفناج، قارچ، نخود سبز، عدس، لوبيا و نخود، جو، جوانه گندم و سبوس گندم هستند.
ولي همانطور كه ذكر شد، بهترين راه كاهش اسيد اوريك، اجتناب از مصرف غذاهاي فرآوري شده و آماده و چرخش به سمت مصرف غلات كامل، ماهي، مرغ، لبنيات كم چرب، ميوه‌ها و اغلب سبزيجات و روغن زيتون است. جدا توصيه مي‌كنيم مصرف نان‌هاي سفيد، برنج و قندها و مواد قندي را كاهش دهيد.
از ديگر مواد غذايي كه منجر به كاهش اسيد اوريك مي‌شوند، مي‌توان به گيلاس و آلبالو اشاره نمود. از قديم الايام نيز به افراد نقرسي توصيه مي‌شد اين دو ميوه و يا جوشانده برگ و گل آنها را مصرف كنند.
در مطالعه‌اي كه در سال 2003 توسط دانشگاه كاليفرنيا انجام گرفت و نتايج آن در ژورنال معتبر تغذيه‌اي نيز چاپ شد، محققان تأثير گيلاس را بر روي اسيد اوريك زنان سالم بررسي نمودند. داوطلبان 2 سروينگ گيلاس (حدود 200 گرم) را در وعده صبحانه ميل نمودند.
هنگام بررسي متوجه افزايش اسيد اوريك در ادرار آنها شدند كه نتيجه پاكسازي اين ماده در خون آنها و دفع آن از طريق كليه بود. اين مطالعه نشان داد گيلاس نه تنها باعث كاهش اوريك اسيد مي‌شود، بلكه التهابات و آماس‌هاي موجود در بدن را نيز كاهش مي‌دهد.
در مطالعه‌اي كه جديدا انجام گرفته است، ارتباطي بين مصرف قهوه و سطوح پايين پپتيد C (ماركر سطح انسولين) پيدا شد. محققان در اين بررسي پيشنهاد كردند كه ارتباط محكمي بين مقاومت به انسولين و افزايش سطح اوريك اسيد وجود دارد، به طوري كه كاهش سطح انسولين ناشي از مصرف قهوه ممكن است سطح اسيد اوريك را پايين بياورد. قهوه منبع مهم اسيد كلروژنيك است كه يك آنتي اكسيدان قوي محسوب مي‌شود. اين اسيد موجب مهار جذب گلوكز در روده مي‌شود.
در مطالعه ديگري نيز قهوه دكافئينه موجب تأخير در جذب گلوكز در روده و افزايش غلظت هورمون شبه گلوكاگون (Glp-1) شد كه تأثير مهمي در عملكرد انسولين دارد. در انتها محققان اعلام نمودند كه يافته‌هاي آنها ناشي از تأثير تركيبات غيركافئيني قهوه است و دليل آن هم اين است كه سطح اوريك اسيد با مصرف چاي تغيير نمي‌كند.
از ديگر مواد غذايي كه مصرف آنها به كاهش اسيد اوريك مي‌انجامد، سويا و محصولات آن نظير توفو هستند كه مصرف آنها در ابتدا باعث افزايش نسبي اوريك اسيد شده، ولي به سرعت و با قدرت زياد باعث پاكسازي خون از اين ماده مي‌شوند. توفو منبع پروتئيني مناسبي براي افرادي است كه تمايل دارند اسيد اوريك خون خود را كاهش دهند.
مطلب مهم ديگري كه در ارتباط با افزايش اسيد اوريك خون افراد مي‌توان به آن اشاره نمود، اين است كه بهتر است روزانه آب بيشتري ميل كنند، چون دريافت آب بيشتر موجب دفع بيشتر اسيد اوريك شده و مانع تشكيل احتمالي سنگ و رسوب اسيداوريك در بافت‌ها مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 97
من 34 ساله هستم. حدود 80 كيلوگرم وزن و 176 سانتي‌متر قد دارم. هشت سال است كه به كار اداري اشتغال دارم. ماه گذشته بدون هيچ دليلي، درد شديدي در پاي خود احساس كردم و بعد از مراجعه به دكتر، تشخيص ايشان احتمال افزايش اسيداوريك خون من بود. آزمايشات نيز اين گفته را تاييد نمود، به طوري كه محدوده اسيد اوريك خون من حدود 9/7 بود. با توجه به اينكه تصور مي‌كنم رژيم غذايي سالمي دارم، فهم اين مسأله قدري برايم پيچيده شده است.آيا رژيم غذايي خاصي را بايد براي كاهش اسيداوريك خون رعايت كنم؟
مورد بالا يكي از موارد متعددي است كه افراد بدون هيچ سابقه قبلي، با افزايش ناگهاني اسيد اوريك خون خود مواجه مي‌شوند. البته اولين توصيه‌اي كه به اين دوست عزيز مي‌توان نمود، اين است كه بهتر است براي اطمينان از كاركرد طبيعي كليه خود به متخصص اورولوژي مراجعه نمايند، اما در ارتباط با ماهيت شيميايي، عملكرد و راه‌‌هاي افزايش يا كاهش اين ماده در بدن لازم است توضيحات مفصل‌تري ارائه دهيم:
اسيداوريك ماده كريستالي بي‌رنگ، بي‌بو و بي‌مزه‌اي است كه در بدن در اثر تجزيه پورين‌ها حاصل مي‌شود. اسيد اوريك، اسيد آلي بسيار ضعيفي است كه در آب محلول بوده، ولي در الكل و اتر نامحلول است. اوريك اسيد در ادرار انسان به ميزان جزئي يافت مي‌شود، در حالي كه مهم‌ترين ماده دفعي پرندگان است. بعضي مواقع اين اسيد (در اثر كاركرد ناقص كليه) در كليه يا مثانه تجمع يافته و منجر به تشكيل سنگ مي‌شود. اگر تجمع اسيد در بافت‌ها صورت بگيرد، موجب بروز بيماري نقرس مي‌شود. البته اين حالت حتي در افراد سالم با كاركرد طبيعي كليه نيز ممكن است روي دهد.
در پلاسماي خون فرد سالم، محدوده مناسب اسيد اوريك بين 3 تا 8 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر است. در واقع تجمع زياد اسيد اوريك در سرم خون منجر به بروز نوعي آرتريت به نام نقرس مي‌شود. در موارد نادر شاهد بروز نقرس در افراد با سطح سرمي 6 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر هستيم. ولي به طور معمول نقرس در سطوح سرمي بالاتر از 6/9 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر ظاهر مي‌شود. افزايش اسيد اوريك سرم ممكن است ناشي از دريافت زياد غذاهاي غني از پورين، دريافت مكرر غذاهاي حاوي فروكتوز (علي‌رغم اينكه نمايه گليسمي فروكتوز پايين است) يا دفع ناقص اين ماده از كليه‌ها باشد. اشباع اسيد اوريك در خون، منجر به تشكيل سنگ‌هاي اوراتي مي‌شود كه اين سنگ‌ها به اشعه x غيرقابل نفوذ هستند و در راديوگرافي يا CT اسكن شكمي مشاهده نمي‌شوند. براي تشخيص آنها نياز به روش‌هاي اولتراسوند (سونوگرافي) است. تنها در صورتي كه سنگ خيلي بزرگ باشد، به دليل فشار آوردن به بافت اطراف كليه ممكن است به وسيله x-ray قابل تشخيص باشد.
در موارد بسيار نادر نيز ممكن است بعضي افراد در ژن‌هايي نظيرو SlC22A11، SLC17A1 SLC2A9 موتاسيون داشته باشند كه منجر به بروز نقرس در اين افراد مي‌شود.
در مواردي كه شاهد افزايش اسيد اوريك خون هستيم، در ابتدا حتما بايد فرد از نظر كاركرد نرمال كليه خود مطمئن شود. قدم بعدي بازنگري رژيم غذايي و اصلاح آن است. به طور مثال اگر فردي عادت به خوردن غذاهاي غني از فروكتوز يا ساكاروز نظير محتواي بسياري از نوشابه‌ها و اغلب غذاهاي فرآوري شده دارد، مطمئن باشد روزي با افزايش اسيد اوريك خون خود مواجه مي‌شود. در گذشته گوشت و فرآورده‌هاي گوشتي مظنونين بالقوه افزايش اسيد اوريك شناخته شده بودند، در حالي كه امروزه اين مرزبندي قديمي شكسته شده و مي‌بينيم كه مصرف زياد از حد غذاهاي قندي نيز مضر است.
در كل، مواد غذايي به سه دسته غني از پورين، متوسط و كم پورين تقسيم مي‌شوند. از موادي كه غني از پورين هستند و بالقوه باعث افزايش اسيد اوريك مي‌شوند، مي‌توان به دل، قلوه و ماهيچه، گوشت گوسفند، بعضي انواع ماهي (نظير ماهي كولي و ساردين) و نان‌هاي شيرين و نوشابه‌ها (به دليل قندشان) اشاره نمود.
دسته دوم حاوي مقدار كمتري پورين هستند و مصرف آنها در حد اعتدال توصيه مي‌شود و شامل گوشت گاو، ماكيان و اغلب ماهي‌ها، گل كلم، اسفناج، قارچ، نخود سبز، عدس، لوبيا و نخود، جو، جوانه گندم و سبوس گندم هستند.
ولي همانطور كه ذكر شد، بهترين راه كاهش اسيد اوريك، اجتناب از مصرف غذاهاي فرآوري شده و آماده و چرخش به سمت مصرف غلات كامل، ماهي، مرغ، لبنيات كم چرب، ميوه‌ها و اغلب سبزيجات و روغن زيتون است. جدا توصيه مي‌كنيم مصرف نان‌هاي سفيد، برنج و قندها و مواد قندي را كاهش دهيد.
از ديگر مواد غذايي كه منجر به كاهش اسيد اوريك مي‌شوند، مي‌توان به گيلاس و آلبالو اشاره نمود. از قديم الايام نيز به افراد نقرسي توصيه مي‌شد اين دو ميوه و يا جوشانده برگ و گل آنها را مصرف كنند.
در مطالعه‌اي كه در سال 2003 توسط دانشگاه كاليفرنيا انجام گرفت و نتايج آن در ژورنال معتبر تغذيه‌اي نيز چاپ شد، محققان تأثير گيلاس را بر روي اسيد اوريك زنان سالم بررسي نمودند. داوطلبان 2 سروينگ گيلاس (حدود 200 گرم) را در وعده صبحانه ميل نمودند.
هنگام بررسي متوجه افزايش اسيد اوريك در ادرار آنها شدند كه نتيجه پاكسازي اين ماده در خون آنها و دفع آن از طريق كليه بود. اين مطالعه نشان داد گيلاس نه تنها باعث كاهش اوريك اسيد مي‌شود، بلكه التهابات و آماس‌هاي موجود در بدن را نيز كاهش مي‌دهد.
در مطالعه‌اي كه جديدا انجام گرفته است، ارتباطي بين مصرف قهوه و سطوح پايين پپتيد C (ماركر سطح انسولين) پيدا شد. محققان در اين بررسي پيشنهاد كردند كه ارتباط محكمي بين مقاومت به انسولين و افزايش سطح اوريك اسيد وجود دارد، به طوري كه كاهش سطح انسولين ناشي از مصرف قهوه ممكن است سطح اسيد اوريك را پايين بياورد. قهوه منبع مهم اسيد كلروژنيك است كه يك آنتي اكسيدان قوي محسوب مي‌شود. اين اسيد موجب مهار جذب گلوكز در روده مي‌شود.
در مطالعه ديگري نيز قهوه دكافئينه موجب تأخير در جذب گلوكز در روده و افزايش غلظت هورمون شبه گلوكاگون (Glp-1) شد كه تأثير مهمي در عملكرد انسولين دارد. در انتها محققان اعلام نمودند كه يافته‌هاي آنها ناشي از تأثير تركيبات غيركافئيني قهوه است و دليل آن هم اين است كه سطح اوريك اسيد با مصرف چاي تغيير نمي‌كند.
از ديگر مواد غذايي كه مصرف آنها به كاهش اسيد اوريك مي‌انجامد، سويا و محصولات آن نظير توفو هستند كه مصرف آنها در ابتدا باعث افزايش نسبي اوريك اسيد شده، ولي به سرعت و با قدرت زياد باعث پاكسازي خون از اين ماده مي‌شوند. توفو منبع پروتئيني مناسبي براي افرادي است كه تمايل دارند اسيد اوريك خون خود را كاهش دهند.
مطلب مهم ديگري كه در ارتباط با افزايش اسيد اوريك خون افراد مي‌توان به آن اشاره نمود، اين است كه بهتر است روزانه آب بيشتري ميل كنند، چون دريافت آب بيشتر موجب دفع بيشتر اسيد اوريك شده و مانع تشكيل احتمالي سنگ و رسوب اسيداوريك در بافت‌ها مي‌شود.
منبع: دنیای تغذیه ش 97
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر