شيرين مثل سکنجبین

نوشته  : مهندس مسعود خبازی 

معمولا جوان‌ترها برای رفع عطش، آب معدنی، نوشابه، ماءالشعیر و آبمیوه‌های صنعتی امروزی را می‌پسندند، ولی بزرگ ‌ترها مصرف انواع شربت‌های خانگی و گیاهی را به نوشیدنی‌های صنعتی ترجیح می‌دهند. شربت خاکشیر، تخم شربتی، سکنجبین و... از جمله نوشیدنی‌های سنتی می‌باشند که مسن‌تر‌ها  نوشیدن آنها را برای رفع عطش و خنک شدن بسیار کارساز می‌دانند. آنها معتقد هستند شربت این گیاهان با تعادل در تعریق بدن از گرمازدگی جلوگیری  مي‌كند و مي‌تواند برای مدت زیادی آب بدن را تامین نمايدو فرد را از تشنگی مفرط مصون دارد. شربت سکنجبین دارای طبیعت سرد و خنک بوده و تمام منافع سرکه را دارد و به صفرابر مشهور است. هنگامی که آن را با یخ خنک کرده و به همراه خیار رنده شده بنوشند، تشنگی را رفع مي‌كند و از التهاب ناشی از گرما می‌کاهد. این مقاله به اختصار به بیان ویژگی‌ها و خواص شربت سکنجبین می‌پردازد.

روش تهیه :
نام اصلی این شربت «سرکنگبین» بوده، زیرا در گذشته با سرکه و عسل (که خواص سودمندتری داشته) و گاهی با شیره (که به آن سرکه شیره می‌گفتند) تهيه مي‌شده، اما امروزه آن را با شکر تهیه می‌کنند.
مواد لازم برای تهیه شربت سکنجبین:
آب 1 لیتر
شکر 2 کیلوگرم
سرکه 500میلی لیتر (2پیمانه)
نعنا 1 دسته کوچک
روش تهيه:
آب را داخل ظرف بريزيد و روی اجاق بجوشانید. آنگاه شکر را داخل آن ریخته  و به هم بزنید تا حل شود. سپس سرکه را اضافه نماييد و بعد نعنا را در شربت بگذارید و به مدت 15 دقیقه بجوشانید. حالا ظرف را از روی حرارت بردارید و شربت را صاف کنید. اکنون سکنجبین را در شیشه بريزيد و در جای خنک نگه دارید.
مواد لازم برای تهیه شربت سکنجبین و خیار:
خیار 2 عدد
یخ به میزان لازم
آب 250 ميلي‌ليتر (1 پيمانه)
سکنجبین 125 میلی‌لیتر (یک دوم پیمانه)
روش تهيه:
پوست خیار را بگیرید و رنده کنید. آنگاه در لیوان قدری یخ، آب و سکنجبین بریزید و خیار را به آن بیفزایید. حالا شربت آماده پذیرایی است.

نشانه‌گذاري:
 مشخصات زير بايد به‌طور واضح و خوانا به زبان فارسي روي برچسب محصول  نوشته شود:
نام، نشاني و نام تجارتی تولیدکننده 
 نام و میزان ترکیبات
 وزن خالص
 عبارت «ساخت ایران»
 شماره سري ساخت
 تاريخ توليد و انقضاء مصرف
 شماره پروانه ساخت

خواص دارویی سکنجبین از نظر زکریای رازی:
درصورتی که شربت سکنجبین با یخ خنک شده و مصرف شود، صفرا را از بین برده و از التهاب معده می‌کاهد و آنچه بلغم در معده و روده باشد خارج می‌کند. همچنین اگر آن را با ریشه و تخم کاسنی تهیه و به آن گلاب اضافه کنند، برای افرادی که جگر و معده‌ای گرم داشته و یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ می‌باشند، منافع زیادي دارد.

ويژگي‌ها:
ويژگي‌هاي فيزيكي
عطر و طعم: شربت سكنجبين بايد شيرين باشد و عطر سركه و گياهان خوراكي معطر مانند نعنا را داشته باشد.
رنگ و شکل ظاهری: شربت سكنجبين بايد زرد كمرنگ يا زرد زيتوني بوده و عاري از رسوب و مواد معلق و هر گونه مواد خارجی باشد.
وزن مخصوص: وزن مخصوص در 20 درجه سانتيگراد نبايد كمتر از300/1  باشد.
ويژگي‌هاي شيميايي
مواد جامد محلول در آب (بریکس):  ميزان مواد جامد محلول در آب نبايد كمتر از 68 گرم درصد گرم باشد.
اسيديته: ميزان اسيديته نبايد كمتر از 5/0 گرم در صد گرم برحسب اسيد استيك باشد.
PH  شربت سكنجبين بايد 3-4 باشد.  
خاكستر: ميزان خاكستر نبايد از 2/0 گرم در صد گرم بيشتر باشد.
قند كل: حداقل ميزان قند كل بايد 65 گرم درصد گرم باشد.
مواد جامد غير محلول: ميزان مواد جامد غير محلول نبايد بيشتر از 08/0 گرم در صد گرم باشد.
آلاینده‌های فلزی: حداكثر  میزان آلاینده‌هاي فلزی در جدول 1 بیان شده است.
مواد افزودني غير مجاز: افزودن شيرين كننده‏هاي مصنوعي و هر نوع رنگ  به شربت سكنجبين غير مجاز است.
 مواد افزودني مجاز: استفاده از بعضي از گياهان خوراكي معطر مثل نعنا مجاز مي‌باشد.

موارد احتیاط:
 این شربت‌ چاق کننده بوده، از این رو توصیه می‌شود افراد چاق و دیابتی آن را بدون شکر ویا با میزان شکرخیلی کم مصرف نمایند.
 از آنجا که شربت‌های سنتی توسط برخی دست فروشان در گوشه و کنار خیابان‌ها در شرایط کاملا غیر بهداشتی با یخ‌ها و آب آلوده تهیه و عرضه می‌شوند، بهتر است این شربت‌ها را به صورت خانگی تهیه و برای خارج از منزل همراه ببرید. علیرغم خواص زیادی که این شربت دارد، ولي افراد زیر نباید آن را مصرف نمایند:
 مبتلایان به اسهال و درد سینه مخصوصا مسلولین.
افراد دارای معده ضعیف وکسانی كه دچار سرماخوردگی شده‌اند.
 مبتلایان به رعشه، درد‌های عصبی  و سختی ادرار.

منبع: دنیای تغذیه  ش ۱۱۳