نوشته : تحريريه دنياي تغذيه
از ليكوپن چه مي‌دانيد؟
ليكوپن نوعي از كاروتنوئيد‌ها، پيش‌ساز ويتامين A، يك آنتي‌اكسيدان قوي
و از مشتقات گوجه فرنگي است كه باعث مي‌شود بسياري از ميوه‌ها و سبزي‌ها
رنگ قرمز سالمي پيدا كنند. اين ماده به بتا-كاروتن شباهت زيادي دارد. ثابت
شده است كه ليكوپن يكي از قوي‌‌ترين آنتي‌اكسيدان‌هاي طبيعي است. اگر
گوجه‌فرنگي به صورت آبميوه، سس يا كچاپ مصرف شود، ليكوپن موجود در آن به
مراتب بيشتر جذب خواهد شد. فرم شيميايي اين ماده در اثر حرارت طوري تغيير
مي‌كند كه بدن بسيار راحت‌تر مي‌تواند آن را جذب كند. اين آنتي‌اكسيدان قوي
از احتمال ابتلا به بيماري‌هايي چون تحليل رفتگي ماكولاي چشم (كه عامل
بسياري از نابينايي‌ها در سالمندان است)، سرطان ريه، مثانه، دهانه رحم و
پوست مي‌كاهد. همچنين اين ماده به حفظ و ارتقاي سلامتي قلب، پروستات،
چشم‌ها و پوست نيز كمك مي‌كند.ليكوپن بيشتر در بافت‌ها و عروق اعضايي چون بيضه‌ها، غدد آدرنال، كبد، پروستات، پستان‌ها، روده بزرگ و ريه‌ها ذخيره مي‌شود. اين ماده محلول در چربي است و براي اينكه بتواند درست و موثر در بدن عمل كند، وجود مقدار مناسبي چربي در رژيم غذايي روزانه لازم است.
اگر چربي موجود در رژيم غذايي كمتر از حد لازم باشد، توانايي بدن براي جذب ليكوپن كاهش خواهد يافت. همچنين برخي از داروهاي كنترل كلسترول خون هم مي‌توانند چنين خاصيتي داشته باشند. البته اين بدان معنا نيست كه شما به خيال افزايش ميزان جذب ليكوپن و استفاده از خواص مفيد آن سرخود و بدون در نظر گرفتن همه جوانب، مدام غذاهاي چرب بخوريد يا داروهايي را كه پزشك براي كنترل ميزان كلسترول خونتان تجويز كرده است، كاهش دهيد يا قطع كنيد و به بدن آسيب برسانيد. كلسترول بالاي خون مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. به طور كلي اين ماده با خواص آنتي‌اكسيداني خود عملكرد راديكال‌‌هاي آزاد را كه باعث مي‌شوند سلول‌ها آسيب ديده و بيماري‌هاي بسياري چون انواع سرطان‌ها بروز كنند، خنثي مي‌كند. ليكوپن همچنين با بازسازي سلول‌هاي جديد در پوست باعث مي‌شود پوست كمتر آسيب ببيند.
بهتر است پيش از خوردن مكمل‌هاي حاوي اين ماده حتما با پزشك و متخصص تغذيه مشورت كنيد، چون نكات بالا در حالت كلي گفته شده و هر فردي با مشخصات بدني منحصر به فرد، ابتلا به برخي بيماري‌ها يا مصرف داروهاي خاص بايد درباره مصرف اين مكمل‌ها تحت نظر پزشك عمل كند.
ممكن است فردي شرايط ويژه‌اي داشته باشد كه مصرف اين ماده مانند بقيه برايش مفيد نباشد. اين همان چيزي است كه فقط پزشك و متخصص تغذيه مي‌توانند تشخيص دهند.
درباره بتا-كاروتن؛ از ويتامين‌هاي ضد سرطان...
بتا-كاروتن يكي از پرو ويتامين‌هايي است كه براي پيشگيري از ابتلا به انواع بيماري‌ها از جمله بيماري‌هاي قلبي و سرطان‌ها موثر مي‌باشد. اگر به طور روزانه غذاهايي كه داراي اين
پرو ويتامين هستند را نخوريد، ممكن است خطر ابتلاي شما به بيماري‌هاي قلبي- عروقي و برخي انواع سرطان‌ها افزايش يابد. سرطان‌هاي روده، معده، ريه و گردن رحم از اين سرطان‌ها هستند. به علاوه اگر ذخاير بتا-كاروتن در بدن شما كافي نباشد، توان سيستم ايمني شما براي مقابله با عوامل بيماريزا كاهش مي‌يابد كه به اين ترتيب ممكن است در معرض ابتلا به انواع عفونت‌ها قرار بگيريد.
سبزي‌هايي كه به رنگ سبز تيره، زرد تيره و نارنجي هستند، سرشار از بتا-كاروتن مي‌باشند. اسفناج، بروكلي، هويج، سيب‌زميني شيرين و ميوه‌هاي زرد مانند زردآلو و هلو همگي داراي پيش‌ساز ويتامين A يا همان بتا-كاروتن هستند. علاوه بر اين چربي و كالري كمي در خود دارند. هر قدر رنگ سبز، زرد يا نارنجي سبزي يا ميوه‌اي تيره‌تر باشد، بتا-كاروتن بيشتري در خود دارد. شما بايد حداقل روزي يك سروينگ از سبزي‌هاي به رنگ سبز يا نارنجي تيره بخوريد و 4 سروينگ ديگر از بقيه ميوه‌ها و سبزي‌ها را نيز ميل كنيد. سطح بتا-كاروتن در خون با تغيير در رژيم غذايي كم و زياد مي‌شود.
اگر شما در خوردن غذاهاي داراي اين ويتامين يا خوردن مكمل‌هاي آن زياده‌روي كنيد، پوستتان زردرنگ مي‌شود، چرا كه كاروتن‌ها در غشاي چرب پوست جمع مي‌شوند. اين حالت با كاهش مصرف اين گونه خوراكي‌ها يا مكمل‌ها از بين مي‌رود، البته زرد شدن پوست به‌دليل تجمع بتا- كاروتن ضرر و خطري براي سلامتي ندارد.
زنان باردار گياهخوار نگران نباشند....
بسياري از زنان گياهخوار درباره اثرات رژيم غذايي خود بر روي جنيني كه در رحم دارند نگران هستند، ولي با تنظيم يك رژيم غذايي علمي و دقيق مي‌توان از بروز خطرات احتمالي ناشي از گياهخواري مادر پيشگيري كرد.
زنان باردار گياهخوار از چه مزايايي بهره‌مند خواهند شد؟
حفظ رژيم گياهخواري در بارداري و ادامه آن مانند قبل مزاياي فراواني دارد، مثلا پروتئين‌هاي موجود در غذاهاي گياهي باعث تسهيل كاركرد كليه‌ها مي‌شوند. همچنين اين روش تغذيه در اين دوران، از بروز عارضه پوسيدگي دندان‌ها كه مشكل بسيار شايعي در زنان حامله است پيشگيري مي‌كند.
در كنار اين فوايد، رژيم گياهخواري ريسك ابتلاي مادر باردار به انواع بيماري‌هاي ديگر را هم كاهش خواهد داد.
به‌علاوه امكان افزايش بيش از حد وزن در اين 9 ماه و ابتلا به يبوست و پر‌فشاري خون كه در زنان حامله شايع است نيز در گياهخواران كمتر مي‌باشد. همچنين آنها كمتر با بيماري‌هاي قلبي، ديابت نوع 2، سرطان و سنگ كيسه صفرا درگير خواهند شد. نكته مهم ديگر اين است كه اين گروه كمتر از بقيه هله هوله مي‌خورند و بيشتر به مصرف غذاهاي مفيد تمايل دارند.
زن حامله گياهخوار و دردسر‌هاي متخصص تغذيه...
در حالي كه اين نوع تغذيه براي زنان حامله فوايدي دارد، ولي مديريت آن قدري دشوار است و مادر و پزشك او بايد بسيار با‌احتياط عمل كنند. دكتر مارتا گرودريان، متخصص تغذيه درماني در بيمارستاني در اوهايو درباره اين موضوع چنين مي‌گويد: «تنظيم يك رژيم گياهخواري صحيح كه با شرايط جسمي زن باردار متناسب باشد و نيازهاي او و جنينش را كاملا برطرف كند تا او سالم و با كمترين دردسر بارداري را بگذراند، كار ساده‌اي نيست.
در واقع هر قدر رژيم گياهخواري اين زنان محدود‌تر بوده و تعداد غذاهايي كه آنها از سفره روزانه خود حذف كرده‌اند بيشتر باشد، تنظيم چنين رژيمي براي متخصصان تغذيه دشوار‌تر خواهد بود».
مكمل‌ها به كمك مي‌آيند...
خوشبختانه مي‌توان نبود يا كمبود اين غذاها را با تجويز مكمل‌ها جبران كرد. زن بارداري كه علاوه بر غذاهاي گياهي، فقط لبنيات و تخم‌مرغ مي‌خورد، مي‌تواند به راحتي از طريق رژيم غذايي و با مصرف مكمل‌هاي مولتي‌ويتامين/ مولتي‌مينرال، نيازهاي بدنش را تامين كند و بارداري سالمي را پشت سر بگذارد و نوزاد سالمي به دنيا بياورد.
اين مكمل‌ها انواع ويتامين‌ها و مواد معدني را در خود دارند. زن گياهخواري كه در انتظار فرزندي است و اصلا فرآورده‌هاي گوشتي نمي‌خورد، حتما بايد مكمل‌هاي ويتامين B12 و آهن بخورد و ممكن است پزشك تشخيص دهد كه او به مصرف مكمل‌هاي حاوي كلسيم، روي و ويتامين D هم نياز دارد.
غذاهايي كه زن حامله بايد بخورد...
به طور كلي خطوط كلي توصيه‌هاي تغذيه‌اي براي زنان حامله گياهخوار و آنهايي كه همه انواع غذاها را مي‌خورند يكسان است، ولي اين دسته از زنان حامله بايد مواد غذايي زير را روزانه ميل نمايند:
11-6 سروينگ (سهم) از نان (ترجيحا نان تهيه شده از غلات كامل)، برنج و پاستا
5-4 سروينگ از سبزي‌ها
4 سروينگ يا بيشتر از ميوه‌ها
4-3 سروينگ از شير يا جايگزين‌هاي آن
2 سروينگ از غذاهاي حاوي امگا- 3 (اين اسيدهاي چرب در روغن دانه كتان، گردو، توفو و تخم مرغ هاي غني شده با امگا‑3 وجود دارند).
پيشگيري از
سرطان كولوركتال
با رژيم غذايي
به 25 سانتي متر آخر روده، به علاوه قسمت انتهايي كولون و راست روده، به اصطلاح كولوركتوم مي‌گويند و سرطان اين قسمت را سرطان كولوركتال مي‌نامند. رژيم غذايي مناسب كه سرشار از غذاهاي حاوي فيبر بوده و چربي كمتري در خود داشته باشد، براي كساني كه به اين سرطان مبتلا هستند يا در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند، بسيار مفيد است، چرا كه مي‌تواند تا اندازه‌اي از پيشروي بيماري يا بروز آن پيشگيري كند. برخلاف بسياري از سرطان‌ها، اين سرطان قبل از اينكه به طور كامل خود را نشان دهد، با هشدار‌هايي بيمار را خبر مي‌كند. يك پوليپ كه در شرايط پيش سرطاني قرار دارد و به وسيله يك كولونوسكوپي دوره‌اي مشخص مي‌شود، هشدار مي‌دهد كه بيش از قبل مراقب رژيم غذايي خود باشيد و خوراكي‌هايي را در سفره روزانه خود بگنجانيد كه خطر بروز اين نوع سرطان را كاهش دهد. اگر در روده شما پوليپي مشاهده شده يا پزشك به شما گفته كه به سرطان كولوركتال مبتلا شده‌ايد، قطعا مي‌خواهيد بدانيد كه چطور مي‌توانيد از بروز آن پيشگيري يا سير پيشرفت آن را كند‌تر كنيد. دكتر كولين دويل، متخصص تغذيه و مدير مركز تغذيه و فعاليت‌هاي فيزيكي در انجمن سرطان آمريكا در اين باره مي‌گويد: «درباره پيشگيري از بيماري، بيشتر از درمان يا كند كردن سير پيشرفت آن تحقيق شده است، ولي با توجه به آنچه تا به حال مشاهده كرده‌ايم، توصيه ما به كساني كه از اين سرطان جان سالم به در برده‌اند اين است كه روش‌هاي پيشگيري از بروز بيماري را همچنان دنبال كنند».
به طور كلي رعايت يك رژيم غذايي مناسب نه تنها مي‌تواند از عود سرطان كولوركتال پيشگيري كند، بلكه در جلوگيري از رشد سلول‌هاي سرطاني در ديگر اعضاي بدن هم موثر است. معمولا كساني كه از يك سرطان جان سالم به در مي‌برند، خطر ابتلا به سرطان‌هاي ديگر هم آنها را تهديد مي‌كند. به همين خاطر دكتر دويل توصيه مي‌كند كه چنين افرادي بايد تا جاي ممكن از نظر ابتلا به سرطان‌هاي ديگر هم بررسي شوند. او در ادامه مي‌گويد: «به طور كلي احتمال بروز بسياري از سرطان‌ها با رعايت رژيم غذايي سالم و فعاليت فيزيكي لازم و متعادل مي‌تواند كاهش يابد».
اصولاً رژيمي كه بتواند در پيشگيري از بروز اين سرطان موثر باشد، بر پايه غذاهاي گياهي استوار است؛ به اين معنا كه فرد هر روز پنج سهم از ميوه‌ها و سبزي‌هاي رنگارنگ بخورد، خوراكي‌هاي چرب را به‌طور متعادل مصرف كند و بيشتر چربي مورد نياز بدنش را از ماهي يا منابع گياهي تامين نمايد.
شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهند مصرف مكمل‌هاي كلسيم مي‌تواند تا اندازه‌اي از بروز مجدد پوليپ‌ها جلوگيري كند، ولي چون مقادير زياد كلسيم در بدن با بروز سرطان پروستات ارتباط دارد، پزشكان به مردان توصيه مي‌كنند كه تنها مطابق دستور پزشك و با دوزي كه او تجويز مي‌كند، مكمل كلسيم بخورند و ترجيحا كلسيم مورد نياز خود را با خوردن منابع گياهي حاوي اين ماده به بدن برسانند.
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۱
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر