نوشته : دكتر سيدضياءالدين مظهري متخصص تغذيه و رژيم درماني دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران
در
شماره‌هاي قبل، در مورد عوامل موثر در بروز سردردهاي ميگرني صحبت كرديم.
در اين شماره نيز در خصوص مواد غذايي مفيد و مضر مرتبط با اين درد‌ها
مطالبي را حضور شما خوانندگان عزيز تقديم مي‌كنيم:
ارتباط حساسيت و آلرژي به شير با بعضي از سردردها و ميگرن
الف- عدم تحمل قندشير يا لاكتوزاغلب شما همراهان فرهيخته و دانش‌دوست در قبال عدمتحمل لاكتوز موجود در شير اطلاعات كافي و تجربه وافي در خود يا در وابستگان دور و نزديك داشته‌ايد و بيشترين عوارض ناشي از عدم تحمل به شير را در دستگاه گوارش در قالب نفخ، اسهال، دل درد و دل‌پيچه، دل به‌هم‌خوردگي، حالت تهوع و سر و صداي به گوش رسيده از كانال گوارش در ذهن خود داريد،
اما به موازات عوارض نام برده شده ممكن است در تعدادي از مردم عوارض ديگري در سيستم‌هاي تنفسي به صورت تنگي نفس، آسم، تورم مخاط مجاري تنفسي و حالاتي نظير ابتلا به زكام و يا در بافت پوست لكه‌هاي مختلف توأم با خارش و يا تغييراتي مثل برخورد گزنه با پوست پديدار گردد، البته عوارض ديگري كه به عدم تحمل قند يا لاكتوز شير نسبت داده شده است، عبارت مي‌باشند از: سردرد، ميگرن، سرگيجه و اختلال در تمركز حواس.
ب- عدم تحمل به پروتئين‌هاي مختلف شير
قبل از پرداختن به تشريح پروتئين‌هاي مختلف شير و خواص فيزيكي و شيميايي آنها از شما درخواست مي‌نمايم جدول عوارض و علائم باليني حساسيت به پروتئين شير را در صفحه بعد ملاحظه فرماييد:
انواع پروتئين‌هاي شير گاو و نقش آنها در ايجاد حساسيت:
پروتئين‌هاي موجود در شير گاو عبارت مي‌باشند از: 1- آلفالاكتالبومين 2- بتالاكتوگلوبولين 3- كازئين 4- ليپوپروتئين
آلفالاكتالبومين و گلوبولين، پروتئين‌هاي حساس به حرارت هستند و در 70 درجه سانتيگراد حرارت تجزيه گرديده و خطر آلرژي‌زايي خود را از دست مي‌دهند، لذا نوشيدن شيرهاي استرليزه شده و حرارت ديده براي افراد مبتلا به حساسيت مشكلي ايجاد نمي‌نمايد، اما اين افراد با مصرف شيرهاي دوشيده شده حرارت نديده يا پاستوريزه شده (كه فقط 30 ثانيه بين 72 تا 75 درجه سانتيگراد حرارت داده مي‌شوند تا عملكرد ارگانيسم‌هاي بيماري‌زا را از بين ببرند) قادر به تجزيه آلفالاكتالبومين نيستند، بنابراين به افراد داراي زمينه آلرژي به پروتئين شير توصيه مي‌شود شير تازه و پاستوريزه را حتما قبل از ميل كردن بجوشانند، البته ماست تهيه شده به علت تاثير روش‌هاي به كار برده شده جهت ماست‌بندي، پروتئين را چنان تغيير مي‌دهد كه ديگر حساسيت‌برانگيز نخواهد بود. در مورد تهيه پنير نيز گرچه شير جوشانده نمي‌شود، ولي در پروسه تهيه پنير از طريق جداسازي آب از لخته پنير از محصول جدا مي‌شود.
حساسيت به كازئين شير گاو
برخلاف پروتئين‌هاي پيش گفت، كازئين بسيار مقاوم به حرارت است و تا 120 درجه سانتيگراد حرارت بدون تغيير باقي مي‌ماند و از طريق مصرف شير جوشيده يا ماست تهيه شده و پنير، ميتواند افراد مبتلا به حساسيت به اين پروتئين را دچار بروز آلرژي نموده و يك يا چند عارضه مندرج در جدول ارائه شده (از جمله سردرد و ميگرن) را به وجود آورد. در اينگونه حساسيت‌ها بهتر است جهت ريشه‌يابي و مشخص نمودن نوع مواد غذايي ايجادكننده سردرد و ميگرن، چند روز از مصرف شير و لبنيات به طور مطلق خودداري گردد و در صورت فروكش نمودن حمله‌هاي بيماري و سردرد جهت تامين تركيبات مفيد و حيات‌بخش شير، جايگزين مناسبي برگزيده شود.
در قبال تعديل و يا پيشگيري از حمله‌هاي ميگرني چه بايد كرد؟
طي تجربيات به عمل آمده و پژوهش‌هاي مختلف انجام شده توسط پژوهشگران عالي مقام در دانشگاه‌هاي مختلف جهان، به اين باور رسيده‌اند كه بسياري از سردردها در اثر مصرف مواد غذايي به وجود مي‌آيند و يا عوامل محيطي زمينه‌ساز سردردها و ميگرن از طريق مصرف بعضي مواد غذايي در حد بسيار زيادي تشديد مي‌شوند، لذا توصيه و تاكيد مي‌گردد به منظور پيشگيري از بروز و تعديل ميگرن از ميل كردن مواد غذايي نام برده شده در زير خودداري كنيد:
مواد غذايي حاوي آمين (مثل خرماي تازه)، اكتوپامين (مــثـل مـركبـــات، آناناس، آبميوه)، فنيل‌اتيل‌آمين (در شكلات)، تيرامين (در بسياري از فرآورده‌هاي شير و لبنيات مخصوصا پنيرها و غذاهاي دودي، انجير، فندق و بادام زميني)
مواد حاوي كافئين (قهوه، چاي و انواع كوكاكولا)
مواد غذايي حاوي نيترات و نيتريت، انواع كالباس و سوسيس و غذاهاي حاوي اين فرآورده‌ها مثل ساندويچ، پيتزا، هات‌داگ و برگرها
اگر شما يا يكي از بستگان نزديك، به سردردهاي مزمن يا ميگرن مبتلا هستيد، بهتر است فهرستي از غذاهايي كه در اثر مصرف آنها بر شدت، حدت يا دفعات ابتلا به سردردهاي معمولي يا ميگرني افزوده مي‌شود، تهيه نماييد و با حذف و يا جايگزيني آنها با مواد غذايي ديگر، اثر تحريكي و تشديد بيماري را از خود دور سازيد و به مدت 2 هفته اين پرهيز را ادامه بدهيد. اگر نتيجه‌بخش شد، براي هميشه آنها را با مواد مشابه بي‌ضررتر جايگزين سازيد.
در نظر داشته باشيد كه اثر بعضي از غذاهاي مصرفي فورا ظاهر نمي‌شود. گاهي 24 ساعت بعد از ميل كردن يا ديرتر، اثرات مواد ميل شده ميتواند بروز نموده و مشاهده گردد. اگر مايل باشيد از دفعات حمله‌هاي سردرد خود بكاهيد و شدت آن را كم نماييد، مواد غذايي ناسازگار را از برنامه غذايي روزمره خود حذف كنيد.
مواد غذايي و مكمل‌هاي مفيد براي پيشگيري و تعديل سردردها:
الف- به مدت شش يا هفت هفته از كپسول‌هاي روغن ماهي فاقد متيل مركوري استفاده فرماييد.
ب- روغن‌هاي اشباع شده حيواني و گياهي را محدود و حذف نموده و به جاي آن از روغن‌هاي مايع حاوي اسيدهاي چرب اشباع نشده استفاده فرماييد (غير از روغن‌هاي جوانه ذرت و تخم آفتابگردان).
ج- زنجبيل تازه يا خشك شده و پودر گرديده به مقدار يك سوم قاشق چايخوري را در آب حل كرده و چهار بار در روز به محض بروز اولين علائم آغاز ميگرن يا سردرد ميل نماييد. به اين ترتيب، نه تنها از شدت گرفتن درد جلوگيري خواهد شد، بلكه به برطرف نمودن دل به‌هم خوردگي آغاز شده و تبديل آن به حال تهوع و عق زدن كمك مي‌كند، اما در مورد زنجبيل تازه كه مدتي است در همه شهرهاي بزرگ عرضه مي‌گردد و همه افرادي كه حساسيت به اين گياه ندارند از آن به صورت چاشني با سالاد يا خوراكي‌هاي مورد علاقه روزمره استفاده مي‌نمايند، بايد گفت كه اين گياه عملكردهاي مفيدي را در سيستم‌هاي مختلف بدن ما به انجام مي‌رساند و به تعديل و تسكين عوارض بيماري در افرادي كه پيوسته دچار ميگرن مي‌شوند كمك مي‌كند.
يادآوري مجدد:
1- ضمن رعايت تعادل، تنوع و تناسب در تغذيه روزمره خود و رعايت تبعيت از ساعت بيولوژيكي بدن كه با طلوع و غروب آفتاب عملكردها را تنظيم مي‌كند و هورمون‌هاي خاصي را بعد از طلوع و غروب آفتاب براي فعل و انفعالات متفاوت فعال مي‌سازد، كمتر به شب زنده‌داري و ديرتر از ساعت ده، يازده شب خوابيدن و عدم بيداري در صبحگاهان قبل طلوع آفتاب بپردازيد. ديرتر از خواب برخاستن و حذف صبحانه و ميان‌وعده روز و عدم تحرك پيش از ظهر، عوارض بي‌شماري را در زمان حال و آينده افراد رقم مي‌زند.
2- با كشف ناسازگاري‌هاي احتمالي در بين مواد مصرفي روزمره خود، فعلا در مورد گنجانيدن و مصرف مواد غذايي نام برده شده در زير امساك نماييد:
الف- قندهاي مصنوعي ساخارين يا آسپارتام و مواد غذايي و نوشيدني‌ها و دسرهاي حاوي اين دو ماده.
ب- فرآورده‌هاي گوشتي حاوي نيترات و نيتريت مثل سوسيس و كالباس، همبرگرهاي حاضري، ماهي و گوشت‌هاي دودي شده.
ج- نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مانند انواع نوشابه‌هاي خانواده كولا و قهوه.
د- دسرهاي حاوي خامه، شكلات، قهوه، رنگ‌ها و قندهاي مصنوعي.
ه- بادام زميني، فندق و پنيرهاي تخمير شده حاوي تيرامين.
و- شير، ماست و فرآورده‌هاي لبني، مخصوصا براي افرادي كه زمينه حساسيت به يكي از تركيبات شير دارند.
ز- مركبات مانند پرتقال، ليموترش يا ليموشيرين، گريپ فروت، آناناس، موز، آلوي سياه، آبميوه‌هاي حاضري، خرماي تازه، انجير و كشمش.
ح- بعضي از مواد گياهي، لوبياي سفيد، آواكادو.
ط- كليه مواد غذايي و فرآورده‌هاي حاوي مونوسديم گلوتامات، فنيل‌اتيل‌آمين، كافئين و غيره.
به موازات رعايت اصول پيش‌گفت در مصرف انواع مواد غذايي، بايد به حذف و تعديل عوامل غيرخوراكي ايجاد و تشديد كننده بيماري نيز بذل توجه شود و تا آنجايي كه امكان دارد نسبت به حذف يا تعديل آنها نيز اقدام لازم به عمل آيد. در خاتمه بحث اميد و آرزو داريم كه همواره مشكلات خواسته يا ناخواسته‌اي كه در زندگي همه ما رخ مي‌دهند، با صبر و شكيبايي و با انگشت تدبير گشوده شوند.
مشكلي نيست كه آسان نشود
مرد آن است كه هراسان نشود
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۱
ارتباط حساسيت و آلرژي به شير با بعضي از سردردها و ميگرن
الف- عدم تحمل قندشير يا لاكتوزاغلب شما همراهان فرهيخته و دانش‌دوست در قبال عدمتحمل لاكتوز موجود در شير اطلاعات كافي و تجربه وافي در خود يا در وابستگان دور و نزديك داشته‌ايد و بيشترين عوارض ناشي از عدم تحمل به شير را در دستگاه گوارش در قالب نفخ، اسهال، دل درد و دل‌پيچه، دل به‌هم‌خوردگي، حالت تهوع و سر و صداي به گوش رسيده از كانال گوارش در ذهن خود داريد،
اما به موازات عوارض نام برده شده ممكن است در تعدادي از مردم عوارض ديگري در سيستم‌هاي تنفسي به صورت تنگي نفس، آسم، تورم مخاط مجاري تنفسي و حالاتي نظير ابتلا به زكام و يا در بافت پوست لكه‌هاي مختلف توأم با خارش و يا تغييراتي مثل برخورد گزنه با پوست پديدار گردد، البته عوارض ديگري كه به عدم تحمل قند يا لاكتوز شير نسبت داده شده است، عبارت مي‌باشند از: سردرد، ميگرن، سرگيجه و اختلال در تمركز حواس.
ب- عدم تحمل به پروتئين‌هاي مختلف شير
قبل از پرداختن به تشريح پروتئين‌هاي مختلف شير و خواص فيزيكي و شيميايي آنها از شما درخواست مي‌نمايم جدول عوارض و علائم باليني حساسيت به پروتئين شير را در صفحه بعد ملاحظه فرماييد:
انواع پروتئين‌هاي شير گاو و نقش آنها در ايجاد حساسيت:
پروتئين‌هاي موجود در شير گاو عبارت مي‌باشند از: 1- آلفالاكتالبومين 2- بتالاكتوگلوبولين 3- كازئين 4- ليپوپروتئين
آلفالاكتالبومين و گلوبولين، پروتئين‌هاي حساس به حرارت هستند و در 70 درجه سانتيگراد حرارت تجزيه گرديده و خطر آلرژي‌زايي خود را از دست مي‌دهند، لذا نوشيدن شيرهاي استرليزه شده و حرارت ديده براي افراد مبتلا به حساسيت مشكلي ايجاد نمي‌نمايد، اما اين افراد با مصرف شيرهاي دوشيده شده حرارت نديده يا پاستوريزه شده (كه فقط 30 ثانيه بين 72 تا 75 درجه سانتيگراد حرارت داده مي‌شوند تا عملكرد ارگانيسم‌هاي بيماري‌زا را از بين ببرند) قادر به تجزيه آلفالاكتالبومين نيستند، بنابراين به افراد داراي زمينه آلرژي به پروتئين شير توصيه مي‌شود شير تازه و پاستوريزه را حتما قبل از ميل كردن بجوشانند، البته ماست تهيه شده به علت تاثير روش‌هاي به كار برده شده جهت ماست‌بندي، پروتئين را چنان تغيير مي‌دهد كه ديگر حساسيت‌برانگيز نخواهد بود. در مورد تهيه پنير نيز گرچه شير جوشانده نمي‌شود، ولي در پروسه تهيه پنير از طريق جداسازي آب از لخته پنير از محصول جدا مي‌شود.
حساسيت به كازئين شير گاو
برخلاف پروتئين‌هاي پيش گفت، كازئين بسيار مقاوم به حرارت است و تا 120 درجه سانتيگراد حرارت بدون تغيير باقي مي‌ماند و از طريق مصرف شير جوشيده يا ماست تهيه شده و پنير، ميتواند افراد مبتلا به حساسيت به اين پروتئين را دچار بروز آلرژي نموده و يك يا چند عارضه مندرج در جدول ارائه شده (از جمله سردرد و ميگرن) را به وجود آورد. در اينگونه حساسيت‌ها بهتر است جهت ريشه‌يابي و مشخص نمودن نوع مواد غذايي ايجادكننده سردرد و ميگرن، چند روز از مصرف شير و لبنيات به طور مطلق خودداري گردد و در صورت فروكش نمودن حمله‌هاي بيماري و سردرد جهت تامين تركيبات مفيد و حيات‌بخش شير، جايگزين مناسبي برگزيده شود.
در قبال تعديل و يا پيشگيري از حمله‌هاي ميگرني چه بايد كرد؟
طي تجربيات به عمل آمده و پژوهش‌هاي مختلف انجام شده توسط پژوهشگران عالي مقام در دانشگاه‌هاي مختلف جهان، به اين باور رسيده‌اند كه بسياري از سردردها در اثر مصرف مواد غذايي به وجود مي‌آيند و يا عوامل محيطي زمينه‌ساز سردردها و ميگرن از طريق مصرف بعضي مواد غذايي در حد بسيار زيادي تشديد مي‌شوند، لذا توصيه و تاكيد مي‌گردد به منظور پيشگيري از بروز و تعديل ميگرن از ميل كردن مواد غذايي نام برده شده در زير خودداري كنيد:
مواد غذايي حاوي آمين (مثل خرماي تازه)، اكتوپامين (مــثـل مـركبـــات، آناناس، آبميوه)، فنيل‌اتيل‌آمين (در شكلات)، تيرامين (در بسياري از فرآورده‌هاي شير و لبنيات مخصوصا پنيرها و غذاهاي دودي، انجير، فندق و بادام زميني)
مواد حاوي كافئين (قهوه، چاي و انواع كوكاكولا)
مواد غذايي حاوي نيترات و نيتريت، انواع كالباس و سوسيس و غذاهاي حاوي اين فرآورده‌ها مثل ساندويچ، پيتزا، هات‌داگ و برگرها
اگر شما يا يكي از بستگان نزديك، به سردردهاي مزمن يا ميگرن مبتلا هستيد، بهتر است فهرستي از غذاهايي كه در اثر مصرف آنها بر شدت، حدت يا دفعات ابتلا به سردردهاي معمولي يا ميگرني افزوده مي‌شود، تهيه نماييد و با حذف و يا جايگزيني آنها با مواد غذايي ديگر، اثر تحريكي و تشديد بيماري را از خود دور سازيد و به مدت 2 هفته اين پرهيز را ادامه بدهيد. اگر نتيجه‌بخش شد، براي هميشه آنها را با مواد مشابه بي‌ضررتر جايگزين سازيد.
در نظر داشته باشيد كه اثر بعضي از غذاهاي مصرفي فورا ظاهر نمي‌شود. گاهي 24 ساعت بعد از ميل كردن يا ديرتر، اثرات مواد ميل شده ميتواند بروز نموده و مشاهده گردد. اگر مايل باشيد از دفعات حمله‌هاي سردرد خود بكاهيد و شدت آن را كم نماييد، مواد غذايي ناسازگار را از برنامه غذايي روزمره خود حذف كنيد.
مواد غذايي و مكمل‌هاي مفيد براي پيشگيري و تعديل سردردها:
الف- به مدت شش يا هفت هفته از كپسول‌هاي روغن ماهي فاقد متيل مركوري استفاده فرماييد.
ب- روغن‌هاي اشباع شده حيواني و گياهي را محدود و حذف نموده و به جاي آن از روغن‌هاي مايع حاوي اسيدهاي چرب اشباع نشده استفاده فرماييد (غير از روغن‌هاي جوانه ذرت و تخم آفتابگردان).
ج- زنجبيل تازه يا خشك شده و پودر گرديده به مقدار يك سوم قاشق چايخوري را در آب حل كرده و چهار بار در روز به محض بروز اولين علائم آغاز ميگرن يا سردرد ميل نماييد. به اين ترتيب، نه تنها از شدت گرفتن درد جلوگيري خواهد شد، بلكه به برطرف نمودن دل به‌هم خوردگي آغاز شده و تبديل آن به حال تهوع و عق زدن كمك مي‌كند، اما در مورد زنجبيل تازه كه مدتي است در همه شهرهاي بزرگ عرضه مي‌گردد و همه افرادي كه حساسيت به اين گياه ندارند از آن به صورت چاشني با سالاد يا خوراكي‌هاي مورد علاقه روزمره استفاده مي‌نمايند، بايد گفت كه اين گياه عملكردهاي مفيدي را در سيستم‌هاي مختلف بدن ما به انجام مي‌رساند و به تعديل و تسكين عوارض بيماري در افرادي كه پيوسته دچار ميگرن مي‌شوند كمك مي‌كند.
يادآوري مجدد:
1- ضمن رعايت تعادل، تنوع و تناسب در تغذيه روزمره خود و رعايت تبعيت از ساعت بيولوژيكي بدن كه با طلوع و غروب آفتاب عملكردها را تنظيم مي‌كند و هورمون‌هاي خاصي را بعد از طلوع و غروب آفتاب براي فعل و انفعالات متفاوت فعال مي‌سازد، كمتر به شب زنده‌داري و ديرتر از ساعت ده، يازده شب خوابيدن و عدم بيداري در صبحگاهان قبل طلوع آفتاب بپردازيد. ديرتر از خواب برخاستن و حذف صبحانه و ميان‌وعده روز و عدم تحرك پيش از ظهر، عوارض بي‌شماري را در زمان حال و آينده افراد رقم مي‌زند.
2- با كشف ناسازگاري‌هاي احتمالي در بين مواد مصرفي روزمره خود، فعلا در مورد گنجانيدن و مصرف مواد غذايي نام برده شده در زير امساك نماييد:
الف- قندهاي مصنوعي ساخارين يا آسپارتام و مواد غذايي و نوشيدني‌ها و دسرهاي حاوي اين دو ماده.
ب- فرآورده‌هاي گوشتي حاوي نيترات و نيتريت مثل سوسيس و كالباس، همبرگرهاي حاضري، ماهي و گوشت‌هاي دودي شده.
ج- نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مانند انواع نوشابه‌هاي خانواده كولا و قهوه.
د- دسرهاي حاوي خامه، شكلات، قهوه، رنگ‌ها و قندهاي مصنوعي.
ه- بادام زميني، فندق و پنيرهاي تخمير شده حاوي تيرامين.
و- شير، ماست و فرآورده‌هاي لبني، مخصوصا براي افرادي كه زمينه حساسيت به يكي از تركيبات شير دارند.
ز- مركبات مانند پرتقال، ليموترش يا ليموشيرين، گريپ فروت، آناناس، موز، آلوي سياه، آبميوه‌هاي حاضري، خرماي تازه، انجير و كشمش.
ح- بعضي از مواد گياهي، لوبياي سفيد، آواكادو.
ط- كليه مواد غذايي و فرآورده‌هاي حاوي مونوسديم گلوتامات، فنيل‌اتيل‌آمين، كافئين و غيره.
به موازات رعايت اصول پيش‌گفت در مصرف انواع مواد غذايي، بايد به حذف و تعديل عوامل غيرخوراكي ايجاد و تشديد كننده بيماري نيز بذل توجه شود و تا آنجايي كه امكان دارد نسبت به حذف يا تعديل آنها نيز اقدام لازم به عمل آيد. در خاتمه بحث اميد و آرزو داريم كه همواره مشكلات خواسته يا ناخواسته‌اي كه در زندگي همه ما رخ مي‌دهند، با صبر و شكيبايي و با انگشت تدبير گشوده شوند.
مشكلي نيست كه آسان نشود
مرد آن است كه هراسان نشود
منبع: دنیای تغذیه ش ۱۰۱
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر