نوشته : برليانت بزرگمهر
يكي
از مواردي كه در اين روزها تقريبا زياد شنيده مي‌شود مشكل شكستگي استخوان،
نه فقط در سالمندان بلكه حتي در بين جوان‌ها است. بسيار شنيده‌ايم يا شاهد
بوده‌ايم كه فردي (اعم از جوان يا سالمند) به علت زمين خوردن يا افتادن از
يك پله، دچار شكستگي پا شده است. براستي علت افزايش بروز اين مشكل چيست؟ عارضه‌اي كه بطور طبيعي در افراد سالمند بعلت افتادن يا زمين خوردن رخ مي‌دهد به چه علت امروزه در بين جوانان نيز به كرات ديده مي‌شود.
دلايل شكستگي استخوان:
شكستگي استخوان (چنانچه زمين خوردن يا ضربه خيلي شديد نباشد) معمولاً به علت سستي استخوان‌ها و عدم استحكام كافي آنها است كه اين امر به دو علت بروز مي‌نمايد:
عمدتا به علت كمبود مواد معدني استخوان‌ها
كمبود مواد آلي استخوان نيز در اين مورد بي‌تأثير نيست.
شكستگي استخوان (چنانچه زمين خوردن يا ضربه خيلي شديد نباشد) معمولاً به علت سستي استخوان‌ها و عدم استحكام كافي آنها است كه اين امر به دو علت بروز مي‌نمايد:
عمدتا به علت كمبود مواد معدني استخوان‌ها
كمبود مواد آلي استخوان نيز در اين مورد بي‌تأثير نيست.
كمبود مواد معدني استخوان‌ها:
مواد معدني استخوان‌ها عبارتند از: كلسيم، فسفر (به صورت فسفات كلسيم) كه املاح اصلي استخوان‌ها را تشكيل مي‌دهند و بنام «هيدروكسي آپاتيت» ناميده مي‌شود. البته مواد معدني ديگري مانند منيزيم، روي، فلوئور نيز در تشكيل استخوان‌ها دخالت دارند. هر عاملي كه موجب كاهش املاح استخوان مي‌شود مي‌تواند به استحكام استخوان‌ها لطمه زده و به شكستگي منجر گردد.
مواد معدني استخوان‌ها عبارتند از: كلسيم، فسفر (به صورت فسفات كلسيم) كه املاح اصلي استخوان‌ها را تشكيل مي‌دهند و بنام «هيدروكسي آپاتيت» ناميده مي‌شود. البته مواد معدني ديگري مانند منيزيم، روي، فلوئور نيز در تشكيل استخوان‌ها دخالت دارند. هر عاملي كه موجب كاهش املاح استخوان مي‌شود مي‌تواند به استحكام استخوان‌ها لطمه زده و به شكستگي منجر گردد.
كمبود مواد آلي استخوان‌ها:
استخوان‌ها علاوه بر مواد معدني، حاوي مواد آلي نيز مي‌باشند. بهترين ماده آلي استخوان را پروتئين‌ها تشكيل مي‌دهند و عمده‌ترين پروتئيني كه در ساختمان استخوان‌ها دخالت دارد كلاژن است. چنانچه پروتئين و عمدتاً كلاژن به ميزان كافي در استخوان‌ها وجود نداشته باشد، سلامت و استحكام استخوان‌ها دچار اختلال شده و مي‌تواند منجر به شكستگي استخوان بشود.
استخوان‌ها علاوه بر مواد معدني، حاوي مواد آلي نيز مي‌باشند. بهترين ماده آلي استخوان را پروتئين‌ها تشكيل مي‌دهند و عمده‌ترين پروتئيني كه در ساختمان استخوان‌ها دخالت دارد كلاژن است. چنانچه پروتئين و عمدتاً كلاژن به ميزان كافي در استخوان‌ها وجود نداشته باشد، سلامت و استحكام استخوان‌ها دچار اختلال شده و مي‌تواند منجر به شكستگي استخوان بشود.
عوامل سستي و عدم استحكام استخوان‌ها:
در جوامع صنعتي و پيشرفته امروزي، شيوه خاص زندگي، شرايطي را ايجاد مي‌نمايد كه منجر به بروز اختلالات مختلف در سلامت افراد مي‌شود كه يكي از عوارض آن، شكستگي‌هاي زودهنگام و ظاهراً بدون دليل است. 5 علت مهم را مي‌توان در اين رابطه نام برد:
تغذيه نامناسب و ناكافي، قرار نگرفتن در معرض نور خورشيد، كمبود تحرك، اختلالات هورموني يا استفاده بي‌رويه از برخي هورمون‌ها و زندگي ناآرام و پراسترس.
در جوامع صنعتي و پيشرفته امروزي، شيوه خاص زندگي، شرايطي را ايجاد مي‌نمايد كه منجر به بروز اختلالات مختلف در سلامت افراد مي‌شود كه يكي از عوارض آن، شكستگي‌هاي زودهنگام و ظاهراً بدون دليل است. 5 علت مهم را مي‌توان در اين رابطه نام برد:
تغذيه نامناسب و ناكافي، قرار نگرفتن در معرض نور خورشيد، كمبود تحرك، اختلالات هورموني يا استفاده بي‌رويه از برخي هورمون‌ها و زندگي ناآرام و پراسترس.
تغذيه نامناسب و ناكافي:
همزمان با تمايل بي‌رويه و ناسالم افراد
جامعه، حتي افراد ميانسال و سالمندان، به برخي غذاها و مواد خوراكي آماده
فرآوري شده و فاقد ارزش تغذيه‌اي كافي، نسبت اختلالات و عوارض مختلف، از
جمله مشكلات استخواني و شكستگي‌هاي استخوان رو به افزايش گذارده است. اين
نوع تغذيه ناكافي، قادر به تأمين نيازمندي‌هاي ويتاميني، مواد معدني و نيز
ساير مواد مغذي ضروري براي سلامت و استحكام استخوان‌ها نيست. مهم‌ترين منبع
غذايي مؤثر در سلامت استخوان‌ها لبنيات است كه علاوه بر آنكه منبع بسيار
خوبي از كلسيم و فسفر مي‌باشد ساير مواد مغذي مؤثر در استحكام استخوان‌ها
را نيز دارا است از جمله روي و پروتئين. ضمناً نسبت كلسيم به فسفر كه عامل
مهمي در جذب كلسيم در دستگاه گوارش است نيز در لبنيات بسيار مناسب است.
لاكتوز يا قند موجود در شير در سهولت جذب كلسيم عامل مفيدي است. كيفيت
پروتئين لبنيات، به گونه‌اي است كه در افزايش جذب كلسيم تأثير مهمي دارد.
در الگوي غذايي امروزي، مصرف لبنيات در حد وسيعي كاهش پيدا كرده، بعنوان
مثال، ماست و دوغ كه در گذشته زينت‌بخش تمام سفره‌هاي ايراني بود، امروزه
متأسفانه جايگاه مهمي در بين خانوار ندارد.
بسياري از افراد، بخصوص كودكان، نوجوانان و سالمندان بعلت عدم مصرف شير به مدت طولاني، نمي‌توانند اين ماده غذايي مفيد و ضروري را تحمل كنند و در واقع دچار عدم تحمل به لاكتوز شير مي‌شوند. در گذشته كشك بعنوان يكي از تنقلات معمول كودكان و نوجوانان محسوب مي‌شد. كودكان كشك را بعنوان يك ميان‌وعده لذيذ با خود به مدرسه مي‌بردند، بزرگسالان نيز اين ماده غذايي خوشمزه و مفيد را بعنوان عصرانه و ميان‌وعده صبح استفاده مي‌نمودند. ولي امروزه، اين ماده غذايي جاي خود را به ميان وعده‌هايي از قبيل چيپس، پفك، نوشابه‌هاي گازدار، انواع كيك‌هاي آماده و موادي مانند آن داده است.
نوشابه‌هاي گازدار بعلت دارا بودن فسفر بالا، موجب به هم خوردن تعادل نسبت بين كلسيم و فسفر غذا مي‌شوند در نتيجه جذب كلسيم دچار اختلال شده و اين ماده معدني در بدن مورد استفاده قرار نگرفته و دفع مي‌شود.
يكي از علل مهم سستي و شكنندگي استخوان‌ها، پيروي از رژيم‌هاي لاغري ناكافي و نامناسب است كه قادر نيست مواد مغذي ضروري براي سلامت استخوان‌ها را تأمين نمايد.
بسياري از افراد، بخصوص كودكان، نوجوانان و سالمندان بعلت عدم مصرف شير به مدت طولاني، نمي‌توانند اين ماده غذايي مفيد و ضروري را تحمل كنند و در واقع دچار عدم تحمل به لاكتوز شير مي‌شوند. در گذشته كشك بعنوان يكي از تنقلات معمول كودكان و نوجوانان محسوب مي‌شد. كودكان كشك را بعنوان يك ميان‌وعده لذيذ با خود به مدرسه مي‌بردند، بزرگسالان نيز اين ماده غذايي خوشمزه و مفيد را بعنوان عصرانه و ميان‌وعده صبح استفاده مي‌نمودند. ولي امروزه، اين ماده غذايي جاي خود را به ميان وعده‌هايي از قبيل چيپس، پفك، نوشابه‌هاي گازدار، انواع كيك‌هاي آماده و موادي مانند آن داده است.
نوشابه‌هاي گازدار بعلت دارا بودن فسفر بالا، موجب به هم خوردن تعادل نسبت بين كلسيم و فسفر غذا مي‌شوند در نتيجه جذب كلسيم دچار اختلال شده و اين ماده معدني در بدن مورد استفاده قرار نگرفته و دفع مي‌شود.
يكي از علل مهم سستي و شكنندگي استخوان‌ها، پيروي از رژيم‌هاي لاغري ناكافي و نامناسب است كه قادر نيست مواد مغذي ضروري براي سلامت استخوان‌ها را تأمين نمايد.
زندگي ناآرام و پر استرس:
استرس و آشفتگي‌هاي روحي از عوامل بسيار
مهمي است كه اثرات نامطلوب و ناگوار بر سلامت انسان بجا مي‌گذارد. يكي از
پيامدهاي آن، اختلال در هضم و جذب مواد مغذي است. در افرادي كه زندگي پر
اضطراب، آشفته‌اي دارند به هنگام صرف غذا، شيره‌هاي گوارشي به خوبي ترشح
نمي‌شوند و دستگاه گوارش كه وظيفه هضم و جذب مواد غذايي را به عهده دارد
دچار اختلال گشته و نمي‌تواند اين نقش مهم خود را به خوبي انجام دهد، در
نتيجه مواد مغذي بجاي آنكه جذب خون شده و مورد استفاده سلول‌ها قرار
بگيرند، بدون استفاده از بدن دفع مي‌شوند. در اين صورت، مواد مؤثر در
استحكام استخوان‌ها يعني كلسيم، فسفر، روي، فلوئور، پروتئين (و عمدتاً
كلاژن) و ويتامين‌هاي D و C به خوبي هضم و جذب نشده و در استخوان‌سازي مورد
مصرف قرار نمي‌گيرند كه اين امر منجر به پوكي يا نرمي استخوان و آمادگي
ابتلاء آن به شكستگي مي‌شود.
كمبود تحرك:
ورزش و تحرك جسمي از طرفي موجب افزايش جذب
كلسيم از روده مي‌شود و از طرف ديگر فعاليت سلول‌هاي استخوان‌ساز را تحريك
ميكند، در نتيجه باعث رسوب بيشتر فسفات كلسيم بر روي استخوان مي‌شود كه
اين امر به استحكام و سلامت استخوان‌ها كمك ميكند.
افرادي كه زندگي ساكن و كم‌تحرك دارند و ورزش نمي‌كنند و تحرك جسمي كافي در طول روز ندارند بيشتر از افراد فعال، در معرض شكستگي استخوان قرار مي‌گيرند.
در افراد ميانسال و سالمند، فعاليت سلول‌هاي استخوان ساز كاهش مي‌يابد در حالي كه سلول‌هاي مخرب استخوان، فعاليت خود را ادامه مي‌دهند. يكي از عواملي كه موجب تحريك فعاليت سلول‌هاي استخوان‌ساز حتي در سنين بالا مي‌شود، ورزش و فعاليت جسمي است، به همين علت معمولاً ورزشكاران چنانچه در دوران ميانسالي و سالمندي نيز ورزش را ادامه دهند و زندگي پر تحركي داشته باشند، به پوكي استخوان دچار نخواهند شد.
افرادي كه زندگي ساكن و كم‌تحرك دارند و ورزش نمي‌كنند و تحرك جسمي كافي در طول روز ندارند بيشتر از افراد فعال، در معرض شكستگي استخوان قرار مي‌گيرند.
در افراد ميانسال و سالمند، فعاليت سلول‌هاي استخوان ساز كاهش مي‌يابد در حالي كه سلول‌هاي مخرب استخوان، فعاليت خود را ادامه مي‌دهند. يكي از عواملي كه موجب تحريك فعاليت سلول‌هاي استخوان‌ساز حتي در سنين بالا مي‌شود، ورزش و فعاليت جسمي است، به همين علت معمولاً ورزشكاران چنانچه در دوران ميانسالي و سالمندي نيز ورزش را ادامه دهند و زندگي پر تحركي داشته باشند، به پوكي استخوان دچار نخواهند شد.
قرار نگرفتن در معرض نور خورشيد به مدت كافي:
جهت جذب كلسيم و فسفر از روده و رسوب
فسفات كلسيم در استخوان‌ها، نياز به ويتامين D مي‌باشد. ويتامين D در اثر
تابش اشعه مستقيم نور خورشيد به پوست، در بدن توليد مي‌شود. در زندگي شلوغ و
صنعتي امروزي، امكان قرار گرفتن افراد در معرض آفتاب كمتر پيش مي‌آيد. به
اين ترتيب چنانچه از منابع دارويي ويتامين D استفاده نشود، احتمال اختلالات
استخواني و پوكي و نرمي استخوان و در نتيجه شكستگي استخوان افزايش
مي‌يابد.
اختلالات هورموني:
برخي اختلالات هورموني مي‌توانند موجب
كاهش املاح استخوان‌ها و پوكي استخوان بشوند. لازم به ذكر است كه پوكي
استخوان مهم‌ترين علت شكستگي استخوان را تشكيل مي‌دهد. معمولاً از سن 40
سالگي به بعد، تحليل بافت استخواني شروع شده و سلول‌هاي استخوان‌ساز
فعاليت‌شان كاهش مي‌يابد و از همين جاست كه پوكي استخوان شروع شده و بتدريج
پيشرفت ميكند. خانم‌ها بعد از يائسگي بشدت در معرض پوكي استخوان قرار
مي‌گيرند كه يكي از علل مهم آن، كاهش ترشح هورمون‌هاي زنانه است.
اختلالات هورموني ديگري كه در پوكي و شكنندگي استخوان‌ها فعاليت دارند عبارتند از: پركاري غده تيروئيد و ترشح زياده از حد هورمون‌هاي كورتيكواستروئيدي (مانند كورتيزول). پوكي استخوان در افراد مبتلا به گواتر پركار، چنانچه به موقع درمان نشود، شايع است. همچنين كساني كه به علل مختلف از داروهاي كورتون استفاده نمايند در معرض پوكي استخوان (حتي در سنين جواني) قرار مي‌گيرند.
اختلالات هورموني ديگري كه در پوكي و شكنندگي استخوان‌ها فعاليت دارند عبارتند از: پركاري غده تيروئيد و ترشح زياده از حد هورمون‌هاي كورتيكواستروئيدي (مانند كورتيزول). پوكي استخوان در افراد مبتلا به گواتر پركار، چنانچه به موقع درمان نشود، شايع است. همچنين كساني كه به علل مختلف از داروهاي كورتون استفاده نمايند در معرض پوكي استخوان (حتي در سنين جواني) قرار مي‌گيرند.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۱۳
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر