نوشته : دكتر سيدضياءالدين مظهري متخصص تغذيه و رژيم درماني دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران
چه كساني از ميگرن و سردرد رنج مي‌برند؟
بر مبناي برآوردهاي منتشر شده، يك‌پنجم تمام كودكان و تا سن 12 سالگي تقريبا 90 درصدشان به نوعي از سردردهاي مختلف دچار مي‌شوند، در مورد بزرگسالان آمار دقيقي در دسترس نمي‌باشد، ولي گفته مي‌شود كه بين 17-12 درصد مردم به سردردهاي مزمن و حمله‌هاي ميگرني مبتلا مي‌باشند كه تقريبا دوسوم يا اكثريت قريب به اتفاق مبتلايان را بانوان تشكيل مي‌دهند. در اين برآورد افرادي كه به عللي به سردردهاي حاد و اتفاقي دچار مي‌گردند به حساب آورده نشده‌اند.
الف- عوامل تاثيرگذار شايع در بروز ميگرن
فاكتورهاي تاثيرگذار و مساعدكننده حمله‌هاي ميگرني و سردردها، بسيار متنوع، گسترده و چند وجهي مي‌باشند، ولي عمده‌ترين آنها عبارت مي‌باشند از:
1- استرس، اضطراب و حتي رهايي ناگهاني از استرس
2- تغييرات ناگهاني جوي
3- تغيير ساعت در مسافرت‌هاي دور دست
4- داروهاي تجويزشده براي درمان بعضي از اختلالات و بيماري‌هاي هورموني
5- نورهاي تند و پرنوسان
6- آلودگي هوا و تراكم گازهاي سمي مخصوصا در فصولي كه وارونگي ايجاد مي‌شود و جابه‌جايي در هواي محيط انجام نمي‌پذيرد
7- كم خوابي‌هاي مزمن و حاد
8- پرخوري و بدخوري و بالا رفتن سطح چربي‌هاي خون
9- كم خوري و گرفتن رژيم‌هاي بسيار كم كالري و غير‌‌‌متعارف
10- بعضي از گروه‌هاي غذايي و آشاميدني ها و ...
ب- نقش مسائل ژنتيكي و وراثت
همانطوري كه در سطور بالا قسمتي از عوامل زمينه‌ساز سردردها و بروز حمله‌هاي ميگرني را ملاحظه فرموديد، فاكتورهاي پرشمار و عوامل غيرهمگون و نامتجانس بر آغاز و ادامه سردردها تاثيرگذار مي‌باشند، ولي تاثيرپذيري افراد از عوامل تاثيرگذار يكسان و يكنواخت نبوده و واكنش‌هاي متفاوت و عكس‌العمل‌هاي غيرهمساني از بعد شدت، حدت و زمان تداوم سردردها مشاهده مي‌شود.
گفته شده است كه هرچه انسان‌ها از بعد زمينه‌هاي ارثي و ژنتيكي مستعدتر باشند، عوامل ايجادكننده سردردها سهل‌تر، شديدتر و طولاني‌مدت‌تر امكان بروز پيدا كرده و در قبال اقدامات درماني، پايداري و ماندگاري بيشتري نشان مي‌دهند.
ج- عوامل تغذيه‌اي و مواد غذايي مصرفي
تغذيه روزمره با بهره‌گيري تفنني و تصادفي از بعضي غذاها و فرآورده‌هاي غذايي، بسته به نوع تركيبات طبيعي مواد اوليه خود و يا تغييراتي كه در پروسه فرآوري پيدا مي‌كنند، دو اثر متفاوت را بروز مي‌دهند و از اين نظر به بعضي از گروه‌هاي غذايي، مواد زمينه‌ساز و عامل ايجاد سردردها و ميگرن نسبت داده مي‌شود و برعكس گروه ديگري را نه تنها به عنوان ايجادكننده دسته‌بندي نمي‌نمايند، بلكه آنها را كاهش دهنده و بازدارنده از سردردها برمي‌شمارند.
لازم به يادآوري مجدد مي‌باشد كه عكس‌العمل افراد در قبال اين دو گروه غذايي، با استعدادهاي ذاتي و زمينه‌هاي ژنتيكي آنها مرتبط است، ولي با وجود تمام اين مسائل، عوامل شناخته شده تشديدكننده ميگرن و سردردهاي مختلف عبارتنداز:
1- غذاهاي حاوي MSG يا مونوگلوتامات سديم
ماده نام برده شده به طور فراواني در غذاهاي رستوران‌هاي چيني، سس‌هاي حاضري، غذاهاي حاضري فريز شده و يخ‌زده، چيپس و سيب‌زميني‌هاي سرخ كرده، گوشت‌هاي كنسرو شده، سوپ‌هاي حاضري و پاكتي وجود دارد.
2- غذاهاي حاوي نيتريت و نيترات
از جمله اين غذاها مي‌توانيم به فرآورده‌هاي گوشتي از قبيل سوسيس، كالباس، همبرگرهاي حاضري و ماهي دودي اشاره كنيم.
3- مواد غذايي حاوي تيرامين و اسيد آراشيدونيك
تيرامين در موادي مانند پنير و پنير سبز يا آبي، شاه ماهي، ماهي دودي، شكلات، موز، مركبات، آووكادو، گوجه‌فرنگي، جگر مرغ و غذاهاي حاوي قارچ‌هاي خوراكي وجود دارد.
اسيد آراشيدونيك نيز نه تنها در بروز سردردهاي ميگرني نقش دارد، بلكه مي‌‌تواند عامل افزايش‌دهنده التهابات مفصلي و تشديد درد در زانوها و مچ پا باشد. منابع غني اسيد آراشيدونيك، روغن جوانه ذرت و روغن آفتابگردان، گوشت‌هاي قرمز و فرآورده‌هاي گوشتي مي‌باشند.
4- مواد خوردني و آشاميدني حاوي كافئين، آسپارتام، گلوتامات، مس، فنيل‌اتيل‌آمين و اكتوپامين.
فنيل اتيل آمين در كاكائو، شكلات، پنير و بعضي از مواد غذايي و اكتوپامين در مركباتي مثل ليمو، پرتقال و گريپ‌فروت وجود دارد.
5- ايجادكننده‌هاي آلرژي و حساسيت كه از نظر آماري قابل توجه مي‌باشند، عبارتند از شير و فرآورده‌هاي شير، بادام زميني، قارچ، توت‌فرنگي، تخم كدو و آفتابگردان، كنجد، تخم‌مرغ و پروتئين بعضي از غلات.
منابع غذايي پيشگيري‌كننده از سردردها
ماهي‌هاي سالم و فاقد آلودگي‌هاي ميكروبي و فلزات سنگين مثل متيل مركوري (حاوي تركيبات جيوه)، روغن ماهي فاقد جيوه، روغن‌هاي امگا-3 به صورت بعضي از تركيبات مواد غذايي يا كپسول‌هاي حاوي DHA و EPA.
زنجبيل تازه يا پودر زنجبيل يا عصاره زنجبيل غني شده با اسيدفوليك.
چگونگي عملكرد مواد غذايي حاوي تركيبات زمينه‌ساز بروز سردرد و ميگرن
تيرامين، نيتريت و نيترات و ساير مواد شيميايي، بر روي رگ‌هاي مغز تاثير مي‌گذارند و به طور غيرمستقيم، تغييراتي را در عملكرد مويرگ‌هاي داخل و خارج از كاسه سر و رشته‌هاي عصبي ايجاد مي‌نمايند. تعدادي از اين تركيبات، موجب انقباض و بعضي ديگر سبب انبساط رگ‌ها مي‌شوند و عدم تعادلي را به وجود مي‌آورند كه به ايجاد درد كمك مي‌نمايد.
عده‌اي ديگر از دانشوران و پژوهندگان برخلاف نظريه گفته شده، بر اين باور مي‌باشند كه افراد مختلف در كودكي و بزرگسالي نسبت به بعضي از تركيبات غذاهاي مصرفي حساسيت داشته و در نتيجه با ورود اين تركيبات به بدن، تغييراتي در عروق خوني و مويرگ‌ها ايجاد مي‌شود و عامل بروز سردرد مي‌گردند.
در شماره آينده، براي روشن شدن بيشتر اين موضوع، شناخته شده‌ترين حساسيت و عدم تحمل به شير و فرآورده‌هاي اين ماده مغذي و بسيار ارزشمند و حاوي تركيبات بسيار مفيد براي تكميل و تامين نيازهاي حياتي روزانه بدن را از زواياي مختلف مورد كنكاش، بررسي و تحليل قرار مي‌دهيم و به بيان راهكارهاي غذايي براي پيشگيري و يا تعديل حمله‌هاي ميگرني مي‌پردازيم.
منبع: دنیای تغذیه ش ۹۸
بر مبناي برآوردهاي منتشر شده، يك‌پنجم تمام كودكان و تا سن 12 سالگي تقريبا 90 درصدشان به نوعي از سردردهاي مختلف دچار مي‌شوند، در مورد بزرگسالان آمار دقيقي در دسترس نمي‌باشد، ولي گفته مي‌شود كه بين 17-12 درصد مردم به سردردهاي مزمن و حمله‌هاي ميگرني مبتلا مي‌باشند كه تقريبا دوسوم يا اكثريت قريب به اتفاق مبتلايان را بانوان تشكيل مي‌دهند. در اين برآورد افرادي كه به عللي به سردردهاي حاد و اتفاقي دچار مي‌گردند به حساب آورده نشده‌اند.
الف- عوامل تاثيرگذار شايع در بروز ميگرن
فاكتورهاي تاثيرگذار و مساعدكننده حمله‌هاي ميگرني و سردردها، بسيار متنوع، گسترده و چند وجهي مي‌باشند، ولي عمده‌ترين آنها عبارت مي‌باشند از:
1- استرس، اضطراب و حتي رهايي ناگهاني از استرس
2- تغييرات ناگهاني جوي
3- تغيير ساعت در مسافرت‌هاي دور دست
4- داروهاي تجويزشده براي درمان بعضي از اختلالات و بيماري‌هاي هورموني
5- نورهاي تند و پرنوسان
6- آلودگي هوا و تراكم گازهاي سمي مخصوصا در فصولي كه وارونگي ايجاد مي‌شود و جابه‌جايي در هواي محيط انجام نمي‌پذيرد
7- كم خوابي‌هاي مزمن و حاد
8- پرخوري و بدخوري و بالا رفتن سطح چربي‌هاي خون
9- كم خوري و گرفتن رژيم‌هاي بسيار كم كالري و غير‌‌‌متعارف
10- بعضي از گروه‌هاي غذايي و آشاميدني ها و ...
ب- نقش مسائل ژنتيكي و وراثت
همانطوري كه در سطور بالا قسمتي از عوامل زمينه‌ساز سردردها و بروز حمله‌هاي ميگرني را ملاحظه فرموديد، فاكتورهاي پرشمار و عوامل غيرهمگون و نامتجانس بر آغاز و ادامه سردردها تاثيرگذار مي‌باشند، ولي تاثيرپذيري افراد از عوامل تاثيرگذار يكسان و يكنواخت نبوده و واكنش‌هاي متفاوت و عكس‌العمل‌هاي غيرهمساني از بعد شدت، حدت و زمان تداوم سردردها مشاهده مي‌شود.
گفته شده است كه هرچه انسان‌ها از بعد زمينه‌هاي ارثي و ژنتيكي مستعدتر باشند، عوامل ايجادكننده سردردها سهل‌تر، شديدتر و طولاني‌مدت‌تر امكان بروز پيدا كرده و در قبال اقدامات درماني، پايداري و ماندگاري بيشتري نشان مي‌دهند.
ج- عوامل تغذيه‌اي و مواد غذايي مصرفي
تغذيه روزمره با بهره‌گيري تفنني و تصادفي از بعضي غذاها و فرآورده‌هاي غذايي، بسته به نوع تركيبات طبيعي مواد اوليه خود و يا تغييراتي كه در پروسه فرآوري پيدا مي‌كنند، دو اثر متفاوت را بروز مي‌دهند و از اين نظر به بعضي از گروه‌هاي غذايي، مواد زمينه‌ساز و عامل ايجاد سردردها و ميگرن نسبت داده مي‌شود و برعكس گروه ديگري را نه تنها به عنوان ايجادكننده دسته‌بندي نمي‌نمايند، بلكه آنها را كاهش دهنده و بازدارنده از سردردها برمي‌شمارند.
لازم به يادآوري مجدد مي‌باشد كه عكس‌العمل افراد در قبال اين دو گروه غذايي، با استعدادهاي ذاتي و زمينه‌هاي ژنتيكي آنها مرتبط است، ولي با وجود تمام اين مسائل، عوامل شناخته شده تشديدكننده ميگرن و سردردهاي مختلف عبارتنداز:
1- غذاهاي حاوي MSG يا مونوگلوتامات سديم
ماده نام برده شده به طور فراواني در غذاهاي رستوران‌هاي چيني، سس‌هاي حاضري، غذاهاي حاضري فريز شده و يخ‌زده، چيپس و سيب‌زميني‌هاي سرخ كرده، گوشت‌هاي كنسرو شده، سوپ‌هاي حاضري و پاكتي وجود دارد.
2- غذاهاي حاوي نيتريت و نيترات
از جمله اين غذاها مي‌توانيم به فرآورده‌هاي گوشتي از قبيل سوسيس، كالباس، همبرگرهاي حاضري و ماهي دودي اشاره كنيم.
3- مواد غذايي حاوي تيرامين و اسيد آراشيدونيك
تيرامين در موادي مانند پنير و پنير سبز يا آبي، شاه ماهي، ماهي دودي، شكلات، موز، مركبات، آووكادو، گوجه‌فرنگي، جگر مرغ و غذاهاي حاوي قارچ‌هاي خوراكي وجود دارد.
اسيد آراشيدونيك نيز نه تنها در بروز سردردهاي ميگرني نقش دارد، بلكه مي‌‌تواند عامل افزايش‌دهنده التهابات مفصلي و تشديد درد در زانوها و مچ پا باشد. منابع غني اسيد آراشيدونيك، روغن جوانه ذرت و روغن آفتابگردان، گوشت‌هاي قرمز و فرآورده‌هاي گوشتي مي‌باشند.
4- مواد خوردني و آشاميدني حاوي كافئين، آسپارتام، گلوتامات، مس، فنيل‌اتيل‌آمين و اكتوپامين.
فنيل اتيل آمين در كاكائو، شكلات، پنير و بعضي از مواد غذايي و اكتوپامين در مركباتي مثل ليمو، پرتقال و گريپ‌فروت وجود دارد.
5- ايجادكننده‌هاي آلرژي و حساسيت كه از نظر آماري قابل توجه مي‌باشند، عبارتند از شير و فرآورده‌هاي شير، بادام زميني، قارچ، توت‌فرنگي، تخم كدو و آفتابگردان، كنجد، تخم‌مرغ و پروتئين بعضي از غلات.
منابع غذايي پيشگيري‌كننده از سردردها
ماهي‌هاي سالم و فاقد آلودگي‌هاي ميكروبي و فلزات سنگين مثل متيل مركوري (حاوي تركيبات جيوه)، روغن ماهي فاقد جيوه، روغن‌هاي امگا-3 به صورت بعضي از تركيبات مواد غذايي يا كپسول‌هاي حاوي DHA و EPA.
زنجبيل تازه يا پودر زنجبيل يا عصاره زنجبيل غني شده با اسيدفوليك.
چگونگي عملكرد مواد غذايي حاوي تركيبات زمينه‌ساز بروز سردرد و ميگرن
تيرامين، نيتريت و نيترات و ساير مواد شيميايي، بر روي رگ‌هاي مغز تاثير مي‌گذارند و به طور غيرمستقيم، تغييراتي را در عملكرد مويرگ‌هاي داخل و خارج از كاسه سر و رشته‌هاي عصبي ايجاد مي‌نمايند. تعدادي از اين تركيبات، موجب انقباض و بعضي ديگر سبب انبساط رگ‌ها مي‌شوند و عدم تعادلي را به وجود مي‌آورند كه به ايجاد درد كمك مي‌نمايد.
عده‌اي ديگر از دانشوران و پژوهندگان برخلاف نظريه گفته شده، بر اين باور مي‌باشند كه افراد مختلف در كودكي و بزرگسالي نسبت به بعضي از تركيبات غذاهاي مصرفي حساسيت داشته و در نتيجه با ورود اين تركيبات به بدن، تغييراتي در عروق خوني و مويرگ‌ها ايجاد مي‌شود و عامل بروز سردرد مي‌گردند.
در شماره آينده، براي روشن شدن بيشتر اين موضوع، شناخته شده‌ترين حساسيت و عدم تحمل به شير و فرآورده‌هاي اين ماده مغذي و بسيار ارزشمند و حاوي تركيبات بسيار مفيد براي تكميل و تامين نيازهاي حياتي روزانه بدن را از زواياي مختلف مورد كنكاش، بررسي و تحليل قرار مي‌دهيم و به بيان راهكارهاي غذايي براي پيشگيري و يا تعديل حمله‌هاي ميگرني مي‌پردازيم.
منبع: دنیای تغذیه ش ۹۸
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر