نوشته : زهرا فرهناک كارشناس ارشد تغذيه
عوارض گوارشی دیابت یا گاستروپارزی (Gastroparesis) نزدیک به 25 درصد افراد دیابتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در گاستروپارزی یا تاخير در تخليه معده، عمل تخليه محتويات معده بيش از اندازه طول مي‌كشد. اين اختلال گوارشي زماني ايجاد مي‌شود كه رشته‌هاي عصبي معده آسیب ببينند و يا كارشان به كلي متوقف شود. در افرادی که کنترل قند خون مناسبی ندارند، ایجاد گاستروپارزی محتمل است. بیماریزایی این عارضه به خوبی شناخته نشده، اما مدارک نشان می‌دهند که علت عمده آن نوروپاتی دستگاه عصبی اتونوم است. در واقع ديابت مي‌تواند به رشته‌هاي عصبي معده و روده صدمه برساند، مشروط بر آنكه قند خون براي يك دوره طولاني بالا باشد. افزايش قندخون سبب ايجاد تغييرات شيميايي در عصب و صدماتي در عروق تغذيه‌كننده اعصاب مي‌شود. اختلال گوارشي ديگر ايجاد شده، در حركت روده‌هاي كوچك و بزرگ است كه منجر به بروز يبوست يا اسهال مي‌شود.
اسهال ديابتي:
در بيمار ديابتي كندي حركت روده باعث رشد بيش از حد باكتري‌هاي روده مي‌شود. تجمع باكتري‌ها در روده به بروز اسهال مي‌انجامد. در صورت اثبات اين حالت توسط پزشك ممكن است به بيمار آنتي بيوتيك يا داروهاي ديگر تجويز شود. در اين مدت كنترل دقيق قندخون بيمار اهميت زيادي دارد.
يبوست ديابتي:
ممكن است فرد ديابتي دچار يبوست شود كه با مصرف غذاهاي حاوي فيبر مثل ميوه و سبزي و نوشيدن مايعات كافي تا حدي بهبود مي‌يابد. در مواردی که يبوست به مدت طولانی ادامه یابد، ممكن است پزشك داروهايي را به بيمار تجويز كند.
علایم و نشانه‌های تاخير در تخليه معده:
سوزش سردل
تهوع
استفراغ غذاهاي هضم نشده
احساس پري شكم و سيري زودرس
كاهش وزن
نفخ شكم
نوسان در ميزان قند خون
از دست دادن اشتها
برگشت غذا از معده به مري
اين نشانه‌ها ممكن است به صورت شديد يا متوسط (بسته به فرد) تفاوت كند.
عوارض ناشي از تاخير در تخليه معده
اگر غذا به مدت طولاني در معده بماند، مي‌تواند مشكلاتي مانند رشد بيش از اندازه باكتري‌ها در اثر تخمير غذاها را ايجاد كند. همچنين ممكن است غذاها به صورت توده‌اي سخت درآيند كه اين خود مي تواند سبب تهوع، استفراغ و انسداد در داخل معده شود. اگر اين توده هاي سخت غذايي در مسير عبور غذا از معده به روده انسدادي ايجاد كنند، مي‌تواند خطرناك باشد. اين اختلال گوارشي مي‌تواند كنترل قند خون را با مشكل مواجه سازد. غذايي كه سرانجام با تاخير زياد از معده وارد روده كوچك مي‌شود و جذب مي‌گردد، سبب مي‌شود سطح قند خون افزايش يابد و يا در بيماران تحت درمان با انسولين باعث افت قند خون شود. با وجود اين نوع اختلال گوارشي نمي‌توان به درستي پيش بيني كرد كه چه وقت معده از غذا خالي مي‌شود و همين امر موجب مي‌گردد كه سطح قند خون نوسان پيدا كند و كنترل آن مشكل شود.
تشخيص تاخير در تخليه معده با يك يا چند آزمون زير انجام مي‌گيرد:
عكس باريم
اسكن تخليه معده با راديوايزوتوپ
آندوسكوپي قسمت فوقاني
اولتراسوند (سونوگرافي)
درمان
هدف عمده درمان اوليه براي اختلال گوارشي ناشي از ديابت آن است كه سطح قند خون به خوبي كنترل شود.
درمان، شامل انسولين، داروهاي خوراكي، تغييرات زمان و نحوه غذا خوردن و احياناً درمان‌هاي ديگر است.
انسولين براي كنترل قند خون
اگر شما تاخير در تخليه معده داريد، سرعت جذب غذا كمتر مي‌شود، بنابراين زمان جذب آن را نمي‌توان پيش‌بيني كرد. به منظور كنترل قند خون ممكن است نياز باشد:
زمان تزريق و يا مقدار انسولين را طبق نظر پزشك تغيير دهيد.
مكرراً سطح قند خون را بعد از خوردن غذا اندازه‌گيري كنيد و به پزشك معالج خود اطلاع دهيد.
داروها
براي درمان اختلال گوارشي چندين دارو استفاده مي‌شود. پزشك شما سعي مي‌كند از ميان داروهاي مختلفي كه وجود دارد، يك يا چند دارويي كه مي‌تواند بيشترين اثر درماني را داشته باشد انتخاب كند.
تغذیه درمانی برای گاستروپارزی
درمان، شامل به حداقل رساندن فشار (استرس) شکمی است. ممکن است وعده‌های غذایی کوچک و پی در پی، بهتر از 3 وعده غذایی کامل تحمل شوند. در ضمن، این وعده‌ها باید کم فیبر و کم چربی باشند، زيرا هضم چربي‌ها به طور طبيعي به كندي صورت مي‌گيرد و فيبرها هم به سختي هضم مي‌شوند، بنابراين اگر اختلال گوارشي داريد ممكن است براي شما مناسب نباشند. ممكن است مصرف بعضي از غذاهايي كه فيبر زياد دارند، با نظر متخصص تغذيه محدود گردد. اگر غذاهای جامد به خوبی تحمل نشدند، باید غذاهای مایع را پیشنهاد کرد. تا آنجا که می‌شود، بايد زمان‌بندی تجویز انسولین با تاخیر در جذب ماده مغذی هماهنگی داشته باشد. حتی ممکن است به تزریق انسولین پس از صرف غذا نیاز شود. پایش پیوسته قندخون برای تعیین دوز مناسب انسولین اهمیت ویژه‌ای دارد.
تغذیه با لوله
اگر ساير روش‌ها موثر واقع نشد، ممكن است نياز به جراحي و گذاشتن يك لوله غذايي باشد. اين روش بيشتر زماني كاربرد دارد كه اختلال معده از جذب مواد غذايي و داروهاي مورد نياز براي كنترل قند از طريق گردش خون ممانعت به عمل آورد. با حذف منبع مشكل (معده) در اين روش و هدایت مستقيم مواد غذايي و داروها به داخل روده باريك، از هضم و رسيدن اين مواد به جريان خون مطمئن مي‌شويم. اين روش ممكن است موقتي باشد و تنها زماني كه گاستروپارزي شديد گردد، به کار گرفته شود.
مسأله مهم اين است كه در بيشتر موارد گاستروپارزي قابل علاج نيست و معمولاً به صورت مزمن باقي مي‌ماند و درمان تنها کمک مي‌كند تا حد امكان سلامت و راحتي بيمار حفظ شود.
ذکر چند نکته زیر در رابطه با تاخير در تخليه معده ضروری می‌باشد:
بروز اين اختلال گوارشي هم در بيماران ديابتي نوع 1 و هم در نوع 2 ممكن است اتفاق بيفتد.
اين اختلال گوارشي در نتيجه صدمه به عصب واگ كه نقش آن كنترل حركت غذا در دستگاه گوارشي است، ايجاد شده و منجر به كندي عبور غذا در معده و روده‌ها مي‌شود.
اگر در بررسي‌ها مشخص شد كه فرد اختلال در عملكرد رشته‌هاي عصبي دارد، چون مستعد درگيري رشته‌هاي عصبي قلب هم مي‌باشد، حتما بايد طبق نظر متخصصين قلب بررسي كامل شود.
اختلال گوارشي معمولاً بعد از گذشت چند سال از شروع ديابت بروز مي‌كند و غالباً ناشي از كنترل نامناسب قند خون است.
منبع: دنیای تغذیه ش97
عوارض گوارشی دیابت یا گاستروپارزی (Gastroparesis) نزدیک به 25 درصد افراد دیابتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در گاستروپارزی یا تاخير در تخليه معده، عمل تخليه محتويات معده بيش از اندازه طول مي‌كشد. اين اختلال گوارشي زماني ايجاد مي‌شود كه رشته‌هاي عصبي معده آسیب ببينند و يا كارشان به كلي متوقف شود. در افرادی که کنترل قند خون مناسبی ندارند، ایجاد گاستروپارزی محتمل است. بیماریزایی این عارضه به خوبی شناخته نشده، اما مدارک نشان می‌دهند که علت عمده آن نوروپاتی دستگاه عصبی اتونوم است. در واقع ديابت مي‌تواند به رشته‌هاي عصبي معده و روده صدمه برساند، مشروط بر آنكه قند خون براي يك دوره طولاني بالا باشد. افزايش قندخون سبب ايجاد تغييرات شيميايي در عصب و صدماتي در عروق تغذيه‌كننده اعصاب مي‌شود. اختلال گوارشي ديگر ايجاد شده، در حركت روده‌هاي كوچك و بزرگ است كه منجر به بروز يبوست يا اسهال مي‌شود.اسهال ديابتي:
در بيمار ديابتي كندي حركت روده باعث رشد بيش از حد باكتري‌هاي روده مي‌شود. تجمع باكتري‌ها در روده به بروز اسهال مي‌انجامد. در صورت اثبات اين حالت توسط پزشك ممكن است به بيمار آنتي بيوتيك يا داروهاي ديگر تجويز شود. در اين مدت كنترل دقيق قندخون بيمار اهميت زيادي دارد.
يبوست ديابتي:
ممكن است فرد ديابتي دچار يبوست شود كه با مصرف غذاهاي حاوي فيبر مثل ميوه و سبزي و نوشيدن مايعات كافي تا حدي بهبود مي‌يابد. در مواردی که يبوست به مدت طولانی ادامه یابد، ممكن است پزشك داروهايي را به بيمار تجويز كند.
علایم و نشانه‌های تاخير در تخليه معده:
سوزش سردل
تهوع
استفراغ غذاهاي هضم نشده
احساس پري شكم و سيري زودرس
كاهش وزن
نفخ شكم
نوسان در ميزان قند خون
از دست دادن اشتها
برگشت غذا از معده به مري
اين نشانه‌ها ممكن است به صورت شديد يا متوسط (بسته به فرد) تفاوت كند.
عوارض ناشي از تاخير در تخليه معده
اگر غذا به مدت طولاني در معده بماند، مي‌تواند مشكلاتي مانند رشد بيش از اندازه باكتري‌ها در اثر تخمير غذاها را ايجاد كند. همچنين ممكن است غذاها به صورت توده‌اي سخت درآيند كه اين خود مي تواند سبب تهوع، استفراغ و انسداد در داخل معده شود. اگر اين توده هاي سخت غذايي در مسير عبور غذا از معده به روده انسدادي ايجاد كنند، مي‌تواند خطرناك باشد. اين اختلال گوارشي مي‌تواند كنترل قند خون را با مشكل مواجه سازد. غذايي كه سرانجام با تاخير زياد از معده وارد روده كوچك مي‌شود و جذب مي‌گردد، سبب مي‌شود سطح قند خون افزايش يابد و يا در بيماران تحت درمان با انسولين باعث افت قند خون شود. با وجود اين نوع اختلال گوارشي نمي‌توان به درستي پيش بيني كرد كه چه وقت معده از غذا خالي مي‌شود و همين امر موجب مي‌گردد كه سطح قند خون نوسان پيدا كند و كنترل آن مشكل شود.
تشخيص تاخير در تخليه معده با يك يا چند آزمون زير انجام مي‌گيرد:
عكس باريم
اسكن تخليه معده با راديوايزوتوپ
آندوسكوپي قسمت فوقاني
اولتراسوند (سونوگرافي)
درمان
هدف عمده درمان اوليه براي اختلال گوارشي ناشي از ديابت آن است كه سطح قند خون به خوبي كنترل شود.
درمان، شامل انسولين، داروهاي خوراكي، تغييرات زمان و نحوه غذا خوردن و احياناً درمان‌هاي ديگر است.
انسولين براي كنترل قند خون
اگر شما تاخير در تخليه معده داريد، سرعت جذب غذا كمتر مي‌شود، بنابراين زمان جذب آن را نمي‌توان پيش‌بيني كرد. به منظور كنترل قند خون ممكن است نياز باشد:
زمان تزريق و يا مقدار انسولين را طبق نظر پزشك تغيير دهيد.
مكرراً سطح قند خون را بعد از خوردن غذا اندازه‌گيري كنيد و به پزشك معالج خود اطلاع دهيد.
داروها
براي درمان اختلال گوارشي چندين دارو استفاده مي‌شود. پزشك شما سعي مي‌كند از ميان داروهاي مختلفي كه وجود دارد، يك يا چند دارويي كه مي‌تواند بيشترين اثر درماني را داشته باشد انتخاب كند.
تغذیه درمانی برای گاستروپارزی
درمان، شامل به حداقل رساندن فشار (استرس) شکمی است. ممکن است وعده‌های غذایی کوچک و پی در پی، بهتر از 3 وعده غذایی کامل تحمل شوند. در ضمن، این وعده‌ها باید کم فیبر و کم چربی باشند، زيرا هضم چربي‌ها به طور طبيعي به كندي صورت مي‌گيرد و فيبرها هم به سختي هضم مي‌شوند، بنابراين اگر اختلال گوارشي داريد ممكن است براي شما مناسب نباشند. ممكن است مصرف بعضي از غذاهايي كه فيبر زياد دارند، با نظر متخصص تغذيه محدود گردد. اگر غذاهای جامد به خوبی تحمل نشدند، باید غذاهای مایع را پیشنهاد کرد. تا آنجا که می‌شود، بايد زمان‌بندی تجویز انسولین با تاخیر در جذب ماده مغذی هماهنگی داشته باشد. حتی ممکن است به تزریق انسولین پس از صرف غذا نیاز شود. پایش پیوسته قندخون برای تعیین دوز مناسب انسولین اهمیت ویژه‌ای دارد.
تغذیه با لوله
اگر ساير روش‌ها موثر واقع نشد، ممكن است نياز به جراحي و گذاشتن يك لوله غذايي باشد. اين روش بيشتر زماني كاربرد دارد كه اختلال معده از جذب مواد غذايي و داروهاي مورد نياز براي كنترل قند از طريق گردش خون ممانعت به عمل آورد. با حذف منبع مشكل (معده) در اين روش و هدایت مستقيم مواد غذايي و داروها به داخل روده باريك، از هضم و رسيدن اين مواد به جريان خون مطمئن مي‌شويم. اين روش ممكن است موقتي باشد و تنها زماني كه گاستروپارزي شديد گردد، به کار گرفته شود.
مسأله مهم اين است كه در بيشتر موارد گاستروپارزي قابل علاج نيست و معمولاً به صورت مزمن باقي مي‌ماند و درمان تنها کمک مي‌كند تا حد امكان سلامت و راحتي بيمار حفظ شود.
ذکر چند نکته زیر در رابطه با تاخير در تخليه معده ضروری می‌باشد:
بروز اين اختلال گوارشي هم در بيماران ديابتي نوع 1 و هم در نوع 2 ممكن است اتفاق بيفتد.
اين اختلال گوارشي در نتيجه صدمه به عصب واگ كه نقش آن كنترل حركت غذا در دستگاه گوارشي است، ايجاد شده و منجر به كندي عبور غذا در معده و روده‌ها مي‌شود.
اگر در بررسي‌ها مشخص شد كه فرد اختلال در عملكرد رشته‌هاي عصبي دارد، چون مستعد درگيري رشته‌هاي عصبي قلب هم مي‌باشد، حتما بايد طبق نظر متخصصين قلب بررسي كامل شود.
اختلال گوارشي معمولاً بعد از گذشت چند سال از شروع ديابت بروز مي‌كند و غالباً ناشي از كنترل نامناسب قند خون است.
منبع: دنیای تغذیه ش97
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر